Γεράσιμος Στεφανάτος

Πολύ μεγάλη η απώλεια του ψυχίατρου ψυχαναλυτή Γεράσιμου Στεφανάτου για τον ψυχαναλυτικό χώρο. Προσωπικότητα ηγετική με συλλογικό πνεύμα, μακρά πορεία σε Γαλλία και Ελλάδα. Διαρκής ανταλλαγή με το έργο του Κορνήλιου Καστοριάδη, με τον ίδιο και την γυναίκα του, Πιέρα Ωλανιέ. Μέλος της Quatrème Groupe, εδώ και δέκα τουλάχιστον χρόνια διοργάνωνε το δικό του σεμινάριο, με άνοιγμα σε όλες τις θεωρήσεις και την κλινική εμπειρία όλων των συναδέλφων. Διευθυντής του τμήματος Εφήβων για χρόνια στο Γεννηματά, μετέφερε εκεί το κλίμα της θεσμικής ψυχοθεραπείας. Ιδρυτικό μέλος της Ομάδας Ένηβος, με βαθιά μελέτη της εφηβείας (Ψυχανάλυση και Εφηβεία, εκδόσεις Εστία). Επόπτης πολλών νέων αναλυτών σε ατομικό-ομαδικό πλαίσιο. Για χρόνια μέλος του ψυχαναλυτικού περιοδικού Εκ των Υστέρων. Έργο στα σύνορα ατομικού-συλλογικού, καθώς είχε αντιδικτατορική και πολιτική δράση. Συγγραφή, άρθρα, συμμετοχή σε συλλογικούς τόμους, επιμέλειες ψυχαναλυτικών μεταφράσεων. Το πλέον σημαντικό βιβλίο του με βάση την φροϋδική θεωρία και το απόσταγμα της κλινικής του πείρας: Κατασκευές στην Ψυχανάλυση, Κατασκευή του ψυχαναλυτή, εκδόσεις Εστία.

Ο Γεράσιμος Στεφανάτος ήταν πάνω απ’όλα μια γοητευτική παρουσία που κατόρθωνε με τη λάμψη, το πνεύμα, το χιούμορ και την απίστευτη ευρύτητα γνώσεων να συσπειρώνει κόσμο από διαφορετικούς χώρους. Αγαπητός, ζεστός, φιλικός, αντιπαρερχόταν τις συγκρούσεις ως έντονη προσωπικότητα με το χαμόγελο και τις ατάκες του. Εφηβική ψυχή, με συνεχή αναφορά στην ορμή ζωής, στη σεξουαλικότητα, στο ανθρώπινο, είχε πάντοτε ανοιχτό το γραφείο σε όποιον ήθελε να συζητήσει μαζί του. Ελάτε να βρεθούμε με το ζωντανό ενορμητικό σώμα, την παρουσία, όχι μόνο με κείμενα, έλεγε συχνά. Τη χαρά της συνάντησης μετέφερε στη διάρκεια της πανδημίας στη Βυτίνα, όπου με τη γυναίκα του Τέσσα Χατζηγιάννη μας υποδέχτηκαν σε σεμινάρια στον κήπο τους. Άνθρωπος εστέτ και ταυτόχρονα απλός, λάτρης της τέχνης, είχε διδάξει στην Σχολή Καλών Τεχνών, έγραφε για τη σχέση ψυχανάλυσης λογοτεχνίας έως πρόσφατα. Κυκλοφορούσε στο σώμα της πόλης και τον έβρισκες με τη σύντροφό του σε θερινό σινεμά, μπαρ, θέατρο, ταβέρνα, ταινιοθήκη.

Πάνω απ’ όλα, ο Γεράσιμος Στεφανάτος έκανε πρόταγμα της ζωής και του έργου του την έννοια της αυτονομίας, όπως την εισήγαγε ο Καστοριάδης. Εκτός ψυχαναλυτικών εταιριών, κατάφερε να δημιουργήσει έναν ανοιχτό χώρο ανταλλαγής με αμοιβαίο σεβασμό. Υπερασπιζόταν δε με σθένος την ψυχανάλυση δια ζώσης, θέτοντας το σώμα στο κέντρο της προβληματικής του, ασκώντας κριτική στην τηλεανάλυση όπως την αποκαλούσε και στην πραγματοποίηση ψηφιακών σεμιναρίων. «Τι σημαίνει να φοβάται ένας αναλυτής ότι θα τον μολύνει ο αναλυόμενος του;», έγραφε σε κείμενο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Σύναψις, στη διάρκεια της καραντίνας. Αντιγυρνώντας στην κοινότητα την έννοια της «αντίστασης», υπενθυμίζοντας ότι πέρα από την πραγματικότητα υπάρχει κυρίως αυτό που χρειάζεται να αναλυθεί, να ερμηνευθεί στη σχέση αναλυόμενου-αναλυτή. Πιστός στο λόγο του, έκανε δια ζώσης τις συνεδρίες παρά την ασθένειά του. Η απώλειά του μας λυπεί βαθιά, διότι αφήνει δυσαναπλήρωτο κενό στο χώρο της αυτονομίας. Μας στερεί έναν δεινό συνομιλητή με τον οποίο ανταλλάσσαμε διαρκώς. Και μας θέτει το μέλημα όχι απλά της μνημόνευσής του αλλά της δημιουργίας νέων συνάψεων και του δικού μας έργου. Εσείς τώρα θα συνεχίσετε, έλεγε. Η ψυχή, που τόσο αναφερόταν σε αυτή στο έργο του, τώρα ταξιδεύει.

Βέρα Παύλου