Με δύναμη από την Ελευσίνα

Γιάννης Μπουτέας, Ενεργειακές Εικόνες – Διαστρωματώσεις, 2004-2013, νέον, 30 x 26 x 400 εκ. Φωτ.: Οδυσσέας Βαχαρίδης.

Του Γιώργου Συμπάρδη*

 

ΘΑΝΑΣΗΣ ΛΕΒΕΝΤΗΣ, Οδοιπόρος σε δύσβατους δρόμους, εκδόσεις Θεμέλιο, σελ. 408

 
Ο Οδοιπόρος σε δύσβατους δρόμους, το δεύτερο βιβλίο του Θανάση Λεβέντη που κυκλοφόρησε πρόσφατα (2023) από τις εκδόσεις Θεμέλιο, είναι ένας απολογισμός ζωής. Μία γλαφυρή, συχνά συγκινητική, κάποτε χιουμοριστική και πάντοτε ψύχραιμη και νηφάλια αφήγηση και καταγραφή όχι μόνον της προσωπικής διαδρομής του συγγραφέα αλλά και των πολιτικοϊστορικών γεγονότων που σημάδεψαν τη χώρα από το 1937 μέχρι σήμερα.
Οι σελίδες του πρώτου μέρους και της παιδικής ηλικίας του Θανάση Λεβέντη στα Βίλια πιστεύω ότι είναι από τις ωραιότερες του βιβλίου του. Το παιχνίδι όπου αντί για βόλους τα παιδιά χρησιμοποιούν τις μεταχειρισμένες ή μη σφαίρες με τη διαφορετική ανταλλακτική αξία, ανάλογα με το αν ήταν γερμανικές, ιταλικές ή εγγλέζικες, οι ανήλικοι που συλλέγουν στάχυα, ενώ ως μαθητές προκειμένου να κερδίσουν τον χαμένο χρόνο παρακολουθούν ταυτόχρονα δύο τάξεις στο σχολείο, οι πελαργοί που τρέφονται με τα φίδια τα οποία αφθονούν στην Αγία Σωτήρα, η ειρηνική συνύπαρξη με τους σκορπιούς στην καλύβα της οικογένειας μετά την άτακτη υποχώρηση των μελών της, υποχώρηση η οποία φαίνεται να «μαλάκωσε» τους σκορπιούς, σύμφωνα με την πολύ εκφραστική πινελιά ανθρωπομορφισμού που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας, καθώς και πλείστα όσα άλλα γραφικά περιστατικά, ζωντανεύουν την ατμόσφαιρα της Κατοχής και των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων, έτσι όπως την έζησε και μέσα από τα μάτια ενός παιδιού.
Χαρακτηριστική είναι και η ανάκληση της ενασχόλησής του, λίγο αργότερα στην Ελευσίνα, με τα αστέρια. «Άρχισα», μας λέει ο συγγραφέας, «να συνειδητοποιώ τα μεγέθη του σύμπαντος, τα εκατομμύρια και δισεκατομμύρια των άστρων (…) Ήταν πολύ δύσκολο για ένα παιδί δώδεκα ετών να αντιληφθεί αυτά τα μεγέθη (…) Μου κόλλησε να περιεργάζομαι τον ουρανό, να παρακολουθώ τα αστέρια, να μαθαίνω τους αστερισμούς». Αγνοεί ίσως ο συγγραφέας του Οδοιπόρου ότι όλοι οι ήρωες, κυρίως οι άρρενες ήρωες του μυθιστορήματος Ουράνια Μηχανική της Μάρως Δούκα, παρατηρούν με μια ανάλογη εμμονή τα άστρα, ότι κι αυτοί, όπως κι εκείνος, μαγεύονται από τη θέα τους, ότι συνέχονται από την ίδια περιέργεια, η οποία στην περίπτωση του Οδοιπόρου μας προϊδεάζει για ένα ανήσυχο και ερευνητικό πνεύμα που πρόκειται σύντομα να φανερωθεί.
