Η έσωθεν ιστορία

Κορνήλιος Γραμμένος, Μιλάνε ήπια, 2019, λάδι σε φωτογραφικό χαρτί, 51 x 61 εκ.

Του Άλκη Ρήγου

ΘΑΝΟΣ ΧΑΜΠΙΜΠΗΣ, Δεν έστερξα… συνέτρεξαν. Μια μαρτυρία της μισής γενιάς του ’60, εκδόσεις Λύχνος, σελ. 68

Οφείλω πρωταρχικά να σας ομολογήσω ότι τούτη η εκδήλωση[1] δεν είναι για μένα μια ακόμη συνηθισμένη παρουσίαση ενός βιβλίου, αντίθετα πρόκειται για την μικρή μου συμβολή, σε μια έντονα βιωματικά φορτισμένη εκδήλωση μνημοσύνης σε καιρούς …αμνημοσύνης –όπως χαρακτηρίζει την εποχή ετούτη ο Max Friss– και μάλιστα σε ένα χώρο ιδιαίτερα φορτισμένο, των παλιών κρατητηρίων ορθότερα βασανιστηρίων του ΕΑΤ/ΕΣΑ. Ένα χώρο επώδυνης μνήμης μιας επταετίας βίας και αυθαιρεσίας που πολλοί και πολλές ανάμεσά μας σήμερα βίωσαν στο κορμί τους, όπως και ο συγγραφέας και σύντροφος Θάνος Χαμπίμπης, που κατέγραψε όχι μία ή δύο αλλά … 510 μέρες απομόνωσης στα χρόνια της!

Και είναι ιδιαίτερα πολυσήμαντο ότι επέλεξε αυτόν ακριβώς τον χώρο –με την ευγενική προσφορά του ΣΦΕΑ του οποίου αποτελούμε μέλη και οι δύο– για να παρουσιάσουμε σήμερα το βιβλίο του, το εμπλουτισμένο με 12 χαρακτηριστικές εικόνες χαλκογραφιών του Αριστείδη Πατζόγλου. Πρόκειται για μια ιδιαίτερη γραφή μιας προσωπικότητας «αμφίστομα αντιρρητικής», όπως τον χαρακτηρίζει ένα μακρινός του φίλος από το Σικάγο, που από 6 χρονών παιδί, μέχρι τα 85 του τώρα, πάλλεται κόντρα σε κάθε μορφή ανελευθερίας και αλλοτρίωσης, με το ήθος ενός ακάματου αγνού αγωνιστή της Αριστεράς, χωρίς υστεροβουλίες και ναρκισσισμούς!

Γεγονός το οποίο αναδεικνύεται σε κάθε γραμμή του κειμένου του, που διατρέχει όλη την πορεία διαμόρφωσης της γενιάς του. Μιας «μισής γενιάς» όπως την χαρακτηρίζει, που η ηλικιακή συγκυρία την έφερε να βιώνει ως παιδί τις θηριωδίες της Κατοχής και του λιμού αλλά και του εμφυλίου που έλαχε και επέζησαν τελικά απ’ αυτήν όπως σημειώνει και ξανά σημειώνει μοναχά 5 περίπου στα 100 παιδιά, να ωριμάζει με τον Κυπριακό αγώνα να θεριεύει δημιουργώντας την ανεπανάληπτη εκείνη Άνοιξη –με όλη τη σημασία της λέξης– των αρχών του ’60, για να βρεθεί βίαια απέναντι στο σκοταδισμό της Χούντας που κράτησε επτά χρόνια τρεις μήνες και τρεις μέρες.

Δεν γράφει ο Χαμπίμπης γενική ιστορία της περιόδου∙ την δική του εμπειρία καταθέτει, με λιτή γραφή αλλά και εικόνες που χαράχτηκαν στην μνήμη του βαθιά –όπως εκείνες από την βαρβαρότητα των ναζί στην Κατοχή αλλά και τα Δεκεμβριανά– καθώς και τους φίλους που αντάμωσε στο διάβα της ζωής του και ιδιαίτερα τον καθηγητή του Κοτσορώνη στο Γυμνάσιο της Πάτρας, τον «Άγιο Δάσκαλο» όπως τον χαρακτηρίζει, η ελεύθερη και πρωτοποριακή στάση του έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην διαμόρφωσή του. Αξίζει να σταθούμε επίσης στο ότι δεν ξεχνά –γεγονός που αναδεικνύει το ήθος του που προαναφέραμε– σ’ αυτές τις καταγραφές την παράθεση θετικών στοιχείων δεξιών προσώπων, όπως του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, του Κωστή Στεφανόπουλου, του Τζαννή Τζανετάκη και του Λέανδρου Ρακιντζή, με τον οποίο συνδέθηκε όταν με την παρότρυνση της ηγεσίας του ΚΚΕ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ αποδέχτηκε την θέση του Νομάρχη στα χρόνια της Μεταπολίτευσης, με ειδική αποστολή την καταπολέμηση των κατάλοιπων της χούντας.

