Δημοτικός έρως

ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΚΑΚΟΥΡΙΩΤΗ

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ, Κόκκιν’ αχείλι εφίλησα. Το ταξίδι του φιλιού και ο έρωτας σαν υπερβολή, εκδόσεις Άγρα, σελ. 845

Συνεχίζοντας τη σειρά δοκιμίων του για το δημοτικό τραγούδι, υπό τον γενικό τίτλο «Πιάνω γραφή να γράψω...», ο Παντελής Μπουκάλας παραδίδει στους αναγνώστες τον τρίτο τόμο των μελετών του (είχαν προηγηθεί τα Όταν το ρήμα γίνεται όνομα, 2017, και Το αίμα της αγάπης, 2018, πάντα από τις εκδόσεις Άγρα), ο οποίος εντάσσεται σε ένα μακρόπνοο προγραμματικό σχεδιασμό που περιλαμβάνει, ούτε λίγο ούτε πολύ, δεκατέσσερις ακόμη θεματικούς τόμους.

«Πρωταγωνιστής» σε αυτή την εργώδη δοκιμή, ένα από τα γνωστότερα δημοτικά τραγούδια ή, ακριβέστερα, έξι πασίγνωστοι στίχοι που διασώθηκαν σε δεκάδες παραλλαγές, ακολουθώντας μια μακρά διαδρομή σε έναν γεωγραφικό χώρο που υπερβαίνει τα ελλαδικά όρια –η πρώτη του καταγραφή θα γίνει στο ελληνόφωνο Καργκέζε της Κορσικής, στις αρχές του 19ου αι., στο πλαίσιο της σύνταξης από το ναπολεόντειο κράτος ενός «άτλαντα» των ομιλουμένων διαλέκτων της γαλλικής επικράτειας.

Ξεκινώντας από αυτήν την πρώτη περιπέτεια των στίχων, στην οποία εμπλέκονται ο Κοραής, ο Φωριέλ και πολλοί άλλοι, ο συγγραφέας ιχνηλατεί τη μαιανδρική πορεία των ποικίλων ανακαλύψεων και καταγραφών του τραγουδιού «Η κόρη ταξιδεύτρια» και των παραλλαγών του σε όλο τον ελληνόφωνο κόσμο. Αυτό θα αποτελέσει τον πυρήνα από τον οποίο θα ξετυλιχθούν δεκάδες θεματικά νήματα, τα οποία ο Παντελής Μπουκάλας θα ακολουθήσει, αναλύοντας και ανθολογώντας ταυτόχρονα εκατοντάδες άλλα δημοτικά τραγούδια, όπου πρωταγωνιστούν το φιλί, ο έρωτας, το κόκκινο χρώμα του πόθου...

Οδηγημένος από αυτές τις θεματικές, θα περιπλανηθεί και σε άλλες περιοχές του ερωτικού πόθου, περιοχές του «ανόσιου», που βρίσκει όμως κι αυτό τη θέση του στη δημοτική ποίηση –από τον «κριματισμένο νεκρόφιλο» μέχρι τον αιμομικτικό πόθο. Κάπως έτσι, ο έρωτας δίνει σταδιακά τη θέση του στη μελαγχολία του θανάτου και στη χρωματική παλέτα της αφήγησης το κόκκινο τρέπεται βαθμηδόν σε μαύρο, ακολουθώντας μια εξαιρετική αρχιτεκτονική, που οδηγεί τον αναγνώστη από το εν στο όλον.

Η πορεία αυτή διευκολύνεται από την εγνωσμένη ποιητική ευαισθησία του συγγραφέα, στηρίζεται όμως στην ευχέρεια με την οποία κινείται μέσα σε ένα ιδιαίτερα εκτεταμένο ποιητικό corpus, αλλά και στη γνώση με την οποία χειρίζεται την τεράστια βιβλιογραφία που είναι διαθέσιμη.

Διαμαντής Διαμαντόπουλος, Το σχέδιο, περ. 1938, λαδοτέμπερα σε χάρντμπορντ, 100 x 7O εκ.