Του Κώστα Βούλγαρη
Είκοσι τρία συναπτά έτη είναι πολλά, πάρα πολλά. Κανείς, ούτε κι εγώ, περίμενε ότι οι «Αναγνώσεις» θα διαρκέσουν για τόσο μεγάλο διάστημα.
Και όμως συνέβη, γιατί η αρχική παραδοχή με την οποία φτιάχτηκαν ήταν ισχυρή: η αριστερή διανόηση κάθε απόχρωσης, στο εναρκτήριο 2002 και μέχρι πρόσφατα, είχε μια τεράστια, αναξιοποίητη δυναμική, ενώ οι σελίδες μας ήσαν ανοιχτές και σε άλλα πρόσωπα του δημόσιου χώρου με ενδιαφέρουσες απόψεις. Στις σελίδες μας έγραψαν έως και 1000 άνθρωποι των επιστημών και των τεχνών.
Ας αναφέρω μόνο μερικούς απ’ τους πιο στενούς συνεργάτες που εν τω μεταξύ μας άφησαν: Ηλίας Λάγιος, Μάρθα Πύλια, Γιάννης Δάλλας, Τζίνα Πολίτη, Γιώργος Μερτίκας, Γιώργος Μπλάνας... Και, ενδεικτικά, μερικούς ακόμη που τίμησαν τις σελίδες μας με κείμενά τους: Σπύρος Ασδραχάς, Λουτσιάνο Κάνφορα, Γιάννης Βαλαβανίδης, Τέρρυ Ήγκλετον, Στέφανος Ροζάνης, Αλέξης Ζήρας, Κ. Γ. Παπαγεωργίου, Μάριο Βίττι, Παναγιώτης Νούτσος, Σάββας Μιχαήλ, Γιώργος Τζιρτζιλάκης, και τόσοι άλλοι.
Αυτό το βάρος των προσώπων, καθώς και το επιπλέον ειδικό πολιτικό βάρος κάποιων μελών της σύνταξης των «Αναγνώσεων» (Κώστας Γαβρόγλου, Άλκης Ρήγος), αλλά και η γνώση και αξιολόγηση του παροιμιώδους σχετικού ιστορικού της αριστεράς από το κομματικό σώμα, ήταν οι λόγοι που στα είκοσι τρία αυτά χρόνια δεν υπήρξε, ποτέ, καμιά κομματική παρέμβαση, ούτε καν παρέμβαση από την εκάστοτε διεύθυνση της εφημερίδας. Ναι, ούτε μία παρέμβαση! Διεκδικούμε λοιπόν μια μοναδικότητα, για ένθετο ή περιοδικό που ήταν ενταγμένο στον κορμό της αριστεράς. «Μία μεστή και ωραία δημοκρατία των ιδεών», όπως το είπε ο Διονύσιος Σολωμός.
Δυσφορία υπήρχε σε κάποιους κύκλους, αλλά ακόμα κι αυτοί μας ανέχονταν. Γιατί οι «Αναγνώσεις», όπως και τα «Ενθέματα», ήταν η μοναδική, και ισχυρή διαδικασία απεύθυνσης της αριστεράς στις λόγιες κοινωνικές κατηγορίες – απ’ αυτές άλλωστε τροφοδοτούνταν οι σελίδες μας, για αυτά τα ένθετα διάβαζαν το κυριακάτικο φύλο της εφημερίδας.
Όμως, τα τελευταία χρόνια, που ο δημόσιος χώρος και λόγος εκπίπτει στη δημοσιογραφική ατάκα και στις έωλες διαδρομές του διαδικτύου, με όλες τις εφημερίδες να συρρικνώνουν τις σελίδες λόγου, τα μεν «Ενθέματα» έκλεισαν, οι δε σελίδες των «Αναγνώσεων» περιορίστηκαν. Πρόκειται για μια βαθύτερη κοινωνική διεργασία, όπου οι λόγιες κοινωνικές κατηγορίες, οι πανεπιστημιακοί, οι συγγραφείς, οι καλλιτέχνες, τα βιβλία, οι ιδέες, ο ορθός λόγος, περιθωριοποιούνται.
