Η μακρά πομπή των γυναικών

Νίκος Τρανός, Σκλάβες, 2023, σύμπλεγμα από κεραμικές φιγούρες, μεταβλητές διαστάσεις 

Της Μαρίας Μοίρα

 

ΛΙΛΙΑ ΤΣΟΥΒΑ, Γοβάκια από πάγο. Η Σακατζαγουία και άλλες γυναίκες, Εκδόσεις Κουκκίδα, σελ. 94   

 
Έντεκα γυναίκες πορεύονται στο χώρο και στο χρόνο, ιερατικές και αγέρωχες. Έντεκα εμβληματικές προσωπικότητες διασχίζουν τους αιώνες με μια ακατάλυτη και αινιγματική αύρα μυστηρίου, σοφίας και μεγαλείου να τις συνοδεύει. Αυτές οι λίγες γυναικείες μορφές που ξεχώρισαν αντιπροσωπεύουν όλες τις άλλες, τις πολλές, τις αφανείς και ανώνυμες που αγωνίστηκαν, πάλεψαν και θυσιάστηκαν για να αλλάξουν την ζωή τους και τις αντιλήψεις της εποχής και θάφτηκαν κάτω από την τύρβη της λήθης και της ανυποληψίας.
Το μικρό αυτό βιβλίο φέρνει στο προσκήνιο τον βίο και την πολιτεία γυναικών χαρισματικών και ιδιαίτερων, γνωστών και άγνωστων, φημισμένων και άσημων. Συλλέγει τις ιστορίες τους, αφουγκράζεται τις φωνές τους, προβάλλει τις προσδοκίες και τα οράματά τους, αναδεικνύοντας τη δύναμη, την πίστη και το πείσμα τους, υμνώντας τα θέλγητρα, την ομορφιά και τις χάρες τους. Αποκαλύπτει την ευφυία και το πάθος τους για γνώση, εξαίροντας το αδάμαστο πνεύμα και την ανεξαρτησία τους, τιμώντας την αξιοπρέπεια και τις ποιητικές ικανότητές τους.  Και τα πολλά και σημαντικά έργα τέχνης που εμπεριέχονται στις σελίδες του αποσκοπούν στο να μνημειώσουν την μορφή τους όπως απεικονίζεται σε χειρόγραφα, αγγεία, μωσαϊκά, βιτρώ, γλυπτά, προτομές και ζωγραφικούς πίνακες.
Η συγγραφέας με ευαισθησία και γνώση ξετυλίγει το νήμα των σύντομων αφηγημάτων της. Ερευνά και συλλέγει στοιχεία από την λογοτεχνία, την τέχνη, τον μύθο και την ιστορία. Αντιπαραβάλλει και επεξεργάζεται πραγματολογικά δεδομένα, δοξασίες και αρχεία και με τα φτερά της φαντασίας αποδίδει με ευρηματικότητα μια κορυφαία στιγμή του βίου τους, φιλοτεχνώντας με φροντίδα, ενάργεια και σεβασμό το πορτραίτο τους. Η Ιουδίθ, η Μπουντίκα, η Σαπφώ, η Σακατζαγουία, η Θεοφανώ, η Ασπασία, η Σότζερνερ  Τρουθ, η Ηπατία, η Ροσβίτα, η Άννα Μαρία Βαν Σούρμαν, η Θεοδώρα, αναδύονται από το έρεβος της λησμονιάς με τον στέφανο της τόλμης, της αποφασιστικότητας και της γενναιότητας. Στις έντεκα μικροϊστορίες - μυθοπλαστικές βινιέτες βλέπουμε, την Αλεξανδρινή Ηπατία, την κορυφαία νεοπλατωνική φιλόσοφο που δίδαξε μαθηματικά και αστρονομία, να περικυκλώνεται από τον φανατισμένο εξαγριωμένο όχλο των χριστιανών και να βρίσκει μαρτυρικό θάνατο. Την όμορφη Ιουδίθ να πηγαίνει στο στρατόπεδο των Ασσυρίων για να αποπλανήσει με τα θέλγητρά της τον Ολοφέρνη και αποκεφαλίζοντάς τον να σώζει την πολιορκημένη Τιβεριάδα. Τη μοναχή Ροσβίτα τον δέκατο αιώνα στο Αββαείο του Γκάντερσχαϊμ να συγγράφει το πρώτο θεατρικό έργο με ηθοποιούς μοναχές. Την Μπουτίκα, την Κέλτισα βασίλισσα, να ηγείται μαζί με τις κόρες της μιας εξέγερσης εναντίον των Ρωμαίων. Την Θεοδώρα, την πιο γνωστή αυτοκράτειρα του Βυζαντίου να διασύρεται από τον Προκόπιο ως εταίρα με ακόλαστο και άσεμνο βίο. Την Σαπφώ, να επιστρέφει από την εξορία και να ιδρύει τη σχολή της όπου δίδασκε στα κορίτσια μουσική στην οκτάχορδη λύρα και ποίηση στην αιολική γλώσσα. «Δεκάτη μούσα, την είπαν και ηδυμελή και μελιχρόν αύχημα των Λεσβίων, Όμηρο θηλυκό». Την Σακατζαγουία, την νεαρή Ινδιάνα της φυλής των Σοσόνι, να οδηγεί την εξερευνητική ομάδα που είχε συστήσει ο Προέδρος Τόμας Τζέφερσον με ασφάλεια στον Ειρηνικό Ωκεανό, με το μωρό της δεμένο στην πλάτη, εντυπωσιάζοντας τους άντρες για τις διπλωματικές ικανότητες, την αντοχή και τις γνώσεις της. Την δωδεκάχρονη Βυζαντινή πριγκίπισσα Θεοφανώ να  ταξιδεύει με καράβι προς τον βορρά για να παντρευτεί τον Όθωνα τον Δεύτερο και κατόπιν ως εστεμμένη Αυτοκράτειρα να κυβερνά με σύνεση και γνώση. Την Ασπασία από την Μίλητο να αθωώνεται στην Ηλιαία από τους ψόγους και τις συκοφαντίες των Αθηναίων. Την Σότζερνερ  Τρουθ, να υπερασπίζεται με σθένος τα δικαιώματα των Αφροαμερικανών γυναικών μέχρι τον θάνατό της. Την Άννα Μαρία Βαν Σούρμαν, να ολοκληρώνει τις σπουδές της στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης τον 17ο αιώνα και να λαμβάνει πτυχίο, κρυμμένη πίσω από ένα παραβάν.  
Και η σειρά των γυναικών που έζησαν έξω και πέρα από τους νόμους, τους κανόνες και τα μέτρα της εποχής τους, αψηφώντας τις προκαταλήψεις, τις αντρικές ιδεοληψίες και τις πατριαρχικές εξουσιαστικές δομές, είναι μακρά. Γυναίκες που εκτός από σύζυγοι και μητέρες πόθησαν και κατόρθωσαν να σπουδάσουν, να ταξιδέψουν, να διδάξουν, να δημιουργήσουν έργα τέχνης και να γράψουν ποίηση, ακολουθώντας τον δρόμο που τους υποδείκνυε η καρδιά και το μυαλό τους. Και αυτό το ευσύνοπτο βιβλίο μιλά και για όλες εκείνες που κατάλαβαν εγκαίρως ότι τα γοβάκια από πάγο είναι εύθραυστα και εφήμερα. Τα λιώνει ο καυτός ήλιος του καλοκαιριού.