Μικρογραφία της σύγχρονης Ελλάδας

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΓΩΤΗ

ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΑΔΑΣ, Παιχνίδια κρίκετ, εκδόσεις Γαβριηλίδη, 131

Τα Παιχνίδια Κρίκετ, μετά το Ασώματη κεφαλή και το Μουσαφεράτ είναι το πέμπτο πεζογράφημα του Βασίλη Λαδά. Όπως στα προηγούμενα, έτσι και σε αυτό, ο τόπος όπου εκτυλίσσονται τα δρώμενα είναι η σημερινή Πάτρα. Ο Λαδάς σε αυτό το πεζογράφημα παρακολουθεί παράλληλα την πορεία δύο παρεών στα τέλη του 2010. Από τη μια έχουμε την παρέα των μεταναστών και από την άλλη την παρέα των ανέργων σαρανταπεντάρηδων Ελλήνων. Στην παρέα του Αλβανού, Αλία, που κατοικεί με την οικογένειά του, έχει παρεισφρήσει και ένας Πακιστανός, ο Μαθιούλα, που του μαθαίνει κρίκετ και δηλώνει Αφγανός για να έχει πολιτικό άσυλο στην προσπάθεια της εξόδου του προς τη Δύση.

Κοινό χαρακτηριστικό των ηρώων τα παντός είδους κοινωνικά προβλήματα και η ανεργία, με ελάχιστες, μικρές μόνο αποδράσεις μέσω των καθιερωμένων τυπικών κάθε ομάδας - του παιχνιδιού κρίκετ από τους μετανάστες, των μικρών διαλειμμάτων χαράς στην ταβέρνα και την καταφυγή στη χαλάρωση μέσω του χόρτου από τους Έλληνες.

Ο Λαδάς περιγράφει αυτές τις δύο παρέες από τη στιγμή που αποφασίζουν να συστήσουν συνεργεία για το μάζεμα της ελιάς στα περίχωρα της Πάτρας. Άρα, είναι μοιραίο να συμπέσουν, να ανταγωνιστούν παντοιοτρόπως και να συγκρουστούν, στην κατάσταση πανικού όπου βρίσκονται λόγω κοινωνικών, οικογενειακών και οικονομικών προβλημάτων. Σε αυτήν την κατάσταση, όπου ο καθένας προσπαθεί να επιβιώσει, το παιχνίδι κρίκετ αποτελεί έναν από τους συνδετικούς κρίκους της ιδιότυπης κοινωνίας των μεταναστών. Το αναγκαίο τελετουργικό που τονώνει ψυχολογικά και δίνει την ευκαιρία της συμμετοχής σε κάτι κοινωνικά γνώριμο και αναγνωρίσιμο. Η εκμάθηση κρίκετ του Αλία από τον Μαθιούλα είναι μια τελετουργία μύησης και αποδοχής, προαπαιτούμενο της φιλίας.

Η παρέα των εντοπίων έχει προβλέψιμη συμπεριφορά και προδιαγεγραμμένη πορεία. Τους συνδέουν και τους βαραίνουν πολλά. Με βεβαρυμμένο κοινωνικά ιστορικό καταλήγουν μέσα από ευκαιριακές εργασίες να κυνηγάνε το μεροκάματο. Δημιουργούν ασταθείς οικογένειες που διαλύονται υπό το βάρος των προβλημάτων τους. Και αν κάποια στιγμή τους ευνόησε η μοίρα μέσω της οικογένειας ή του επαγγέλματος, τώρα με την παρούσα οικονομική ανατροπή αναγκάζονται να κατέρχονται όλο και πιο χαμηλά την κοινωνική κλίμακα. Όμως και σε αυτό το φωτεινό διάλειμμα της ζωής τους, είναι παντελώς ανίκανοι να απελευθερωθούν από τα βάρη του προτέρου τους βίου.

Το κρίκετ, που οι μετανάστες παίζουν προκλητικά μπροστά τους, λοιδορείται. Η πρόκληση ωστόσο δεν αποτελεί παρά την αφορμή για τη δολοφονία του Αλία. Η αιτία είναι ο οικονομικός ανταγωνισμός των δύο συνεργείων και η «ύβρις» που διαπράττουν οι μετανάστες συμπεριφερόμενοι ως Έλληνες, πράγμα που κατέληξε σε θανάσιμο μίσος ανάμεσα στις δύο παρέες. Τελικά, κατά την προσφιλή τακτική ο φόνος θα αποδοθεί στην "κακιά στιγμή", όπως ακριβώς έγινε και στο φόνο του Πακιστανού ποδηλάτη στα Πετράλωνα προσφάτως.

Εμβληματική στο βιβλίο είναι η παρουσία της Λούλε, αυτιστικής και καθυστερημένης αδελφής του Αλία. "Η αμίλητη θεότητα, το τοτέμ του σπιτιού". Αυτή κρατά την ισορροπία στα δρώμενα και επεμβαίνει ως μια αόρατη δύναμη, δρώντας κατευναστικά πάντα. Έχει επιβάλει εντός της οικογένειας τους δικούς της κανόνες συμβίωσης, αποτελώντας το κέντρο και το σημείο αναφοράς, αλλά και ρυθμίζει, ωσεί παρούσα, τις πράξεις των άλλων γύρω της, με εύνοια πάντοτε και καλοτυχία, λες και η ιδιότυπη αρρώστια της εκλύει αυτήν την ανεξήγητη δύναμη που δρα κατευναστικά. Έτσι, όταν απομακρύνεται επιστρέφοντας με την υπόλοιπη οικογένεια στην Αλβανία, αφήνοντας εκτός εμβελείας της δύναμής της τον αδελφό της Αλία, η ισορροπία διαταράσσεται και επέρχεται η τραγωδία.

Παράλληλα, διακρίνουμε τη συμπεριφορά παράπλευρων προσώπων, δανειστές, καλοί χριστιανοί αλλά τοκογλύφοι, μετανάστες - φύλαρχοι του καταυλισμού, αλλά συνεργάτες της αστυνομίας, ντόπιες μαφίες που ελέγχουν και καταπιέζουν, επικαλούμενοι ιδεολογίες και κατασκευάζοντας βολικά σε αυτούς ιδεολογήματα.

Ο Λαδάς έχει συλλάβει μια δυνατή από όλες τις απόψεις ιστορία και επιτυγχάνει να της δώσει λογοτεχνική υπόσταση. Η γλώσσα του είναι ισόρροπη ως προς τις ανάγκες της αφήγησης, ώστε να μην προεξέχει λεκτικά και να αποδίδεται ο λόγος που αρμόζει στον κάθε έναν από τους ήρωες του βιβλίου. Καταφέρνει να κρατά μέχρι τέλους αμείωτο το ενδιαφέρον τού αναγνώστη και όλο το βιβλίο να διαβάζεται απνευστί. Εξ αρχής σε εισάγει στην προβληματική του και φροντίζει να σου δημιουργεί διαρκώς ερωτήματα. Επιτυγχάνει και δίνει μια παραστατική μικρογραφία της σύγχρονης Ελλάδας. Αυτά που διαδραματίζονται εκεί συμβαίνουν τα ίδια και απαράλλακτα καθ’ όλην την επικράτεια, μόνο ο γεωγραφικός προσδιορισμός αλλάζει. Ομοίως και η συμπεριφορά μας, κάνοντας τις συγκρίσεις, παραμένει σε όλα τα επίπεδα απαράλλακτη. Ο Λαδάς δεν έγραψε ένα πολιτικό μυθιστόρημα με τη στενή έννοια του όρου. Η ιστορία του άπτεται της πολιτικής από την πλευρά τής έννοιας του πολίτη να διατηρεί αυτό το δικαίωμα, γράφοντας λογοτεχνία.

Ο Γιώργος Γώτης είναι ποιητής