Σε αυτά τα είκοσι τρία χρόνια, δεν παρουσιάζαμε απλώς «καλά βιβλία», δηλαδή τα αξιοπρεπή εμπορικά, όπως τα ένθετα των μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδων. Ανοίγαμε θέματα, είχαμε άποψη, κάναμε τομές, που δημιουργούσαν τριβές και αντιθέσεις αλλά και το δικό μας διακριτό προφίλ. Ας αναφέρω, εκ του δικού μου πεδίου, τα αφιερώματα στον Ηλία Λάγιο και στην συν αυτώ σύγχρονη ποίηση, στον Γιάννη Πάνου και τη μεταμυθοπλασία, ενώ αδιαφορούσαμε για τους διάττοντες της κάθε εποχής.
Από το πεδίο, δε, της Μάρθας Πύλια, ας αναφέρω τα ετήσια αφιερώματα στο 1821, υπό τον τίτλο «Διαδρομές εθνικού προσδιορισμού», που συστηματικά υπονόμευαν την επιστημονικά κυρίαρχη αφήγηση της κοινωνικής ιστοριογραφίας, αλλά η Μάρθα δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει την υπέρβασή της. Ενώ η στιβαρή, και πάντα χαμηλόφωνη παρουσία του Γιώργου Μερτίκα, με τα υποδειγματικά δοκίμιά του, στο πεδίο των ιδεών και της φιλοσοφίας, έδινε στο όλο εγχείρημα υπόσταση, σιγουριά και εγκυρότητα, μακριά από την ακαδημαϊκή επιτήδευση.
Είμαι δε πολύ υπερήφανος που οι «Αναγνώσεις», στα πρώτα τους βήματα (μαζί με τον Γιάννη Παπαθεοδώρου τότε στη σύνταξη, που στη συνέχεια αποχώρησε, όπως αργότερα και η Λήδα Καζαντζάκη που για αρκετά χρόνια συμμετείχε στον πυρήνα του εγχειρήματος), οργάνωσαν, το 2004, το κυλιόμενο για αρκετές Κυριακές αφιέρωμα «Μετά το ’89. Στους δρόμους της ιστορίας και της λογοτεχνίας», όταν το σύνολο σχεδόν της ευρωπαϊκής και αριστερής διανόησης κολυμπούσε στις αυταπάτες του. Αφιέρωμα που εκδόθηκε σε βιβλίο, ένα από τα 11 αφιερώματά μας που εκδόθηκαν σε βιβλίο, ενώ πολλά ακόμη μπορούν να εκδοθούν από την ύλη που περιλαμβάνει το αρχείο μας, http://avgi-anagnoseis.blogspot.com/
Αυτή η διαδικασία των αφιερωμάτων, που ήταν συμπύκνωση ιδεών, ρευμάτων και διαλόγου, διακόπηκε τα τελευταία χρόνια, με τον περιορισμό των σελίδων μας, όπως άλλωστε και το πολιτικό σώμα της αριστεράς συρρικνώθηκε, όχι απλώς σε εκλογικά ποσοστά αλλά όσον αφορά το φορτίο των ιδεών, που το καθιστούσε περίβλεπτο και ανθεκτικό. Έτσι, περιοριστήκαμε κι εμείς σε μια επιλεκτική παρουσία, που νομίζω ότι ακόμα κι έτσι ήταν η σοβαρότερη στον ημερήσιο Τύπο.
Γιατί όλα αυτά τα χρόνια δεν είχαμε δοσοληψίες με εκδότες ή συγγραφείς-παράγοντας. Την εποχή της άνθισης του εκδοτικού χώρου, είχαμε κι εμείς διαφημίσεις βιβλίων στις σελίδες μας, χωρίς όμως να ενδίδουμε σε καμιά εύνοια απέναντί τους. Εκείνοι τη δουλειά τους, εμείς τη θεματολογία μας και την κριτική μας∙ κανόνας που τηρήθηκε και στην κυβερνητική περίοδο της αριστεράς.
Τώρα είναι η στιγμή του αποχαιρετισμού. Πολλά πράγματα και λόγοι έρχονται και εκβάλλουν σε αυτή τη στιγμή, ένας ολόκληρος κύκλος και, καθ’ όσον με αφορά, ένας κύκλος ζωής κλείνει. Δεν είναι ώρα να δηλωθούν τα κόστη που πληρώθηκαν, στον δημόσιο χώρο και αλλού, για να υπάρξει αυτή η «δημοκρατία ιδεών». Μόνο με γαλήνια θετικότητα ανακαλώ αυτά τα είκοσι τρία χρόνια, μια εμπειρία ανεπανάληπτη, που με διαμόρφωσε και με ωρίμασε, δηλαδή η συνάφεια και η τριβή με τόσους εκλεκτούς ανθρώπους, όλων των γνωσιακών και καλλιτεχνικών πεδίων, οι συναντήσεις των μελών της σύνταξης κάθε Δευτέρα, όλοι αυτοί που έγραφαν με επαγγελματική πειθαρχία και συνέπεια, παρ’ ότι αμισθί...
Όπως και η εβδομαδιαία συνεργασία με τους γραφίστες-σελιδοποιητές της εφημερίδας, που ήξεραν πολύ καλά τι σελιδοποιούσαν σε αυτές τις σελίδες και τις φρόντιζαν, καθώς επίσης τα σχόλια, οι παρατηρήσεις και οι ενθαρρύνσεις πολλών αναγνωστών, που ένιωθαν μέρος του εγχειρήματος, ήταν το πνευματικό περιβάλλον στο οποίο έζησα όλα αυτά τα χρόνια και έδωσα ό,τι έργο έδωσα, στην κριτική και την πεζογραφία. Ήταν μια συνέχεια της μαθητείας και της συμμετοχής μου στη συντακτική επιτροπή του περιοδικού Ο Πολίτης, δίπλα τον Άγγελο Ελεφάντη, η οποία έφτασε τόσο μακριά.
Ευχαριστώ από καρδιάς όλους του συνεργάτες και αναγνώστες μας. Η σχέση και η συνάφειά μας υπήρξε, υπάρχει, και διαρκεί, γιατί τα κείμενα, και οι εξ αυτών σχέσεις, ποτέ δεν χάνονται, κάνουν το δικό τους ταξίδι μέσα στο πέλαγος του χρόνου.
Είκοσι τρία συναπτά έτη είναι πολλά, πάρα πολλά. Κανείς, ούτε κι εγώ, περίμενε ότι οι «Αναγνώσεις» θα διαρκέσουν για τόσο μεγάλο διάστημα.
Και όμως συνέβη, γιατί η αρχική παραδοχή με την οποία φτιάχτηκαν ήταν ισχυρή: η αριστερή διανόηση κάθε απόχρωσης, στο εναρκτήριο 2002 και μέχρι πρόσφατα, είχε μια τεράστια, αναξιοποίητη δυναμική, ενώ οι σελίδες μας ήσαν ανοιχτές και σε άλλα πρόσωπα του δημόσιου χώρου με ενδιαφέρουσες απόψεις. Στις σελίδες μας έγραψαν έως και 1000 άνθρωποι των επιστημών και των τεχνών.
Ας αναφέρω μόνο μερικούς απ’ τους πιο στενούς συνεργάτες που εν τω μεταξύ μας άφησαν: Ηλίας Λάγιος, Μάρθα Πύλια, Γιάννης Δάλλας, Τζίνα Πολίτη, Γιώργος Μερτίκας, Γιώργος Μπλάνας... Και, ενδεικτικά, μερικούς ακόμη που τίμησαν τις σελίδες μας με κείμενά τους: Σπύρος Ασδραχάς, Λουτσιάνο Κάνφορα, Γιάννης Βαλαβανίδης, Τέρρυ Ήγκλετον, Στέφανος Ροζάνης, Αλέξης Ζήρας, Κ. Γ. Παπαγεωργίου, Μάριο Βίττι, Παναγιώτης Νούτσος, Σάββας Μιχαήλ, Γιώργος Τζιρτζιλάκης, και τόσοι άλλοι.
