Γυναικεία υπόθεση

Βαλέριος Καλούτσης, Σύνθετο τοπίο #3, 1984, κολάζ, μολύβια, ξυλομπογιές και σινική μελάνι σε χαρτόνι, 80 x 120 εκ., από την έκθεση “Reconstruction” που πραγματοποιήθηκε στη γκαλερί a.antonopoulou.art σε επιμέλεια του Χριστόφορου Μαρίνου.

Της Μαρίας Μοίρα*

ΜΑΡΩ ΚΑΡΓΑ, Ο κήπος μας στην άκρη της ερήμου, εκδόσεις Τόπος, σελ. 445

Ο αινιγματικός κόσμος των γυναικών, γήινος και ουράνιος, σκληρός και ανάλαφρος, ευαίσθητος και ανυποχώρητος, προσγειωμένος και υψιπετής, καρτερικός και φιλάρεσκος, ξετυλίγεται με γαλήνια χάρη και δραματικές εντάσεις, με παλμό και πάθος στο παρόν βιβλίο, αλλά και στα άλλα δύο προηγούμενα μυθιστορήματα της τριλογίας (Αχγιάτ Ανχάρ - Ζωές ποτάμια, 2015 και η Αλεξάνδρεια σε ακολουθεί, 2016). Η συγγραφέας αφηγείται τα έργα και τις ημέρες μιας ευκατάστατης οικογένειας Ελλήνων της Πόλης, που μετά από μια οικονομική καταστροφή και ένα σχετικά σύντομο πέρασμα από την Λήμνο, στα τέλη του 19ου αιώνα μετοικεί στην Αλεξάνδρεια, όπου με επιμονή και προσπάθεια ριζώνει ξανά οικοδομώντας μια νέα δυναστεία στους κόλπους της ακμάζουσας ελληνικής παροικίας. Με φόντο μια εποχή πολιτικών αναταραχών και κοινωνικών ανακατατάξεων και μια πόλη πολυφυλετκή, ερωτική και κοσμοπολίτικη, που ζει υπό βρετανική κατοχή την ανεμελιά της belle époque και τις οξυμένες αντιθέσεις της συνδυάζοντας την επιδεικτική ευμάρεια με την απελπιστική φτώχεια, τους εστέτ μεγαλοαστούς, τους λεβαντίνους επιχειρηματίες και τους μποέμ καλλιτέχνες με τους φτωχούς Μπαρμπερίνους, τα βουλεβάρτα και τα πολυτελή μέγαρα με τους αραπομαχαλάδες.

Η Μαρώ Κάργα ερευνά με ζήλο και αποδίδει με ακρίβεια την μεγάλη εικόνα των ιστορικών γεγονότων και των πραγματικών προσώπων, των πολιτικών περιπετειών και των αναδιπλώσεων των εθνικών και αποικιοκρατικών δυνάμεων, οι οποίες διαγκωνίζονται στην γεωπολιτική σκακιέρα της Αιγύπτου σε καιρούς δίσεκτους και ρευστούς. Ανασυνθέτει τα πεπραγμένα της ελληνικής κοινότητας, τις κοσμογονικές ανατροπές που δρομολόγησε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και την δυναμική των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων. Παράλληλα όμως επικεντρώνεται στην σκιαγράφηση των πολλών και διαφορετικών χαρακτήρων των τριών μυθιστορημάτων και κυρίως στην αποτύπωση της ζωής των γυναικών της πολυπλόκαμης αυτής οικογένειας, που αναλαμβάνουν την σωτηρία της κρατώντας στα χέρια τους τα ηνία της ευτυχίας και της επιβίωσης. Καθόσον η διατήρηση των ισορροπιών, σύμφωνα με την αφηγηματική πλοκή, αποτελεί προϊόν της γυναικείας προσαρμοστικότητας και εγκαρτέρησης. Αποτέλεσμα των στρατηγικών κινήσεων και των πολυμήχανων πρακτικών που επινοούν για να αντιμετωπίσουν τις αντιξοότητες και τις οικονομικές δυσκολίες. Η Οντέτ, η Άννα, η Φωτεινή, η Στέλλα, η Φρόσω, η Ευτέρπη, η Ελπινίκη, η Νινέτα και τόσες άλλες, μάνες και αδελφές, κόρες και ανιψιές, σύζυγοι και εγγονές, κυράδες, ψυχοκόρες και δούλες, συγκροτούν έναν απολαυστικό, πολύχρωμο και πολύτροπο μικρόκοσμο, που ζει εντός των οικιακών τειχών με αγαστή σύμπνοια. Που καυγαδίζει και αλληλοϋποστηρίζεται, παλεύοντας καθημερινά με τις χρείες, τις ανάγκες και τα προβλήματα. Γυναίκες μυστικοπαθείς και θρησκευόμενες, σκληροτράχηλες και αποφασιστικές, ερωτικές και αέρινες, πλασμένες για την καλλιτεχνική δημιουργία, την σκληρή δουλειά και τον καθημερινό μόχθο, διαχειρίζονται με σοφία και εγκαρτέρηση τους αναγκαστικούς συμβιβασμούς, τις χαρές και τις λύπες, τα πάθη και τους έρωτες, τα πένθη και τις αρρώστιες, τις απιστίες και τις ταπεινώσεις, που η αντρική φιλοδοξία και η αδιάκοπη περιπλάνηση στο δάσος των ερωτικών ψευδαισθήσεων και των ηδονών σωρεύει. Μεριμνούν από το προσκήνιο για τα μικρά και τα μεγάλα του βίου και από το παρασκήνιο κυβερνούν τους άντρες, που εγγυώνται την σταθερότητα στα ζητήματα του οίκου τους.

