Του Σπύρου Κακουριώτη
ΧΡΗΣΤΟΣ ΛΟΥΚΟΣ, Τυπογραφία και τυπογράφοι στην Ερμούπολη της Σύρου, 19ος - 20ός αι., Εκδόσεις Σελεφαΐς, Ερμούπολη, σελ. 254
Το νησί της Σύρου, ήδη από τα χρόνια της Επανάστασης, με τη δημιουργία της Ερμούπολης από πρόσφυγες από τη Χίο, τη Μικρά Ασία, την Κρήτη κ.α., αποτέλεσε το πρώτο οικονομικό κέντρο του νεότευκτου κράτους και στη συνέχεια, καθ’ όλο τον 19ο αιώνα, έναν σημαντικό αστικό πυρήνα εμπορικής και πρώιμης βιομηχανικής ανάπτυξης.
Η σταδιακή δημιουργία μιας κοινωνίας που χαρακτηρίζεται από την κουλτούρα και το αστικό γούστο συμπαρασύρει την ανάπτυξη και των συναφών πολιτισμικών υποδομών, όπως είναι το περίφημο θέατρο «Απόλλων» (1864). Αρκετά νωρίτερα, η αστική ανάπτυξη της Ερμούπολης προσελκύει, μεταξύ πολλών άλλων, και τους υπηρέτες της τυπογραφικής τέχνης.
Σε αυτούς, τους τυπογράφους της Ερμούπολης και την τέχνη τους, είναι αφιερωμένη η πρόσφατη μελέτη του ιστορικού Χρήστου Λούκου, ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης, γνωστού στους φοιτητές και τους συναδέλφους του για την αγάπη του για τη Σύρο, στην ιστορία της οποίας έχει αφιερώσει άπειρες ώρες έρευνας, αρκετές μελέτες και μονογραφίες· αλλά και για την τυπογραφική τέχνη, την οποία γνώρισε σε νεαρή ηλικία και έκτοτε δεν έπαψε να αγαπά...
Ο πρώτος τυπογράφος που εγκαταστάθηκε στην Ερμούπολη, το 1828, ήταν μάλλον ο λόγιος από τη Σάμο Ιωάννης Σφοίνης, που μετέφερε από το νησί της καταγωγής του τυπογραφείο το οποίο εγκατέστησε στην Ερμούπολη, για να ακολουθήσει λίγο αργότερα ο Νικόλαος Βαρότσης, από την Άμφισσα, που είχε εργαστεί στη Βενετία, αλλά και στα τυπογραφεία του Αγώνα στην Ύδρα και στην Αθήνα. Η εγκατάσταση, το 1833, δύο ακόμα τυπογραφείων, του Γεωργίου Μελισταγή και του «εξ Αμερικής Φιλελληνικού Τυπογραφείου», των ιεραποστόλων Robertson και Hill (ιδρυτή της γνωστής Σχολής στην Αθήνα), θα εδραιώσει την τυπογραφία στο νησί των Κυκλάδων.
Συνολικά, 60 περίπου τυπογραφεία λειτούργησαν στην Ερμούπολη από την ίδρυση της πόλης μέχρι και σήμερα, σύμφωνα με την απογραφή που κάνει ο Χρήστος Λούκος, στηριγμένος σε ένα συνδυασμό πηγών, μαρτυριών και βοηθημάτων, κυρίως όμως των δημοτικών αρχείων που φυλάσσονται στα ΓΑΚ Σύρου.