Στις αναφορές αυτές εμπλέκονται οι μνήμες μας και επιτρέψετε μου την προσωπική αναφορά σ’ αυτό το σημείο δύο ονομάτων: εκείνο του σχεδόν συνομηλίκου του, Χρήστου Ρεκλείτη καθοδηγητή του στα χρόνια της παρανομίας της Δικτατορίας, σε αποστολές κυρίως στο εξωτερικό, και δικού μου αγαπημένου συντρόφου στα χρόνια του ΚΚΕ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ, και ακόμη πιο έντονη εκείνη του Βαγγέλη Οικονομίδη, που το έφερε, η αγάπη μας για την Κύπρο και η αντίθεσή μας σε κάθε εθνικισμό, να μας φέρει πολύ κοντά σε κοινές δράσεις στα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Οι αναφορές του στα πρώτα χρόνια της ζωής του Βαγγέλη στην Πάτρα μού φώτισαν πλευρές του που δεν ήξερα, ούτε εκείνος αναφερόταν άλλωστε σ’ αυτές, Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία...

Δεν μπορεί πάντως να κλείσει αυτή η παρουσίαση χωρίς ειδική αναφορά στην γραφή του Θάνου από την περίοδο της απομόνωσης. Πρόκειται για 5 σελίδες που παραθέτει σε εισαγωγικά. Γραφή συγκλονιστική, που μόνο όποιος /όποια δεν έχει βιώσει τον σκληρό ήχο της σιδερένιας μπάρας να πέφτει στη σιδερένια πόρτα του κελιού της απομόνωσης είναι σχεδόν αδύνατο να κατανοήσει, την «Ανάγκη επιβίωσης σ’ ένα χώρο 1.50 επί 2 μέτρα, τέσσερα μικρά βήματα ... δίχως ρολόι». Βέβαια, στην πλειονότητα των φίλων και συναγωνιστών που συμμετέχουν εδώ σήμερα η εμπειρία αυτή δεν είναι άγνωστη και εύχομαι στους νεότερους να μην την ζήσουν ποτέ, αλλά και να μην προσπεράσουν αυτές τις σελίδες. Ας κρατήσουν , ας κρατήσουμε και οι μεγαλύτεροι την αισιοδοξία που τελικά περικλείουν και για σήμερα σε καιρούς μιας διάχυτης απαισιοδοξίας ενός κατακαθισμένου πεζού σήμερα, που δείχνει σαν αύριο να μην υπάρχει, την κραυγή του Χαμπίμπη αντιγράφω:

«Να αντιτάξουμε … Την ουτοπία στ’ όνειρο των λουλουδιών ... Γιατί αν … αν δεν προσέξουμε η μοίρα μας θα είναι αλλοτρίωση και παραφροσύνη. Και συμφωνούμε πως η αλλοτρίωση δεν είναι ανθρώπινη μοίρα. Ο κίνδυνος παρών»!

Η γνώση αυτής της κραυγής μιας γενιάς που και χωρίς τις εξάρσεις της αντίστασης στα χρόνια της Κατοχής ή της εξέγερσης του Πολυτεχνείου στάθηκε με τα καλύτερα βλαστάρια της όρθια και ανειρήνευτα αριστερή, χωρίς παρωπίδες και δογματικές «απλοποιήσεις όπλο των φανατικών» (δική του η φράση).

Με την έννοια αυτή, δεν είναι απλά μια μισή γενιά και εδώ διαφωνώ με τον σύντροφο Θάνο αλλά μια γενιά που δεν συναίνεσε σε όσα συνέτρεξαν στο διάβα της αλλά παρέμεινε λεύτερη και δημιουργική, και χθες και σήμερα. Η ίδια η ζωή του Θάνου και το πολύπλευρο έργο που έχει καταθέσει το αποδεικνύει! Να ’σαι καλά σύντροφε, καλοτάξιδο το νέο σου βιβλίο προσμένοντας το επόμενο.

[1] Το κείμενο αποτελεί προφορική παρουσίαση του βιβλίου του Θ. Χαμπίμπη, στις 17 Δεκεμβρίου, στο χώρο των παλιών κρατητηρίων του ΕΑΤ/ΕΣΑ με την ευγενική παραχώρηση του Συνδέσμου Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων στα χρόνια της Χούντας (ΣΦΕΑ).