Λόγος περιοδικός

Χριστίνα Κάλμπαρη, Λίμνη (δειλινό), 2022, ακρυλικό σε καμβά, 170 x 230 εκ.

Της Κωστούλας Μάκη*

Οδός Πανός, Απρίλιος-Ιούνιος 2023, τεύχος 197, σελ. 184

Σαράντα δύο χρόνια ο ποιητής-εκδότης Γιώργος Χρονάς, εξακολουθητικά και μεθοδικά, εκδίδει το περιοδικό «Οδός Πανός», επιθυμώντας να λειτουργήσει αυτό ως «εργοτάξιο εξαιρετικών αισθημάτων». Καθώς όλα αλλάζουν και τα έντυπα λογοτεχνικά περιοδικά δυσκολεύονται να επιβιώσουν ή σταδιακά γίνονται όλο και πιο αδιάφορα, ανακυκλώνοντας και προωθώντας εσώκλειστες λογοτεχνικές συντεχνίες, οι οποίες αναλώνονται σε ομοούσιες αυτοεπιβεβαιωτικές κινήσεις επιβίωσης, ο Γιώργος Χρονάς και οι συνεργάτες/τριες συγκροτούν κειμενικά κολλάζ και συνθέσεις εικόνων. Η ύλη του περιοδικού και τα κείμενα οικειοθελώς διατηρούν μια θραυσματικότητα, ίσως γιατί αυτό που προτάσσεται είναι η υποκειμενική επιλεκτική καταγραφή ανθρώπων εν κινήσει και καλλιτεχνικών συμβάντων που συγκινούν τους συντάκτες και τις συντάκτριες, χωρίς ωστόσο την πρόθεση ή την επίφαση να υπάρξουν ως καλλιτεχνική ιεραρχική βίβλος αλαζονικών προωθήσεων ή αποκλεισμών. Στη διαδρομή του περιοδικού, λοιπόν, απουσιάζει ο ολοκληρωτισμός μιας επιβλημένης «ομοθυμίας», ενώ την ίδια στιγμή συνεχίζεται ένα «παρεΐστικο» μοίρασμα από τον χώρο της λογοτεχνίας, της ποίησης, της κριτικής, του θεάτρου, των εικαστικών, της μουσικής και του κινηματογράφου.

Στο πέρασμα των χρόνων η «Οδός Πανός» συντηρεί μια αναγνωρίσιμη κοινή αισθητική μορφής και περιεχομένου, με κάθε τεύχος της να «αφιερώνεται» σε ένα πρόσωπο. Στο τελευταίο τεύχος, η Βιρτζίνια Γουλφ είναι παρούσα με τη μετάφραση του διηγήματος «Στιγμές ζωής: Οι καρφίτσες του Σλάτερ δεν έχουν μύτη», σε μετάφραση Τούλας Τόλια. Στη φωτογραφία του εξωφύλλου κοιτά με αινιγματικό αναστοχασμό προς τα έξω, σαν να μετέχει στο «εδώ και τώρα» αυτού του δυστοπικού χρόνου. Το βλέμμα της διατηρεί μια καθηλωτική διακριτική προσήλωση, η οποία θυμίζει και την παρουσία του ίδιου του Χρονά, ο οποίος χαμηλόφωνα, αλλά με σιγουριά και σε αντιστοιχία με την ποιητική του διαδρομή υποστηρίζει τις συμπλοκές καθημερινών ιστοριών που διατηρούν την υλικότητά τους, συνθέτοντας την καθημερινότητα τόπων και ανθρώπων στον χρόνο. Σε μια διαρκή περιπλάνηση βρίσκεται και η «Οδός Πανός», κατασκευάζοντας ένα ετερόκλητο σύμπαν με διαθλαστικές υποκειμενικότητες, οι οποίες δεν αναζητούν απαραίτητα βηματισμούς και συναντήσεις με συγκεκριμένη αρχή, μέση και τέλος. Είναι όμως πολυσυλλεκτικές και σχηματίζουν τη δική τους ατζέντα στιγμιότυπων που περιλαμβάνουν και προτάσεις για τα εκάστοτε πολιτιστικά δρώμενα. Η ανοιχτή δόμηση του περιοδικού, «επιτρέπει» την αναγνωστική επιτελεστικότητα με την παράλληλη συνεύρεση και συνομιλία πολλών προσώπων διαφορετικού προφίλ από διαφορετικούς χωροχρόνους. Στο παρόν τεύχος για παράδειγμα τη Γουλφ ακολουθεί ο Τζον Ντε Πάσος αλλά και η Καραΐνδρου με ενδιάμεσες στάσεις ποιήματα, κριτικές, μνήμες τόπων και ανθρώπων και διάφορους στοχασμούς-σχόλια των συνεργατών.

Στη σελίδα 150 ένα σχέδιο του Σέριφ Σαλαμπί δείχνει έναν ακροβάτη-ισορροπιστή πάνω σε ένα αιλουροειδές. Το κεφάλι του αιλουροειδούς στρέφεται με διεισδυτικό βλέμμα στην αντίθετη κατεύθυνση. Το ρίσκο μιας τέτοιας εγγύτητας πέρα από το παράδοξό της δημιουργεί συνηχήσεις σκέψεων και συναισθημάτων που διευρύνουν τα όρια οικείου και ανοίκειου. Τέτοιες συνευρέσεις βρίσκονται πιθανά μέσα στις αναζητήσεις των πολυπρισματικών οπτικών του Χρονά έτσι ώστε η «Οδός Πανός» να προσκαλεί τους αναγνώστες προκειμένου να αναζητήσουν ακόμα και στα προβλέψιμα κάτι που πάντα μπορεί να διαφεύγει.

*Η Κωστούλα Μάκη είναι κοινωνική ψυχολόγος