Μνήμη Γιώργου Κουκουλέ

ΤΟΥ ΑΛΚΗ ΡΗΓΟΥ

 «Τι γρήγορα που η σκοτεινή γραμμή μακραίνει

 Τι γρήγορα που τα σβηστά κεριά πληθαίνουν»

 Κ. Π. Καβάφης

Τούτοι οι στίχοι στοιχειώνει τη ζωής μας τα τελευταία χρόνια, καθώς τα σβηστά κεριά πληθαίνουν γύρω μας. Και τι σύμπτωση, αλήθεια, κυρίως από την μεριά εκείνων που αρνήθηκαν την όποια εξαργύρωση των αντιδικτατορικών αγώνων της νιότης τους και στη συνέχεια της επιστημονικής συμβολής τους στον ακαδημαϊκό χώρο εργασίας τους, στο χρηματιστήριο της κεντρικής πολιτικής σκηνής, παραμένοντας ενεργοί αριστεροί πολίτες. Τελευταίο αυτό του φίλου και συναδέλφου Γιώργου Φ. Κουκουλέ που ξεπροβοδίσαμε την Τρίτη που μας πέρασε στο Α΄ Νεκροταφείο

Του άδολου, πάντα γελαστού, πεισματάρη στα αξιακά του προτάγματα, Γιώργου, που συμπορευτήκαμε σε δύσκολα χρόνια στο Πάντειο, προασπιζόμενοι το Δημόσιο Πανεπιστήμιο και την τραυματική –στην κυριολεξία– εμπειρία του στην πορεία αποκάλυψης του οικονομικού σκανδάλου στη διαχείριση του Ιδρύματος. Μαζί για χρόνια δουλέψαμε ένα σεμινάριο για το ελληνικό εργατικό κίνημα –και ήταν ένας χαρισματικός, αν και αυστηρά τυπικός δάσκαλος– όχι μόνο στη φιλόξενη αίθουσα του Πανεπιστημίου αλλά και σε εμβληματικούς εργασιακούς χώρους, όπως στις στοές των μεταλλείων στο Μαντούδι της Εύβοιας, με ξεναγούς άνεργες εργαζόμενες του κλειστού εργοταξίου, όπου μαζί με τους φοιτητές και φοιτήτριες του σεμιναρίου κατεβήκαμε στις στοές του, βιώνοντας στην ανατριχίλα του κορμιού των άνεργων την ιδιαιτερότητα της σχέσης τους με τον χώρο εργασίας τους.

Αλησμόνητη παραμένει επίσης, πέραν της προσωπικής φιλίας, και η βοήθεια που έμπρακτα μου προσέφερε όταν έγραφα το βιβλίο μου, για το Πανεπιστήμιο από τον Μεσαίωνα στη Νεωτερικότητα, με τον εμπλουτισμό μέχρι το τέλος της μελέτης, με πολύτιμα και δυσεύρετα βιβλιογραφικό στοιχεία, όπως και η ελάφρυνση των διδακτικών μου υποχρεώσεων, αναλαμβάνοντας μόνος του το βάρος του κοινού μας σεμιναρίου για ένα εξάμηνο.

Ας μου συγχωρηθεί τούτη η προσωπική αναφορά στον Γιώργο Κουκουλέ, και ας μου επιτραπεί να θυμίσω από τις στήλες των “Αναγνώσεων”, την σημαντική συμβολή του στη βιβλιογραφία του για το εργατικό κίνημα. Μια συμβολή πρωτοποριακή και σε βάθος, με βάση και τον φιλοσοφικό του στοχασμό και με γλώσσα απλή και κατανοητή, χωρίς «ακαδημαϊσμούς» και δυσνόητες έννοιες. Αρκεί να διαβάσει κανείς την επτασέλιδη εισαγωγή στο πρώτο βιβλίο, που στη συνέχεια αναφέρουμε, για να το κατανοήσει αυτό: 

Για μια ιστορία του ελληνικού συνδικαλιστικού κινήματος. Εισαγωγή στην παιδαγωγική της ιστορικής έρευνας, Οδυσσέας, 1983 β΄ εκδ. 1994

Ελληνικά συνδικάτα, οικονομική αυτοδυναμία και εξάρτηση 1938-1984, Οδυσσέας, 1994

Το ελληνικό συνδικαλιστικό κίνημα και οι ξένες επεμβάσεις 1944-1948, Οδυσσέας, 1995

Το εργατικό κίνημα και ο μύθος του Σίσυφου, Οδυσσέας, 2000

Απεργία και παρεμφερείς δράσεις κατά το βρετανικό δίκαιο, Σάκκουλας, 2002

Προφανώς, η ερευνητική συμβολή του δεν εξαντλείται στα βιβλία που αναφέραμε, αλλά επεκτείνεται με άρθρα του σε συλλογικούς τόμους, καίρια αρθρογραφία, με τελευταία την εισήγησή του για το εργατικό κίνημα στον τόμο του Σωματείου Σύγχρονης Ιστορίας στα 2016. Αλλά και με την επίβλεψη διδακτορικών διατριβών, την οργάνωση μεταπτυχιακών σεμιναρίων για την νομική επιστήμη και το εργατικό κίνημα στην δικαστική πράξη. Ενώ παράλληλα συμμετείχε ενεργά στις προσπάθειες εκδημοκρατισμού του συνδικαλιστικού κινήματος και της υπεράσπισης του Δημόσιου Πανεπιστημίου.

Ο συνδυασμός αυτός, ερευνητικής, διδακτικής και έμπρακτης συμμετοχής στα κοινά του χώρου των μελετών του, ως ενεργού συμμέτοχου στην δημιουργία και πορεία των ΑΣΚΙ, όπου κατέθεσε το προσωπικό του αρχείο, με σημαντικά τεκμήρια για την ιστορία του εργατικού κινήματος, και ως Προέδρου στον Οργανισμό Μεσολάβησης και Διαιτησίας, καθιστά τον Γιώργο Κουκουλέ πραγματικό οργανικό διανοούμενο με την κλασική έννοια του όρου. Και είναι σ’ αυτό το επίπεδο η απώλειά του αναντικατάστατη.

Κλείνω τούτο τον μικρό αποχαιρετισμό με μια πρόταση του Ελύτη που προτάσσει στο πρώτο του βιβλίο και η οποία εξέφραζε, έχω την αίσθηση, την όλη ερευνητική του πορεία:

«Μια μέρα το παρελθόν θα μας αιφνιδιάσει με τη δύναμη της επικαιρότητάς του. Δεν θα ’χει αλλάξει εκείνο αλλά το μυαλό μας. Ένα ψήλωμα νοητό, που θα χρειαστεί να το ξανανεβούμε για να εκτιμήσουμε σωστά τις διαστάσεις των πραγμάτων γύρω μας» (Εν λευκώ)