Οι παρατηρήσεις του όσον αφορά τις συνθήκες φοίτησης στην Ιατρική του Πανεπιστημίου Αθηνών, και τα πορτρέτα των καθηγητών της Σχολής που σκιαγραφεί, δίνουν ένα πρώτο στίγμα της μετριοπάθειας που τον διακρίνει και που θα επιδείξει σε όλα τα κατοπινά βήματά του ως πολίτης και ως πολιτικός. Ο καθηγητής Γεράσιμος Αλιβιζάτος, για παράδειγμα, μπορεί να είχε υπάρξει Υπουργός Υγείας του Μεταξά, ήταν όμως «άριστος επιστήμονας, κατείχε πολύ καλά τα θέματα της επιστήμης του, ενώ συγχρόνως ήταν και γλαφυρός ομιλητής (…) Συνολικά η Ιατρική Σχολή της Αθήνας είχε υψηλό επιστημονικό επίπεδο (…) Η ανεπάρκεια ορισμένων καθηγητών και η υποχρεωτική επιβολή της αγοράς των βιβλίων τους από μερικούς άλλους δεν πρέπει να οδηγήσει σε γενικεύσεις ούτε να αμαυρώσει τη γενική εικόνα».
Ο Μορφωτικός Σύλλογος Ελευσίνος υπήρξε ένα πολύ σημαντικό εγχείρημα που έλαβε διαστάσεις ευρύτερες και επηρέασε με τη δανειστική βιβλιοθήκη και τις ποικίλες δράσεις του την πολιτιστική ζωή του Δήμου και των γύρω πόλεων για μια ολόκληρη δεκαετία 1957-1967. Για τους νέους που τον δημιούργησαν, τον Μίμη Θεοδώρου, την μοναδικά λαμπερή δεσποινίδα Μαρία Μπουρλώτου, τον Μιχάλη Λεβέντη, τον Θεόδωρο Πάγκαλο και βέβαια για τον φοιτητή τότε Θανάση Λεβέντη αποτέλεσε το πρώτο βήμα, κάτι σαν προοίμιο της μετέπειτα πολιτικής τους δράσης. Το προηγούμενο βιβλίο του Θανάση Λεβέντη, μια αυτοέκδοση του 2017 που έχει σαν αποκλειστικό θέμα τον Μορφωτικό Σύλλογο, μαρτυρά για τη σπουδαιότητά του, για το πόσο σημαντικό ήταν το γεγονός της δημιουργίας και της ύπαρξής του για τον συγγραφέα.
Ας μου επιτραπεί σε αυτό το σημείο, μιλώντας προσωπικά, να πω, ως συμπολίτης του Οδοιπόρου, ότι υπήρξε και για μένα σημαντικό το γεγονός. Ότι ο Σύλλογος ήρθε να καλύψει την ανυπαρξία λογοτεχνικών βιβλίων στο σπίτι μου και ότι δανειζόμενος ένα βιβλίο κάθε εβδομάδα γνώρισα, όντας παιδί και όσο η ηλικία μου το επέτρεπε, τους ανθρώπους που πρόθυμα υποδείκνυαν τα σπουδαία βιβλία με τα οποία ήρθα σε επαφή. Διάβαζαν και οι ίδιοι γιατί αγαπούσαν τη λογοτεχνία, είχαν τον ιδεαλισμό της προσφοράς αυτοί οι άνθρωποι, τον ιδεαλισμό των μυθιστορηματικών ηρώων για τους οποίους μιλούσαν τα βιβλία, ήταν ωραίοι, δεν φοβάμαι να χρησιμοποιήσω το επίθετο – στα δικά μου μάτια οι ιδανικοί νέοι του τόπου εκείνη τη δύσκολη εποχή.
Στο κεφάλαιο της πρώτης υπηρεσίας του ως ιατρού στην Πολυκλινική το χιούμορ περισσεύει. Τα ειδύλλια των νοσοκόμων με τους γιατρούς, αλλά και με τους αστυνομικούς του γειτονικού τμήματος της οδού Λυκούργου, όπως και το επεισόδιο με τον ψευτοεισαγγελέα ασθενή που έχει εξαπατήσει δεκάδες αλλά και ευεργετήσει άλλους τόσους, εν οις και τον ιατρό-συγγραφέα, ελαφρύνουν το κατά τα άλλα βαρύ κλίμα και τέρπουν τον αναγνώστη.
Στο ίδιο κεφάλαιο, κατά την πάγια τακτική του, δεν παραλείπει να αναγνωρίσει τις ικανότητες και τα επιστημονικά επιτεύγματα των συναδέλφων του, ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων. Με παρόμοια αντικειμενικότητα παραμερίζει και τις προκαταλήψεις της Αριστεράς – που υπήρξαν στο παρελθόν και δικές του – για τους Άγγλους και την Αγγλία κατά την εκεί μετεκπαίδευσή του. Πρόκειται, θα έλεγες, για ένα αίσθημα δικαιοσύνης από το οποίο εμφορείται και για το καθήκον αληθείας, την