Σαν παραμύθι

Του Κωνσταντίνου Μπούρα*

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΤΖΑΝΝΕΤΑΤΟΣ, Τα διαφημιστικά τής ελληνικής ταινίας. That’s Amore..., εκδόσεις Καλλιγράφος, σελ. 378

Με την Τζένη Καρέζη και τον Γιώργο Φούντα στο εξώφυλλο και όχι με την Αλίκη Βουγιουκλάκη που πρωταγωνιστεί μέσα στο σώμα αυτού του βιβλίου που μοιάζει σαν λεύκωμα φανατικού «φιλοτελιστή» (έτσι που σαν γραμματόσημα οι κινηματογραφικές αφίσες τυπωμένες είναι).

Διπλοτυπώματα κι αλληλοεπικαλύψεις αναπόφευκτα σε αυτή τη γλαφυρή περιδιάβαση σε έναν κόσμο μαγικό, για εμάς που προλάβαμε να τον βιώσουμε διά ζώσης.

Αλλά και ως μεταποίημα, ως τηλεοπτική αναπαραγωγή, οι ταινίες αυτές γαλούχησαν αισθητικά γενιές και γενιές, αφού η ιδεολογία τους, μάλλον αόριστη ήταν κι απροσδιόριστη, λειτουργώντας περισσότερο ως καλλιτεχνία φυγής παρά σαν προβληματική για τα πάγια προβλήματα της ζέουσας καθημερινότητας. Ελάχιστες οι ταινίες που έθεσαν την εστίαση του θεατή σε κοινωνιολογική ή πολιτική τροχιά. Κι αυτές δεν είχαν (σχεδόν ποτέ) σημαντική εισπρακτική επιτυχία. Άφησαν όμως το στίγμα τους στον μυγοχεσμένο καθρέφτη της εμπόλεμης, αείποτε ταραγμένης Ελλάδας.

Νεορεαλισμός και Anna Magnani. Ρένα Βλαχοπούλου και Γιάννης Δαλιανίδης. Έλλη Λαμπέτη και Ειρήνη Παπά (με ένα πι). Μελό ταινίες και κλαυσίγελος. Μα πάνω απ’ όλα, και παντού, οι κωμωδίες, καθρέφτες ανακλαστικοί (αν και παραμορφωτικοί, υπερβολικοί ή αφαιρετικοί, ανάλογα) της περιρρέουσας ατμόσφαιρας, έτσι όπως διαμορφωνόταν από συγκρούσεις σε άλλες αντιπαλότητες κι από Κρίσεις σε άλλες διακρίσεις.

Το παραμυθικό στοιχείο αντάμα με το θεοποιημένο ποδόσφαιρο «κόβουν μονέδα» στην μετεμφυλιακή Ελλάδα. Στη σελίδα 298 διαβάζουμε (όχι τυχαία) για τις ταινίες: Εισπράκτωρ 007, σαιζόν ’66-’67, Λόλα, σαιζόν ’63-’64, Συντροφιά με το ποδόσφαιρο, σαιζόν ’62-’63, Σταχτοπούτα, σαιζόν ’59-’60, Εγωισμός, σαιζόν ’64-’65. Κι έπεται συνέχεια στην επόμενη σελίδα 299 με τις (χαρακτηριστικών τίτλων) ταινίες : Εξωτικές βιταμίνες, σαιζόν ’63-’64, Μερικοί το προτιμούν …κρύο, σαιζόν ’62-’63.

Η παρωδία και η διακωμώδηση διεθνών κινηματογραφικών επιτυχιών συνεχίζεται αμείωτη μέχρι σήμερα από τους λαϊκούς κωμικούς, όπως ο Σεφερλής.

Η μη σχολαστική διαχείριση τού υλικού και η μη ακαδημαϊκή κατάταξή του σε είδη, σχολές, εποχές κ.λπ. δεν αφαιρεί από την αναγνωστική απόλαυση αλλά προσθέτει μία ερευνητική περιέργεια ακόμα και στον πλέον απρόθυμο μελετητή. Κάποτε τα ερεθίσματα λειτουργούν ως εξ αντιθέτου εναύσματα.

Γκάρμπο και Βέγγος διασταυρώνουν τις ενσυναίσθητες αγωνίες τους. Ευδοκία και Ηλέκτρα κοσμούν τις σελίδες αυτού τού πρωτοφανούς για την ανάδελφη ιδιαιτερότητά του βιβλίου.

*Ο Κωνσταντίνος Μπούρας είναι ποιητής-κριτικός, θεατρολόγος και μεταφρασιολόγος

Γιάννης Κονταράτος, Χωρίς τίτλο, 2019, λάδι σε πανί, 200 x 215 εκ.