Αυτό το βάρος των προσώπων, καθώς και το επιπλέον ειδικό πολιτικό βάρος κάποιων μελών της σύνταξης των «Αναγνώσεων» (Κώστας Γαβρόγλου, Άλκης Ρήγος), αλλά και η γνώση και αξιολόγηση του παροιμιώδους σχετικού ιστορικού της αριστεράς από το κομματικό σώμα, ήταν οι λόγοι που στα είκοσι τρία αυτά χρόνια δεν υπήρξε, ποτέ, καμιά κομματική παρέμβαση, ούτε καν παρέμβαση από την εκάστοτε διεύθυνση της εφημερίδας. Ναι, ούτε μία παρέμβαση! Διεκδικούμε λοιπόν μια μοναδικότητα, για ένθετο ή περιοδικό που ήταν ενταγμένο στον κορμό της αριστεράς. «Μία μεστή και ωραία δημοκρατία των ιδεών», όπως το είπε ο Διονύσιος Σολωμός.
Δυσφορία υπήρχε σε κάποιους κύκλους, αλλά ακόμα κι αυτοί μας ανέχονταν. Γιατί οι «Αναγνώσεις», όπως και τα «Ενθέματα», ήταν η μοναδική, και ισχυρή διαδικασία απεύθυνσης της αριστεράς στις λόγιες κοινωνικές κατηγορίες – απ’ αυτές άλλωστε τροφοδοτούνταν οι σελίδες μας, για αυτά τα ένθετα διάβαζαν το κυριακάτικο φύλο της εφημερίδας.
Όμως, τα τελευταία χρόνια, που ο δημόσιος χώρος και λόγος εκπίπτει στη δημοσιογραφική ατάκα και στις έωλες διαδρομές του διαδικτύου, με όλες τις εφημερίδες να συρρικνώνουν τις σελίδες λόγου, τα μεν «Ενθέματα» έκλεισαν, οι δε σελίδες των «Αναγνώσεων» περιορίστηκαν. Πρόκειται για μια βαθύτερη κοινωνική διεργασία, όπου οι λόγιες κοινωνικές κατηγορίες, οι πανεπιστημιακοί, οι συγγραφείς, οι καλλιτέχνες, τα βιβλία, οι ιδέες, ο ορθός λόγος, περιθωριοποιούνται.
Σε αυτά τα είκοσι τρία χρόνια, δεν παρουσιάζαμε απλώς «καλά βιβλία», δηλαδή τα αξιοπρεπή εμπορικά, όπως τα ένθετα των μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδων. Ανοίγαμε θέματα, είχαμε άποψη, κάναμε τομές, που δημιουργούσαν τριβές και αντιθέσεις αλλά και το δικό μας διακριτό προφίλ. Ας αναφέρω, εκ του δικού μου πεδίου, τα αφιερώματα στον Ηλία Λάγιο και στην συν αυτώ σύγχρονη ποίηση, στον Γιάννη Πάνου και τη μεταμυθοπλασία, ενώ αδιαφορούσαμε για τους διάττοντες της κάθε εποχής.
Από το πεδίο, δε, της Μάρθας Πύλια, ας αναφέρω τα ετήσια αφιερώματα στο 1821, υπό τον τίτλο «Διαδρομές εθνικού προσδιορισμού», που συστηματικά υπονόμευαν την επιστημονικά κυρίαρχη αφήγηση της κοινωνικής ιστοριογραφίας, αλλά η Μάρθα δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει την υπέρβασή της. Ενώ η στιβαρή, και πάντα χαμηλόφωνη παρουσία του Γιώργου Μερτίκα, με τα υποδειγματικά δοκίμιά του, στο πεδίο των ιδεών και της φιλοσοφίας, έδινε στο όλο εγχείρημα υπόσταση, σιγουριά και εγκυρότητα, μακριά από την ακαδημαϊκή επιτήδευση.
