ΤΗΣ ΧΡΥΣΑΣ ΦΑΝΤΗ*
ΑΝΘΟΥΛΑ ΔΑΝΙΗΛ, Ψηφιδωτό, προ πάντων, εκδόσεις Νίκας, σελ. 304
Σε λιγότερο από ένα χρόνο μετά την έκδοση του βιβλίου της Δεκαετίες τερματίζουν όλες μαζί στο νήμα (Βακχικόν, 2020), η Ανθούλα Δανιήλ επανέρχεται με τον πολυσέλιδο τόμο, που φέρει τον τίτλο, Ψηφιδωτό, προ πάντων. Ο τίτλος πρωτότυπος αλλά και λίαν χαρακτηριστικός, αφού και το νέο της πόνημα δεν αποτελείται από κλασσικά δομημένα κείμενα για την τέχνη, ούτε περιορίζεται σε κάποιο ξεδίπλωμα προσωπικών εξιστορήσεων και στοχασμών.
Το Ψηφιδωτό της, είναι προ πάντων γνήσιο απαύγασμα αδιάλειπτης αναγνωστικής και συγγραφικής πορείας ─ πορεία που άλλοτε ενδύεται τον μανδύα του δοκιμίου για ν’ αυτοβιογραφηθεί κι άλλοτε εκείνον της αυτοβιογραφίας, για ν’ αποτυπώσει με τον καλύτερο τρόπο την ιδιαίτερη επαφή της αλλά και το αγωνιώδες άνυσμα στον κόσμο του πολιτισμού. Με άλλα λόγια, πρόκειται για ένα πολύτροπο σύνθεμα και ιδιότυπη έκθεση ενός συνεχούς βιώματος, προϊόν πολύχρονων πνευματικών περιπλανήσεων και ενός στοχασμού σε διαρκή εμμονική περιδίνηση ─φιλοσοφική, υπαρξιακή, κοινωνική και προ πάντων αισθητική─ ή, για να το πούμε αλλιώς: μία άλλη οδός, για να εκτεθούν με τρόπο περισσότερο άμεσο οι ποικίλες πνευματικές αποτυπώσεις της.
Η Δανιήλ, με γλώσσα ευφωνική αλλά και ευφορική, εμπλουτίζει τη συγγραφική της φαρέτρα, ακολουθώντας την τεθλασμένη των μνημονικών εικόνων της αλλά και την έντονα σπειροειδή πορεία που διανύει ο ίδιος ο στοχασμός της, εκεί όπου μια εξιστόρηση, ένα ποιητικό ή και ιστορικό απόσπασμα, ένας πίνακας ζωγραφικής, ένα γλυπτό, μια μουσική σύνθεση, ένα κινηματογραφικό ή θεατρικό έργο, ενώνονται μεταξύ τους και συνομιλούν με τις καθαρά προσωπικές εμπειρίες της αλλά και με τα ποικίλα καλλιτεχνικά τους ανάλογα.
Στο προηγούμενο βιβλίο της (Δεκαετίες τερματίζουν όλες μαζί στο νήμα), με όπλο τη φαινομενολογική προφάνεια, ξεκινούσε από ένα επεισόδιο «που ετεροχρονισμένα επαναξιολογείτο και επανεκτιμάτο κάτω από άλλο φως» (όπως πολύ χαρακτηριστικά μας ενημέρωνε στο οπισθόφυλλο), για να καταλήξει, για παράδειγμα, σ’ ένα ποίημα του Μαλαρμέ που γινόταν μουσική σύνθεση από τον Ντεμπισί, και μπαλέτο που χόρευε ο Νιζίνσκι ή ποίημα γραμμένο από τον Σεφέρη. Στο Ψηφιδωτό, προ πάντων, χάρη σε μια διαδικασία μέθεξης, οι εμφανείς και υποδόριες συνομιλίες και οι αφανείς αλλά και τόσο έκδηλες συμπλεύσεις τεχνών, βιβλίων και δημιουργών φωτίζονται πολυπρισματικά, μεταλλάσσοντας και αναδεικνύοντάς τα σε καθημερινό ελιξίριο, άγιο μεράκι και θεϊκό αποκούμπι.
Στο Πρώτο Μέρος (Των κήπων), στο πρώτο κεφάλαιο (Πάνω σ’ ένα ξένο δέντρο), παίζοντας με έναν τίτλο του Γιώργου Σεφέρη «Πάνω σ’ έναν ξένο στίχο», που κι αυτός ─όπως αναφέρει─ έπαιξε με έναν στίχο του Ιωακείμ Ντιμπελαί, μπαίνει στο πάρκο της και βλέπει τα δέντρα, για να βρει τι είναι και να μάθει πού πάει. Το μυαλό της πετάει σε ένα άλλο ξένο δέντρο, τη «Φλαμουριά» του Franz Schubert, απ’ τα μαθητικά της χρόνια: «Βούιζαν τα κλαδιά της σαν να μου κράζαν: ‘Ω, κοντά μας πάντα μείνε, θα βρεις γαλήνη εδώ’». «Γαλήνη, η λέξη κλειδί», συμπεραίνει. Σκέφτεται τον καλλιτέχνη. Ανακαλεί τα λόγια του Καμύ: «Οι πραγματικοί καλλιτέχνες δεν υποτιμούν τίποτε. Είναι υποχρεωμένοι να καταλαβαίνουν τα πάντα και όχι να τα κρίνουν». Θυμάται τον Χένρυ Μύλερ που έλεγε ότι ο προορισμός δεν είναι ποτέ ένας τόπος, αλλά ένας νέος τρόπος να βλέπει κανείς τα πράγματα.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το κεφάλαιο το αφιερωμένο στη Μυτιλήνη και τον Λέσβιο ποιητή Γιάννη Αλύτη-Βόμβα, του οποίου, το εν πολλοίς άγνωστο έργο, μας αποκαλύπτει με θέρμη και εμβρίθεια, αποδεικνύοντας ότι στις αγάπες της, εκτός από μείζονες και διεθνώς αναγνωρισμένους εικαστικούς και καλλιτέχνες του λόγου και της μουσικής, συγκαταλέγονται και λιγότερο γνωστοί ή πιο χαμηλόφωνοι.
«Ελληνοκεντρική, χωρίς να είναι τοπικίστρια και παγκόσμια, χωρίς να χάνει την εθνική της ταυτότητα», γράφει για εκείνη ο Κωνσταντίνος Μπούρας στον πρόλογό του βιβλίου της. Και πράγματι. Δεν υπάρχουν πολλοί συγγραφείς που θα τολμούσαν να προβούν σε τόσο διαφορετικές και φαινομενικά αταίριαστες συγκρίσεις, και μάλιστα, με τρόπο πηγαίο και αφοπλιστικό. Η Ανθούλα Δανιήλ, όχι με έπαρση αλλά με πάθος και ακρίβεια γεωμέτρη, συχνά και με ύφος και τρόπο παιγνιώδη, πληροφοριακό, φιλολογικό, επιστημονικό, αλλά ποτέ πληκτικό, το τολμά.
*Η Χρύσα Φάντη είναι φιλόλογος και συγγραφέας
 |
| Κρις Γιανάκος, Samaria Gorge Intervention, 2008 |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου