Ένα φωτεινό πνεύμα

ZINO ZINI, Το συνέδριο των νεκρών, εισαγωγή-μετάφραση-σημειώσεις: Παναγιώτης Τσιαμούρας, εκδόσεις Έρμα, σελ. 232

Φιλόσοφος των αρχών του εικοστού αιώνα που ποτέ δεν αξιώθηκε μια έδρα στο Πανεπιστήμιο του Τορίνου όπου δίδασκε, χρησιμοποίησε τον λογοτεχνικό διάλογο για να περάσει τις ιδέες του και να τις καταστήσει προσιτές στο καινούργιο προλεταριάτο των μη προνομιούχων όπως το ορίζει στο κεφάλαιο «Novus Ordo» που δεν έχει τίποτα κοινό με αυτό που εννοούμε σήμερα λέγοντας και γράφοντας «Νέα Τάξη». Ακριβώς το αντίθετο. Ο διανοητής Zino Zini οραματίζεται μία ευτοπική κοινωνία του μέλλοντος όπου τα χριστιανικά ιδανικά συναντούν τα ιδεώδη του Διαφωτισμού κι από κοινού υλοποιούν την Ελευθερία μέσα από την λελογισμένη άσκηση της ελεύθερης βούλησης και με την καθιέρωση του Ορθού Λόγου ως νέου κι απαράβατου κανόνα εναντίον κάθε χάους κι εντροπίας (μέσα μας κι έξω μας).

Είναι ενδιαφέρουσα αυτή η σύμμειξη Νίτσε και Κίρκεγκααρντ. Ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός στο χριστιανικό απόγειό του κι ο Σωκράτης υποφώσκει, ειδικά μέσα από την πλατωνική παραβολή του «Σπηλαίου των Ιδεών». Αυτός ο ιδεαλιστικός και πολιτικά ρομαντικός σοσιαλισμός χριστιανικού τύπου φαίνεται ότι θέλγει ακόμα πολλά και πολυάριθμα κοινωνικά στρώματα μορφωμένων «εργατών», που δεν ανήκουν στην προνομιούχα ή καθεστηκυία τάξη κι αναζητούν ακόμα και βίαιους τρόπους για την ανακατανομή του πλούτου και για την αποκατάσταση της παραδείσιας πατρογονικής, αρχετυπικής ίσως παραδείσιας κληρονομιάς. Αυτό το ποιητικό «ωκεάνιο συναίσθημα», η ολιστική αντίληψη του ανθρωπίνου είδους ως ενιαίου κι αδιαίρετου «σμήνους» ατομικοτήτων είναι που καθιστά τη γραφή του Τσίνι και το περιεχόμενο των ψευδολογοτεχνικών φιλοσοφημάτων απολύτως σύγχρονα και συμβατά με τη μεταμοντέρνα μεταβατική εποχή μας.

Ειδικά το διαλογικό δραματικό ποίημα με τους τρεις νεκρούς του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου που συναντούνται στον άχρονο χώρο των πεθαμένων θα μπορούσε άνετα να παρασταθεί σήμερα και να φαίνεται σα να είχε γραφτεί χτες. Αυτή είναι η ειρωνεία του Χρόνου, που ως «δαιμόνια μηχανή», για να θυμηθούμε τον οραματιστή Κοκτώ, άλλους ανεβάζει κι άλλους βυθίζει στη Τάρταρα. Ο Τσίνι, μαζί με τον Τσέχωφ οραματίζονται μια Επανάσταση που θα απελευθερώσει το ανθρώπινο είδος και θα επαναφέρει την τάξη, την ευνομία, την ομορφιά, τη δικαιοσύνη και την ισότητα που δικαιούμαστε όλοι, είτε πιστεύουμε ότι είμαστε τέκνα του ιδίου δημιουργού είτε είμαστε ακράδαντα πεπεισμένοι πως εμείς είμαστε οι μόνοι υπόλογοι για την μοίρα μας. Αυτό φαίνεται να πιστεύει μάλλον ο Τσίνι, αλλά διατηρεί ίσες αποστάσεις κι από την Επιστήμη κι από τη Θεολογία. Θυμίζει τους πρωτεργάτες της Γαλλικής Επανάστασης και πολλών άλλων ανατροπών τυραννικών καθεστώτων ανά την πονεμένη υφήλιο. Ο πόνος των ανθρώπων και των πραγμάτων, η άρση κάθε αδικίας, η λάμψη της Αλήθειας και του Φωτός, η ταύτιση της Πληροφορίας με την Ελευθερία κατατρύχουν τον διανοητή που έδρασε έναν αιώνα πριν καθιστώντας τον απολύτως σύγχρονο και σημερινό, με μια ενάργεια που καταντάει σχεδόν «μεταφυσική». Εκτός αν δεχτούμε πως δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, η Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, το ολοκαύτωμα, πάσης φύσεως γενοκτονίες και ξεριζωμοί, όλο αυτό το όνειδος δεν ανάγκασαν τον πολιτισμό μας να ανέβει μήτε ένα σκαλάκι στην εξελικτική του κλίμακα. Κάτι που θα ήτανε αφόρητο κι απαράδεκτο για την αισιόδοξη ανθρώπινη νόηση. Ο Zino Zini ανήκει στην κατηγορία των «προφητών», είναι ένας «poeta vates» όπως θα έλεγαν οι Λατίνοι κι αυτό είναι τουλάχιστον μια παρηγόρια στα καθημερινά αδιέξοδά μας.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΠΟΥΡΑΣ

Sophia Al-Maria, The Magical State, 2017, βίντεο,
6’9’’ (καρέ), παραχώρηση του Polyeco Contemporary Art Initiative (PCAI)
και της Third Line Gallery