Είμαι δε πολύ υπερήφανος που οι «Αναγνώσεις», στα πρώτα τους βήματα (μαζί με τον Γιάννη Παπαθεοδώρου τότε στη σύνταξη, που στη συνέχεια αποχώρησε, όπως αργότερα και η Λήδα Καζαντζάκη που για αρκετά χρόνια συμμετείχε στον πυρήνα του εγχειρήματος), οργάνωσαν, το 2004, το κυλιόμενο για αρκετές Κυριακές αφιέρωμα «Μετά το ’89. Στους δρόμους της ιστορίας και της λογοτεχνίας», όταν το σύνολο σχεδόν της ευρωπαϊκής και αριστερής διανόησης κολυμπούσε στις αυταπάτες του. Αφιέρωμα που εκδόθηκε σε βιβλίο, ένα από τα 11 αφιερώματά μας που εκδόθηκαν σε βιβλίο, ενώ πολλά ακόμη μπορούν να εκδοθούν από την ύλη που περιλαμβάνει το αρχείο μας, http://avgi-anagnoseis.blogspot.com/
Αυτή η διαδικασία των αφιερωμάτων, που ήταν συμπύκνωση ιδεών, ρευμάτων και διαλόγου, διακόπηκε τα τελευταία χρόνια, με τον περιορισμό των σελίδων μας, όπως άλλωστε και το πολιτικό σώμα της αριστεράς συρρικνώθηκε, όχι απλώς σε εκλογικά ποσοστά αλλά όσον αφορά το φορτίο των ιδεών, που το καθιστούσε περίβλεπτο και ανθεκτικό. Έτσι, περιοριστήκαμε κι εμείς σε μια επιλεκτική παρουσία, που νομίζω ότι ακόμα κι έτσι ήταν η σοβαρότερη στον ημερήσιο Τύπο.
Γιατί όλα αυτά τα χρόνια δεν είχαμε δοσοληψίες με εκδότες ή συγγραφείς-παράγοντας. Την εποχή της άνθισης του εκδοτικού χώρου, είχαμε κι εμείς διαφημίσεις βιβλίων στις σελίδες μας, χωρίς όμως να ενδίδουμε σε καμιά εύνοια απέναντί τους. Εκείνοι τη δουλειά τους, εμείς τη θεματολογία μας και την κριτική μας∙ κανόνας που τηρήθηκε και στην κυβερνητική περίοδο της αριστεράς.
Τώρα είναι η στιγμή του αποχαιρετισμού. Πολλά πράγματα και λόγοι έρχονται και εκβάλλουν σε αυτή τη στιγμή, ένας ολόκληρος κύκλος και, καθ’ όσον με αφορά, ένας κύκλος ζωής κλείνει. Δεν είναι ώρα να δηλωθούν τα κόστη που πληρώθηκαν, στον δημόσιο χώρο και αλλού, για να υπάρξει αυτή η «δημοκρατία ιδεών». Μόνο με γαλήνια θετικότητα ανακαλώ αυτά τα είκοσι τρία χρόνια, μια εμπειρία ανεπανάληπτη, που με διαμόρφωσε και με ωρίμασε, δηλαδή η συνάφεια και η τριβή με τόσους εκλεκτούς ανθρώπους, όλων των γνωσιακών και καλλιτεχνικών πεδίων, οι συναντήσεις των μελών της σύνταξης κάθε Δευτέρα, όλοι αυτοί που έγραφαν με επαγγελματική πειθαρχία και συνέπεια, παρ’ ότι αμισθί...
Όπως και η εβδομαδιαία συνεργασία με τους γραφίστες-σελιδοποιητές της εφημερίδας, που ήξεραν πολύ καλά τι σελιδοποιούσαν σε αυτές τις σελίδες και τις φρόντιζαν, καθώς επίσης τα σχόλια, οι παρατηρήσεις και οι ενθαρρύνσεις πολλών αναγνωστών, που ένιωθαν μέρος του εγχειρήματος, ήταν το πνευματικό περιβάλλον στο οποίο έζησα όλα αυτά τα χρόνια και έδωσα ό,τι έργο έδωσα, στην κριτική και την πεζογραφία. Ήταν μια συνέχεια της μαθητείας και της συμμετοχής μου στη συντακτική επιτροπή του περιοδικού Ο Πολίτης, δίπλα τον Άγγελο Ελεφάντη, η οποία έφτασε τόσο μακριά.
Ευχαριστώ από καρδιάς όλους του συνεργάτες και αναγνώστες μας. Η σχέση και η συνάφειά μας υπήρξε, υπάρχει, και διαρκεί, γιατί τα κείμενα, και οι εξ αυτών σχέσεις, ποτέ δεν χάνονται, κάνουν το δικό τους ταξίδι μέσα στο πέλαγος του χρόνου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου