9/1/22

Στοχασμοί νεήλυδος

1000 τεύχη "Αναγνώσεις"

Του Σπύρου Κακουριώτη

Χίλια τεύχη, χίλιες Κυριακές· σχεδόν είκοσι χρόνια. Σε αυτή τη μακρά πορεία υπήρξα νέηλυς. Παρακολούθησα ενεργά περίπου τα 200 από αυτά, συμμετέχοντας στη σύνταξη των «Αναγνώσεων» από τον Γενάρη του 2018, πριν από τέσσερα ακριβώς χρόνια, όταν αφυπηρέτησα από την Αυγή.
Είχα ήδη συμμετάσχει στη σύνταξη των τεσσάρων πρώτων τευχών των «Υποτυπώσεων», ένα ένθετο που αντιπροσώπευε μια απέλπιδα προσπάθεια της τότε διεύθυνσης της εφημερίδας να αναπληρώσει το κενό που άφηνε η αποχώρηση του Στρατή Μπουρνάζου και της τότε ομάδας των «Ενθεμάτων», τον Μάιο του 2016. Παρά πάσα ελπίδα, το αποτέλεσμα δεν ανταποκρινόταν στον στόχο της κάλυψης του κενού, εξ ου και οι «Υποτυπώσεις» έπαψαν υφιστάμενες μετά από κάτι λιγότερο από ένα χρόνο και 46 τεύχη...
Ένας έπηλυς, λοιπόν. Έπηλυς σε μια γωνιά της εφημερίδας που, αν σήμερα φαντάζει μοναχική, υπήρξε πάντοτε συνοδοιπόρος μιας εκλεκτής παρέας: όταν κυκλοφόρησε το πρώτο τεύχος των «Αναγνώσεων», ο Άγγελος Ελεφάντης είχε σχεδόν δυο χρόνια στα χέρια του το τιμόνι των «Ενθεμάτων», που είχε πάρει από τον Γιάννη Βούλγαρη, όταν ο τελευταίος αποχώρησε από τον Συνασπισμό, για να ακολουθήσει την περιπέτεια της ΔΗΜΑΡ.
Όμως εκλεκτή ήταν η παρέα και στον ευρύτερο χώρο του Τύπου. Ήταν η εποχή τέτοια, που τα βιβλιοφιλικά ένθετα πλήθαιναν και καταλάμβαναν σελίδες σε κάθε σοβαρή εφημερίδα. Να θυμηθεί κανείς τη «Βιβλιοθήκη» της Ελευθεροτυπίας; Το «Βιβλιοδρόμιο» των Νέων; Τα «Βιβλία» του Βήματος; Δεν ξέρω αν αυτή η πληθώρα παραγωγής λόγου για το βιβλίο σήμαινε κάτι και για την παραγωγή... αναγνωστών, σήμαινε όμως, αναμφίβολα, κάτι για την εποχή, αλλά και για τον λόγο της κριτικής.
Ύστερα, όμως, ήρθαν ανάποδοι καιροί και χρόνια δίσεκτα. Οι εφημερίδες βρέθηκαν μεταξύ σφύρας και άκμονος, οικονομικής κρίσης και πτώσης της κυκλοφορίας, από τη μια, κυριαρχίας του Διαδικτύου στην ενημέρωση, από την άλλη. Από τα πρώτα θύματα τα ένθετα για το βιβλίο.
Οι «Αναγνώσεις» υπέστησαν κι αυτές όσα και τα άλλα έντυπα: περικοπές, μείωση σελίδων κ.λπ. Μολονότι η Αυγή δεν τις αντιμετώπισε διαφορετικά από ό,τι οι άλλες εφημερίδες τα ένθετά τους, η απόφαση για συνέχιση της κυκλοφορίας των «Αναγνώσεων», έστω με τέσσερις μονάχα σελίδες, αν και αναρωτηθήκαμε για τη σκοπιμότητά της, υπήρξε τελικά σοφή.
Σήμερα, στον δημόσιο διάλογο, υπάρχει χώρος για τον κριτικό λόγο; Μπορεί να αναγεννηθεί η κριτική; Αυτό ήταν το ερώτημα που θέσαμε με την απόφασή μας να συνεχίσουμε. Απάντηση δεν υπάρχει, βέβαια· το μονοπάτι ανοίγεται περπατώντας. Ενδείξεις, ναι· καθώς βλέπουμε να βλασταίνουν εκ νέου σελίδες αφιερωμένες στο βιβλίο, όπως το μηνιαίο ένθετο της Εποχής.
Τίποτε όμως δεν είναι δεδομένο, τίποτε οριστικό. Η αναγέννηση του Τύπου, που κάποτε θα πραγματοποιηθεί, αν οι κοινωνίες μας θέλουν να παραμείνουν δημοκρατικές, αφορά το μέλλον· επί του παρόντος, κυριαρχεί η «δημοσιογραφία» των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και η «κριτική» των blog. Θα ήθελα να μπορούσα να φανταστώ κάπως διαφορετικό το μέλλον και να ευχηθώ, στους συναδέλφους και τους πιθανούς αναγνώστες, για την επόμενη εικοσαετία. Κάτι τέτοιο όμως θα αντιπροσώπευε μονάχα την αισιοδοξία της βούλησης. Η απαισιοδοξία της γνώσης θα απουσίαζε.

Δεν υπάρχουν σχόλια: