Αναδημιουργία του κόσμου

Takis, Εσωτερικός χώρος, 1963, επιχρυσωμένος μπρούντζος, 29 × 32 × 31 εκ. Συλλογή Ιδρύματος «Ελληνική Διασπορά».  

Του Γιώργου Βέη*

 

ΓΙΟΚΟ ΟΓΚΑΟΥΑ, Το μικρό εξάγωνο δωμάτιο, Μετάφραση: Άννα Παπασταύρου, Εκδόσεις Πατάκη, σελ. 110

 
Εκδόθηκε πριν από τριάντα ένα χρόνια. Πρόκειται για ευσύνοπτο μυθιστόρημα, ομολογουμένως τυπικό δείγμα της αφηγηματικής στρατηγικής της εξαιρετικά παραγωγικής, πολυβραβευμένης Γιόκο Ογκάουα (Οκαγιάμα Ιαπωνίας, 1962 - ). Στα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα της προκείμενης, επιμελώς συγκροτημένης γραφής, η οποία όντως πέρασε άρτια, το τονίζω, στα ελληνικά, συγκαταλέγονται: α) η εξόφθαλμη χρήση της αλληγορίας, β) οι διαδοχικοί, πολυφωνικοί υπαινιγμοί, γ) οι σαφείς αναφορές σε ένα προβληματιζόμενο, διαρκώς μάλιστα,  εγώ, το οποίο προσβλέπει σταθερά στην αναδόμησή του μέσα από την ιαματική διαδικασία της ικανής και αναγκαίας του ψυχο-πνευματικής άσκησης, δ) η κατά κανόνα παρεμβολή δίσημων εκφάνσεων ή καθόλα αινιγματικών αποχρώσεων του βίου, ε) τα δεδομένα ενός καλώς δομημένου ρεαλισμού συνυπάρχουν με τα δεδομένα ενός εξωλογικού διηγητικού κράματος, στ) η ενίοτε διαισθητική, εμφανώς τηλεπαθητική επικοινωνία των προσώπων, ως να ήταν το απαραίτητο  εκείνο στοιχείο μιας αυτοθεραπευτικής  διαδικασίας βίου στο κατά τα άλλα οικείο πλαίσιο της καθημερινότητας, ζ) η συνειδητή  άρνηση της εκκένωσης του εαυτού, η) το όποιο διακριτό ή εννοούμενο έλλειμμα δεν εμποδίζει τους χαρακτήρες να αρθρώσουν άμυνες, εξευμενίζοντας ταυτοχρόνως το ίδιο το έλλειμμά τους, θ) η βασανιστική απώλεια  του ερωτικού συντρόφου, οι εντατικές απωθήσεις ορμών, οι δεδηλωμένες αρχαϊκές εστίες της ύπαρξης συναποτελούν εστίες της εξιστόρησης, ι) η αλυσίδα των συνειρμών υποστηρίζει συστηματικά την όλη αφηγηματική εξέλιξη, ια) η συνεχής παρουσία και εξακολουθητική δράση  των υλικών του ονείρου και ιβ) η πρόσφορη, παρατεταμένη συνύπαρξη του πραγματικού και των συμφραζομένων του με το αμιγώς συμβολικό, αλλά και το επιδραστικό φαντασιακό.
Η απολύτως αινιγματική Μιντόρι, φιλότιμη συνοδός μιας ηλικιωμένης γυναίκας, συναντά για πρώτη φορά στα αποδυτήρια ενός κολυμβητηρίου τη νεαρή ηρωίδα του παρόντος έργου. Η τύχη προνοεί, ως γνωστόν, και για τα δημιουργικά απρόοπτα της ζωής. Έτσι, δεν θα αργήσει η απρόβλεπτη  ξενάγηση, την οποία παρέχει η από μηχανής ιέρεια Μιντόρι στη νέα φίλη της σ΄ ένα εγκαταλελειμμένο συγκρότημα κτιρίων. Εκεί τις περιμένει ένας επιστάτης ονόματι Γιουζούρου. Αποκλειστική μέριμνά του η εύρυθμη λειτουργία μιας λυόμενης ντουλάπας. Πρόκειται για το σημαδιακό «μικρό εξάγωνο δωμάτιο», όπου μπορεί με τη σειρά του ο κάθε επισκέπτης να εισέλθει, έναντι ενός ταπεινού φιλοδωρήματος, για να πει ό, τι θεωρεί σκόπιμο. Κοιτάζοντας το αφηγηματικό είδωλό του στον σιωπηλό σύντροφο της στιγμής, στον στοργικό καθρέφτη, εξομολογείται όσα δεν θέλει να καταθέσει στον οποιοδήποτε άλλον. Ούτε το παραλήρημα αποκλείεται εξ ορισμού. Εκεί εντέλει η θεραπεία του εαυτού εκτιμάται πολλαπλώς.
