Βάσος Κουτσογιαννόπουλος

(1927-2020)

Γεννημένος στο χωριό Πάκια Λακωνίας, η ζωή του καθορίστηκε από τη συμμετοχή του στην ΕΠΟΝ και, έκτοτε, από την διά βίου ένταξή του στην αριστερά. Αφανές αλλά πολύ δραστήριο στέλεχος των κατά καιρούς παράνομων κομματικών μηχανισμών, προσηνής, φιλικός, και πάντα χαμηλών τόνων, σχεδόν αθέατος, κράτησε μέχρι τέλους όλες τις «επαφές» του.

Τακτικός αναγνώστης της Αυγής, την οποία ενίοτε και συνέδραμε, είχε την αριστοκρατική συστολή να μη μου στείλει το πρώτο του βιβλίο, με ποιήματα, που εξέδωσε το 2011, υπό τον χαρακτηριστικό τίτλο Απόπειρα (εκδόσεις Ιδιομορφή, Σπάρτη). Φθάνοντας τυχαία το βιβλίο στα χέρια μου, διέκρινα αυτή τη σεμνή φωνή και έγραψα μεταξύ άλλων:

«Σε μια εποχή που περισσεύει η διαδικτυακή και παντός άλλου τύπου περιφορά της ποίησης, ο κατά λοιπά άγνωστος ποιητής καταθέτει μια σπονδή στην υψηλή αυτή τέχνη, με τη δέουσα σεμνότητα, με την απαραίτητη καλλιέργεια, με το εκ των ων ουκ άνευ καλλιτεχνικό ρίσκο, με την κατασταλαγμένη σοφία των λέξεων».

Αυτή ήταν η αφορμή να γνωριστούμε, να αναπτύξουμε στενή φιλία, αλλά να δημιουργηθεί κι ένας κύκλος ποιητών και διανοουμένων, τους οποίους ο κ. Βάσος, όπως σεβαστικά τον αποκαλούσαμε, τακτικά μας συγκέντρωνε σε ουζερί του κέντρου της Αθήνας, πληρώνοντας πάντα τον λογαριασμό (σε αυτό ήταν ανένδοτος, λέγοντάς μας πως είναι μεγάλη του χαρά και τιμή, να κάνει, έτσι, μια σπονδή στα Γράμματα και τις Τέχνες).

Ακολουθεί το βιβλίο του Μαρτυρία εξορίας. Με 19 επιστολικά δελτάρια από την Ικαρία (εκδόσεις Βιβλιόραμα, 2014), μια μοναδική κατάθεση για την καθημερινή ζωή των εξορίστων, όπως σημείωνε στην εισαγωγή του ο ιστορικός Πέτρος-Ιωσήφ Στανγκανέλλης:

«Εξήντα πέντε χρόνια μετά, ένας εξόριστος γράφει. Αποσπασματικά, θέλοντας να αφηγηθεί ‘διάφορες μικρές ιστοριούλες και στιγμιότυπα από την καθημερινή ζωή στην εξορία’: στην περίπτωση της ζωής στην Ικαρία, μια εικονική εκτέλεση, έναν ξυλοδαρμό, μια ομαδική συχνοουρία, χαρακτηριστικά ανθρώπων, πρωτάκουστες λέξεις και φράσεις που θυμάται ακόμα, μετά από δεκαετίες, ‘εκδρομές’, κουσούρια, καζούρες, φάρσες, την αγωνία για το τότε μέλλον - του πολέμου και το ατομικό. Δεν επικεντρώνεται σε γεγονότα ‘αποφασιστικής’ σημασίας, για την Ελλάδα, το κίνημα ή τον κόσμο. Κι όμως, η ιστορική σημασία της μαρτυρίας του είναι έτσι πιο σημαντική: μιλά με την εμπειρία χιλιάδων ατόμων, μιλώντας για τον εαυτό του. Εκθέτει την προσωπική του εμπειρία, τις σχέσεις του με τους συνεξόριστους, αφηγείται την καθημερινότητα. Με το φίλτρο των εξήμισι δεκαετιών που μεσολάβησαν, και που, παρόλα αυτά, τον ανακαλούν ακόμα εκεί. Τα γεγονότα που παρήγαγαν την υποκειμενικότητά του επιστρέφουν ακόμα».

Κύκνειο άσμα του το ποιητικό βιβλίο, με τον επίσης χαρακτηριστικό τίτλο, Ο νόμος της φθοράς (εκδόσεις Βιβλιόραμα, 2015), που κι αυτό, όπως και το προηγούμενο, είχα την τιμή να το επιμεληθώ. Υπάρχουν βέβαια και κάποια ιστορικά κατάλοιπά του, τα οποία έχει παραδώσει στους αρμόδιους ιστορικούς.

Σε αποχαιρετούμε, κ. Βάσο, όλη η παρέα της γιάφκας της πλατείας Συντάγματος.

ΚΩΣΤΑΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