Κώστας Χριστόπουλος, Flashbang

Της Χριστίνας Πετρηνού*

Μπαίνοντας στην έκθεση του Κώστα Χριστόπουλου στη γκαλερί Ζουμπουλάκη, ο θεατής βλέπει ένα σύνολο από πολύ μεγάλα έργα, σχεδόν μονόχρωμα, στον τόνο της σέπια. Για να φτάσει σε αυτό το αποτέλεσμα χρησιμοποιεί κάμποτο, προετοιμασμένο με αστάρι, πάνω στο οποίο έχει σχεδιάσει πολύ αδρά, βασιζόμενος σε φωτογραφίες που προέρχονται κυρίως από το δημόσιο αρχείο. Για να πετύχει αυτό το αποτέλεσμα, εφαρμόζει πολλές στρώσεις από μαύρο χρώμα λαδιού, πολύ αραιωμένο με νέφτι.

Ο Κώστας Χριστόπουλος, βασισμένος σε αεροφωτογραφίες της Γυάρου και της Μακρονήσου, στρέφει το βλέμμα μας σε δύο νησιά με βαρύ παρελθόν. Όμως τα έργα του δεν φέρουν τις γνωστές σημάνσεις της βίαιης ιστορίας τους. Σκίνα, και μια όψη από την κορυφή του βουνού προς τη θάλασσα, συνθέτουν ακινητοποιημένες εικόνες, άγονες, άβατες, αφιλόξενες και μοναχικές, τις οποίες όμως σκιαγραφεί, τους δίνει μια μορφή. Αυτό το φλου των έργων, όταν τα βλέπεις από κοντά, μεταμορφώνεται, όταν τα κοιτάζεις από μια απόσταση, σε ένα βλέμμα ακίνητο, όπου απολύτως τίποτα δεν φαίνεται να συμβαίνει.

Με αυτόν τον τρόπο, ο εικαστικός προσπαθεί με επιτυχία να δημιουργήσει έναν φαντασιακό κόσμο, συνθεμένο, ίσως και κορεσμένο από εικόνες. Μας παρουσιάζει δύο νησιά, από το τοπίο των οποίων απουσιάζει το γνωστό σε όλους παρελθόν, σαν να τα καμουφλάρει. Το τοπίο είναι εκεί, αδιατάρακτο, όμως αρκεί μόνο το όνομα τού κάθε έργου, του κάθε νησιού, για να μας συνδέσει με τη πρόσφατη ιστορία του, με τρόπο αναπόδραστο, σημαίνοντα και παραγωγικό, μια ιστορία ρευστή, όπως και η εικόνα του κάθε έργου-νησιού, ανάλογα από ποια απόσταση, δηλαδή θέση την βλέπει κανείς.

Η εικόνα της τρομακτικής απειλής του παρατεταγμένου μισού εκατομμυρίου μελών του ναζιστικού «συνεδρίου της Νυρεμβέργης» αλλοιώνεται από τον ζωγράφο, έτσι ώστε οι άψογες γραμμές της παράταξης να φλουτάρουν και να αποκτούν μια όψη θα έλεγα φιδωτή. Εκείνη η πρωτοφανής ένταση, που συμπυκνώνει η παράταξη και η εικόνα της, αποδομείται αλλά και μεταμορφώνεται.

Σε ένα άλλο έργο, βλέπουμε το πανό μιας αντιφασιστικής πορείας, πάνω στο οποίο αναγράφεται στα γερμανικά: «Αντίσταση ενάντια στον φασισμό, στον μιλιταρισμό και στον πόλεμο». Αυτή η πορεία πραγματοποιήθηκε στο Αμβούργο το 1999, με αφορμή μια έκθεση που παρουσίαζε τραυματίες γερμανούς στρατιώτες κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ενάντια στους ακροδεξιούς που είχαν αντιδράσει, πιστεύοντας πως δεν πρέπει να δείχνεται η εικόνα του γερμανικού στρατού στην ήττα. Το μπάνερ, με τις πτυχώσεις του, μοιάζει να κάνει έναν ελιγμό και να εξυψώνει το πνεύμα της πορείας.

Τέλος, η Μυρσίνη, μια άγνωστη και άγονη παραλία της Μυκόνου, μακριά από την τουριστική οχλαγωγία, αποδίδει σε ένα μικρό δίπτυχο την απουσία κάθε ονειροπόλησης μπροστά από την εικόνα με τα αφιλόξενα βράχια.

Ο Χριστόπουλος επεξεργάζεται το αρχείο των φωτογραφιών, κάνοντας έναν σχεδιασμό που φέρνει την εικόνα στο όριό της, ανάμεσα στο ορατό και στο μη-ορατό. Προσπαθεί να μεταδώσει στον θεατή την αίσθηση, πως τούτο ακριβώς το ορατό αποτέλεσμα, το οποίο μας παραδίδει η τέχνη, μας φέρνει πιο κοντά στη γνώση, μπαίνοντας στον ρόλο ενός σύγχρονου παιδαγωγού. Το τρομερό στα έργα του είναι πως μας δίνει εικόνες που δεν είναι σοκαριστικές, ούτε και εμπορεύσιμες, αντίθετα με τις περισσότερες από τις «πρωτοεικόνες» πάνω στις οποίες εργάζεται. Διαθέτει μια ευαίσθητη γνώση των ιστορικών γεγονότων και έτσι δημιουργεί μια ζωγραφική που αιωρείται ανάμεσα στο χθες και το σήμερα, ανάμεσα στην αχλύ του παρελθόντος και της ανάμνησης και στην ενεργή ματιά του παρόντος, αναδεικνύοντας την επικαιρότητα των διακυβευμάτων, εντάσσοντας τον θεατή, «ανεπαισθήτως», στη διαδικασία και τη λειτουργία του έργου.

Στον εκθεσιακό χώρο υπάρχουν επίσης δύο έργα όπου ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί τενεκέδες λαδιού, τους οποίους κόβει σε μικρά κομμάτια, συνθέτοντας άλλοτε τη λέξη «δημοκρατία» και αλλού τη «δικαιοσύνη». Οι λέξεις αυτές μοιάζουν πολύ εύθραυστες, πάνω σε αυτή την επιφάνεια της καθημερινότητας, συνδεδεμένη πάντως με τα εργατικά χέρια.

Η έκθεσή του Κώστα Χριστόπουλου, στο σύνολό της, είναι εξαίρετη, πυκνή, όπου βγαίνει κερδισμένη για μία ακόμη φορά η εννοιολογική ζωγραφική!

*Η Χριστίνα Πετρηνού είναι ιστορικός τέχνης / επιμελήτρια εκθέσεων

Κώστας Χριστόπουλος, Justice, 2023, τενεκές λαδιού, 22,3 x 28 εκ.