Επιθυμώντας την αλήθεια

Χριστίνα Κάλμπαρη, Σκηνικό ΙΙ, 2022, κάρβουνο σε χαρτί, 70 x 100 εκ.

Της Αντιγόνης Κατσαδήμα*

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ, Το αθώο, εκδόσεις Πόλις, σελ. 376

Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα σε τριτοπρόσωπη αφήγηση, που προσεγγίζει την άβυσσο του παρόντος εξ’ αφορμής του πένθους και της διασπάθισης των χρόνων, ώστε οι εποχές της Εύας να προσκρούουν, η μία στην άλλη, εκθέτοντας τον γυναικείο χαρακτήρα του βιβλίου σε μια ανηφόρα θυμικής μνήμης, ψυχικής έντασης και απομόνωσης, για να ανακαλύψει την επίπονη αλήθεια, τί συνέβη ακριβώς στην αδελφή της, Ειρήνη, όταν και οι δύο ακόμη ήταν παιδιά.

Από την πρώτη παράγραφο έως το τέλος, οι αφηγηματικές εικόνες μυθιστορηματικής οικονομίας φανερώνουν ένα ταπεινωμένο «εγώ» της Ειρήνης, την οποία η Εύα διατηρεί ζωντανή μέσω των αναμνήσεων. Συνακόλουθα, γινόμαστε αποδέκτες των λόγων που η τελευταία νιώθει εξίσου ταπεινωμένη και παραγκωνισμένη. Δεν ενδιαφέρεται τόσο να μιλήσει για αυτό που συμβαίνει τώρα και είναι το πένθος του συζύγου της Χρύσανθου Μορρέ, αλλά επιμένει να συνομιλεί εσωτερικά με την χαμένη αδελφή της. Η επιστροφή στο νησί για την κηδεία του άντρα της είναι μόνον η αφορμή για να αρχίσει να ξετυλίγεται η κεντρική ιστορία Στο αθώο.

Ο τίτλος σε ουδέτερο αναπτύσσει μια ισχυρή διαλεκτική ανάμεσα σε παιδί και ενήλικα και, μέσα από το εσωτερικό γέλιο της Εύας, προκύπτει ότι η έννοια της αθωότητας δεν είναι ούτε εκλαμβάνεται ως ίδια για όλους. Απέναντι στις ακραίες συνθήκες της μικρής τοπικής κοινωνίας, υπό το άγρυπνο βλέμμα της οποίας η Εύα απευθύνεται ουσιαστικά στον εαυτό της, καθώς δεν βρίσκει αγάπη και υποστήριξη από το περιβάλλον, απέναντι στον εγκλεισμό και στην παρατήρηση, ενέχει ενδιαφέρον η τηλεφωνική όαση που επινοεί μέσω της Σίβυλλας. Αυτή συμβολίζει την υπεργυναίκα, την ιερή δύναμη σε θέση μητέρας φύσης που όλα τα διασώζει και εγγυάται την σωτηρία.

Η συγγραφέας Βασιλική Ηλιοπούλου δημιούργησε μια ιστορία σε ένα νησί που δεν κατονομάζει, ώστε οι μυρωδιές της φύσης να το αναγάγουν στη φαντασία μας στο υπέρτατο ελληνικό νησί αλλά και σε ένα νησί με αδυναμίες, κουκουλώματα, νοσηρές καταστάσεις υποταγής στο κέρδος και στο δίκαιο του ισχυρότερου. Θα μπορούσε να αφορά και στο μπούλινγκ, αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Βυθιζόμενοι σε μια αφηγηματική ατμόσφαιρα από αλεντρίδες, πικραλίδες, αλιφασκιές, κρόκους, είναι σαφές ότι ο σκοπός της συγγραφέως δεν είναι μόνο να μας δείξει την ιστορία, αλλά να μας κάνει να την υποθέσουμε ως αισθητικά διαμεσολαβημένη εμπειρία.

Ειδικότερα, φαίνεται πως η ανάγκη για την αλήθεια αποκτά έναν ιερό χαρακτήρα αποστολής. Η θυμική μνήμη της Εύας αντικατοπτρίζει την αδελφική αγάπη αλλά και την αφοσίωση στο Δίκαιο. Ο προσωπικός νόμος της Εύας περί Δικαίου ως μία σύγχρονη Αντιγόνη κινεί το νήμα της υπόθεσης, ενώ τα υπόλοιπα πρόσωπα του μυθιστορήματος δρουν ως ενορχηστρωμένοι ρόλοι μέσα στον αρχετυπικό κανόνα της αδικίας. Η Εύα η ξένη, αυτή που γύρισε και πενθεί, φαίνεται ότι αποζητά την αλήθεια και την δικαίωση για τη μνήμη της αδελφής της, ώστε να επιτίθεται στη σιωπή της συγκάλυψης με μοναδικό όπλο της τον νόστο της αλήθειας.

*Η Αντιγόνη Κατσαδήμα είναι ποιήτρια