Παρατηρώ επίσης ότι η συχνά προβλεπόμενη επιστροφή στην ασφάλεια, την οποία παρέχει το λυόμενο εξάγωνο ντουλάπι, ανάγεται ευθέως στη βαθύτερη ανάγκη, στην απαράγραπτη επιθυμία της επιστροφής στην εγγυημένη ασφάλεια της πρωταρχικής καταφυγής, δηλαδή της  μήτρας. Είναι εμφανής εδώ η διδασκαλία την οποία παρέχει διαχρονικά ο χαρισματικός εκείνος μαθητής του Σίγμκμουντ Φρόιντ, ο Όττο Ρανκ (1884 – 1939). Στο «Μικρό εξάγωνο δωμάτιο» φρονώ ότι  επιδιώκεται πρωτίστως η επούλωση του τραύματος της γέννησης. Η Γιόκο Ογκάουα δείχνει ότι ξέρει να διαβάζει εγκαίρως τα πορίσματα από τις διεισδυτικές εμπειρίες της ψυχανάλυσης. Η παροχή διεξόδου στο ασύνειδο, προκειμένου να αναδυθεί την κατάλληλη στιγμή στις σελίδες του βιβλίου, είναι προφανής. Στο εσωτερικό του εν λόγω κρησφύγετου-ντουλαπιού το εγώ αναβαθμίζεται σε μύστη. Σε δημιουργό μιας υπερ – πραγματικότητας. Οι δε αναπόφευκτες  ενοχές του παρελθόντος τείνουν να ακυρωθούν, καθώς ξετυλίγεται ο κατοπτρικός λόγος του εξομολογητικού υποκειμένου. Η καταβύθιση στα απώτερα στρώματα της ύπαρξης καθιστά τον συγκεκριμένο κλειστό χώρο εφαλτήριο ριζικής αναδιοργάνωσης του εαυτού. Κοντολογίς, οι αλλεπάλληλες ενδοσκοπήσεις, οι οποίες ευδοκιμούν τόσο έντονα στο περίκλειστο «δωμάτιο», συνιστούν ένα ακριβέστατο μηχανισμό στοχαστικής βελτίωσης του είναι. Η προαναφερόμενη Μιντόρι είναι λοιπόν κατεξοχήν μεντόρισσα. Αλλά και η απαραίτητη γέφυρα, η οποία ενώνει την οντολογική υπόσταση με ό, τι κάθε φορά σπεύδει να επινοήσει. Κατά τρόπο σαφώς λυτρωτικό, εννοείται.
Συγκρατώ ότι ανάλογα ισχύουν και στο μεταφυσικό μυθιστόρημα του ιδιαζόντως διεξοδικού στην κειμενική σκηνή Πολ Όστερ (1947 – 2024) που φέρει τον τίτλο Τravels in the Scriptorium. Δημοσιεύτηκε στη Νέα Υόρκη το 2007. Στη γλώσσα μας εκδόθηκε από το «Μεταίχμιο» το 2020 (βλ. Ταξίδια στο σκριπτόριο). Κι εκεί ο κεντρικός ήρωας επιδίδεται σε ατέρμονες εξιστορήσεις. Απομονωμένος σε ένα περιοριστικό περιβάλλον, γράφει ακατάπαυστα. Παράγονται αμέτρητες σελίδες εξημερωμένων παθών. Το αποτέλεσμα βέβαια και στις δύο περιπτώσεις είναι το ίδιο: η απόλαυση της άφεσης στη λέξη του ιάματος. Η διήγηση αποτελεί αναδημιουργία του κόσμου. Η λέξη, από την άποψη αυτή, είναι εκεί από όπου ξεκινάει κανείς. Κι η εν λόγω συγγραφέας ξέρει να προβάλλει υποδειγματικά αυτή τη συγκεκριμένη αξία της.

*Ο Γιώργος Βέης είναι ποιητής