ύπαρξη του οποίου ο αναγνώστης διαπιστώνει και σε πολλά άλλα σημεία του βιβλίου του. Σε ένα μόνο από αυτά θα σταθώ. Στη σχέση του με τις νοσοκόμες των διαφόρων χριστιανικών κύκλων κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας του στον Ευαγγελισμό. «Οι αδελφές χαρακτηρίζονταν ως «θεούσες», μας λέει. «Συνεργαζόμενος όμως μαζί τους εξετίμησα την αφοσίωση στον άρρωστο και τη δουλειά τους, το υψηλό επίπεδο της εκπαίδευσης και των υπηρεσιών που προσέφεραν, την αυτοθυσία τους (…) την ευγένεια και την υπομονή τους στις δυσκολίες».
Για την πολυετή πολιτική διαδρομή του Θανάση Λεβέντη για την οποία θα μιλήσουν άλλοι, πολύ αρμοδιότεροι εμού, περιορίζομαι να υπενθυμίσω ελάχιστα και ενδεικτικά της πορείας του ως αριστερού ανθρώπου και πολίτη. Τον Δεκέμβριο του 2004, μετά την παραίτηση του Κωνσταντόπουλου, στην αναμέτρηση για τη διαδοχή στην προεδρία του Συνασπισμού, συντάχθηκε με «τον μετριοπαθή και με σοσιαλδημοκρατικές απόψεις Μιχάλη Παπαγιαννάκη». Εξελέγη από τους πολίτες της Αττικής πέντε φορές ως βουλευτής ενώ το 2009 ανεδείχθη αντιπρόεδρος του Κοινοβουλίου, θέση από την οποία έσπευσε οικειοθελώς να παραιτηθεί όταν αποχώρησε από τον ΣΥΡΙΖΑ και προσχώρησε στη ΔΗΜΑΡ. Έχοντας ενεργό συμμετοχή στις εργασίες της Βουλής, υπήρξε για χρόνια πρώτος σε ομιλίες στην ολομέλεια από το σύνολο και των τριακοσίων βουλευτών. Σπεύδει πάντως με περισσή αυτογνωσία να προσθέσει: «Η σκηνική παρουσία και η χροιά του λόγου είναι ασφαλώς ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο, όπου δεν μπορώ να καυχηθώ ότι κατέχω τα πρωτεία, όπως άλλοι ταλαντούχοι (…) ρήτορες».
Ο νευροχειρουργός διευθυντής και παράλληλα χειρώναξ υαλοκαθαριστής του νοσοκομείου Μεταξά, είναι ο ίδιος άνθρωπος που, όντας παλιά μέλος του ΚΚΕ, ομολογεί ότι το Κεφάλαιο του Μαρξ και τα έργα του Λένιν που του πέφτουν βαριά είναι αναγνώσματα βαρετά και ότι προτιμάει τα έργα λογοτεχνίας, Γκόρκυ, Ουγκώ, Ντίκενς, είναι ο ιατρός που δέχεται τις ευχαριστίες και τον έπαινο του Φραγκλίνου Παπαδέλλη, ο πολιτικός που του προτείνεται από τον Τζανή Τζανετάκη να κατέβει ως υποψήφιος νομάρχης με τη στήριξη της Νέας Δημοκορατίας και ταυτοχρόνως από τον Κώστα Λαλιώτη να διεκδικήσει την ίδια θέση με την υποστήριξη του ΠΑΣΟΚ και που αρνείται και τις δύο προτάσεις. Είναι ο πολιτικός που ως συγγραφέας ασκεί περισσότερη κριτική, χωρίς να φωνασκεί και να υπερβάλει, στην δική του παράταξη παρά στην αντίπαλη. Αναμενόμενο και αναπόφευκτο αφού πάντοτε μας κατατρύχουν τα σφάλματα της παράταξης στην οποία προσκείμεθα, το ίδιο ακριβώς όπως μας πονάει το σπίτι μας περισσότερο από το ξένο. Όντας ειλικρινής και συγχρόνως γλαφυρός αφηγητής, ο Θανάσης Λεβέντης είναι εν τέλει ένας οδοιπόρος που πείθει και συγκινεί, ένας πολιτικός ο οποίος ως συγγραφέας σέβεται τον αναγνώστη και γι αυτό κερδίζει την κατάφασή του.

 *Ο Γιώργος Συμπάρδης είναι πεζογράφος