Η ιστορία της ευρείας αυτής μεγαλοαστικής οικογένειας με τα πολλά παρακλάδια εγγράφεται στα πλούσια σαλόνια και τις εντυπωσιακές επαύλεις των ευκατάστατων Ελλήνων βαμβακεμπόρων, τραπεζιτών και επιστημόνων της Αλεξάνδρειας. Εξελίσσεται με πειστικές ανατροπές και ενδιαφέρουσες περιπλέξεις εντός της ανθηρής και ευημερούσας ελληνικής κοινότητας, η οποία επιχειρεί και πολιτεύεται, υποστηρίζεται και διαπλέκεται στα γραφεία και στις λέσχες των μεγαλοσχημόνων, όπου κλείνονται οι δουλειές, επιβεβαιώνεται το κύρος της εξουσίας και ρέει το χρήμα. Η αφήγηση με γλώσσα άμεση και μεστή, διανθισμένη με αραβικές λέξεις, ντοπιολαλιές και ιδιώματα της Πόλης και της Αλεξάνδρειας, παρακολουθεί παράλληλα έναν άλλο αφανή κόσμο, αυτόν των Αράβων, να ζει στωικά στο περιθώριο. Να υπηρετεί πιστά και να εξουσιάζεται, να υπομένει αγόγγυστα και να ονειρεύεται την εξέγερση και την ανεξαρτησία του.

Όταν τον νέο αιώνα, οι εθνικιστικές φωνές κυριαρχήσουν στις ανεκτικές και ευημερούσες πόλεις της Ανατολής, απαιτώντας την νομή της εξουσίας, την ανάκτηση του πλούτου και την πολιτικοκοινωνική χειραφέτηση του γηγενούς πληθυσμού, η αποδοτική, εύρυθμη και ασφαλής επιβίωση της ελληνικής κοινότητας θα διασαλευθεί. Το τέλος μιας ακόμα αγαπημένης «πατρίδας» έχει σημάνει δύο αιώνες μετά την δημιουργία της.

Τα πρόσωπα, ακολουθώντας τους κύκλους της μοίρας και τα γυρίσματα της ιστορίας, μεταπηδούν από βιβλίο σε βιβλίο, δίνοντας την σκυτάλη στους απογόνους τους. Η Νινέτα είναι η κεντρική ηρωίδα του παρόντος μυθιστορήματος, τελευταίου της τριλογίας, που ζει και εργάζεται στο Παρίσι, νοσταλγώντας την πόλη που γεννήθηκε και μεγάλωσε, το σπίτι της στην άκρη της ερήμου που απώλεσε, αφότου οι Έλληνες εκδιώχθηκαν το καλοκαίρι του 1961 οριστικά από την Αλεξάνδρεια, το αιγυπτιακό της παρελθόν και τον νεανικό παράφορο και ανολοκλήρωτο έρωτά της.

Παυσίλυπον ανάγνωσμα για ζωές περιπετειώδεις και ρέουσες, σε δύσκολους και δίσεκτους καιρούς, με ιστορίες πολυδιάστατες και ανατρεπτικές που ταξιδεύουν τον αναγνώστη στο χώρο και στο χρόνο, σε μαγικά τοπία οδύνης και ηδονής και μυθικές πόλεις της Ανατολής.

*Η Μαρία Μοίρα είναι αρχιτέκτονας και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής