Ιστορία και Δίκαιο

Στέφανος Ρόκος, The sorrowful wife, μικτή τεχνική σε χαρτί, 100 x 150 εκ.

ΤΗΣ ΒΕΡΟΝΙΚΗΣ ΔΑΛΑΚΟΥΡΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΧΙΟΝΗ, Το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Θάσου κατά την τουρκοκρατία, έκδοση της Εταιρίας Θασιακών Μελετών, Καβάλα, Δεκέμβριος 2018

Στην παρούσα μελέτη στην οποία για πρώτη φορά παρουσιάζεται το ιδιαίτερο ιδιοκτησιακό καθεστώς της Θάσου, η νομικός και ερευνήτρια Γεωργία Χιόνη προσεγγίζει ένα θέμα με μεγάλο νομικό και κοινωνικό ενδιαφέρον. Παραθέτοντας χωρία ιστορικών της Άλωσης που αναφέρουν το γεγονός της υποταγής της Θάσου στους Τούρκους, εστιάζοντας στον Κριτόβουλο τον Ίμβριο που πρώτος ανέλαβε την πρωτοβουλία της παράδοσης των νησιών του Βορείου Αιγαίου, με αδιάσειστα στοιχεία και με μια πλούσια βιβλιογραφία , αποδεικνύει ότι η Θάσος δεν υπήρξε δοριάλωτη και ως εκ τούτου υπάγεται στις μη δοριάλωτες περιοχές.

Ο Κριτόβουλος έπεισε τον Μεχμέτ Β΄ να αφήσει τα νησιά «εν τη προτέρα αυτών καταστάσει… και αποφέρειν αυτώ τους τε ωρισμένους φόρους ετησίως και άρχοντα ον αν κελεύση». Αυτός πρότεινε να παραμείνουν τα νησιά κάτω από τις ίδιες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που επικρατούσαν έως τότε, πρόταση που έγινε αποδεκτή από το Σουλτάνο, ο οποίος «δωρείται τας νήσους καθώς ήταν εν τω του βασιλέως καιρώ τεταγμέναι», τη Λήμνο και τη Θάσο στον Dorino Α΄ και την Ίμβρο στον Παλαμήδη. Άλλωστε, Δοριάλωτος, σύμφωνα με τον Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη είναι αυτός που κατακτήθηκε με πόλεμο, ο δορίκτητος [Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν του Ηλίου].

Για εμπράγματες διαφορές μεταξύ ιδιωτών και Δημοσίου ψηφίστηκε το τεκμήριο της κυριότητας υπέρ του Δημοσίου με το άρθρο 62 παρ. 1 του νόμου 998/1979. Από το τεκμήριο αυτό εξαιρέθηκαν οι περιφέρειες των Πρωτοδικείων Ιονίων Νήσων, Κρήτης, Κυκλάδων, Λέσβου, Σάμου, Χίου, Κυθήρων και Αντικυθήρων, γιατί δεν υπήρξαν δοριάλωτες. Δοριάλωτες, όμως, δεν υπήρξαν και άλλες τρεις περιοχές, που δεν συμπεριελήφθησαν στις εξαιρέσεις από ανιστόρητο νομοθέτη. Αυτές ήσαν η Μάνη, η Θάσος και η Σαμοθράκη.

Το αναμφισβήτητο αυτό ιστορικό γεγονός του μη δοριάλωτου των παραπάνω περιοχών ήρθε να αμφισβητήσει το 2010 μια απόφαση του Πολιτικού Πρωτοδικείου Καβάλας η οποία αποφαίνεται ότι δεν υπήρχαν φορολογούμενες γαίες στη Θάσο, γιατί η Θάσος υπήρξε δοριάλωτη, άποψη που ασπάσθηκε στη συνέχεια και η εφετειακή απόφαση. Πού βασίζεται η νέα αυτή άποψη του Δικαστηρίου οποία ανατρέπει τις προηγούμενες; Η παράλειψη να συμπεριληφθεί και η Θάσος στις εξαιρέσεις οφείλεται σε μια σαφή θέση ή σε έλλειψη ιστορικής γνώσης και άγνοια; Σαφώς οφείλεται σε άγνοια, αφού, όταν εκδόθηκε μια απόφαση με το νέο νόμο 998/1979 για ένα Μανιάτη, ξεσηκώθηκε η Μάνη και ψηφίστηκε ειδική διάταξη που συμπεριέλαβε και τη Μάνη στις εξαιρέσεις το 2012.

Ο ισχυρισμός ακόμα της εφετειακής απόφασης ότι το μη δοριάλωτο της Θάσου δεν έτυχε αποδοχής από τη νομολογία αποδεικνύεται ανακριβής, αφού όλες οι αποφάσεις προ του 2010 αποδέχτηκαν το μη δοριάλωτο της Θάσου Άλλωστε ο ίδιος ο εισηγητής της εφετειακής απόφασης εξέδωσε απόφαση το 1997 ως εισηγητής του Πολιτικού Πρωτοδικείου Καβάλας που αναφέρει ότι ο πρώτος λόγος της έφεσης του Δημοσίου «είναι απορριπτέος ως μη νόμιμος, καθόσον στη Θάσο, που δεν υπήρξε δορυάλωτος, επί τουρκοκρατίας οι γαίες και τα δάση υπάγονταν στην κατηγορία των ιδιωτικών φορολογούμενων γαιών…». Επίσης ο πρόεδρος του ίδιου δικαστηρίου εξέδωσε παρόμοια απόφαση, γεγονός που ανάγκασε τον επίτιμο αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου να αναρωτηθεί, γιατί οι δύο δικαστικοί λειτουργοί αντιφάσκουν με τις αποφάσεις τους..

Το γεγονός της παράλειψης της Θάσου από τις εξαιρέσεις του νόμου δεν αποτελεί απόδειξη ότι η Θάσος κατακτήθηκε, αφού όλοι οι σύγχρονοι νομικοί και ιστορικοί συμφωνούν ότι δεν υπήρξε δοριάλωτος. Ο νόμος εξαιρεί από το τεκμήριο της απόδειξης τις περιοχές που δεν κατακτήθηκαν. Και η Θάσος βάσει των ιστορικών πηγών δεν κατακτήθηκε. Επομένως εξαιρείται, γεγονός που έγινε κατ’ αρχήν αποδεκτό με την υπ’ αριθ. 207/2007 απόφαση του Πολ. Πρωτ. Καβάλας, η οποία απέρριψε αγωγή του Δημοσίου με το σκεπτικό ότι η παράλειψη της Θάσου από τις εξαιρέσεις αποτελεί δικονομικό προνόμιο υπέρ του Δημοσίου και όχι γενεσιουργό αιτία του δικαιώματος, σκεπτικό που ακολούθησαν και νεότερες αποφάσεις.

Άλλωστε, στη Θάσο δεν υπήρχαν δημόσια δάση κατά την τουρκοκρατία. Υπήρχαν μόνο ιδιόκτητες γαίες και κοινοτικά δάση (μπαλταλίκια). Τούτο το απέδειξαν οι Θάσιοι με φιρμάνια, αποφάσεις του Ιεροδικείου, δασικούς κανονισμούς, ως και αποφάσεις των Γενικών Συνελεύσεών τους ενώπιον του ειδικού δικαστηρίου του υπουργείου Γεωργίας, που εξέδωσε 12 ανέκκλητες αποφάσεις των ετών 1929-1930, οι οποίες ανέτρεψαν την εσφαλμένη απόφαση της ελληνικής πολιτείας που είχε κηρύξει τα δάση της Θάσου ως εθνικά «δικαιώματι πολέμου», χωρίς να εξετάσει σε ποίον ανήκε η κυριότητα των δασών κατά την τουρκοκρατία.

Η συγγραφέας Γεωργία Χιόνη, δρ της Νομικής, με την βραβευμένη από την Ακαδημία Αθηνών μελέτη της, αποδεικνύει ότι χωρίς ιστοριογνωσία δεν μπορούν να λυθούν νομικά θέματα, που αναφέρονται σε εμπράγματα δικαιώματα, τα οποία προστατεύονται από διεθνείς συνθήκες. Γι’ αυτό και καταλήγει ότι είναι καθήκον του δικαστή η αναγωγική εφαρμογή του οθωμανικού δικαίου στο σύγχρονο ελληνικό δίκαιο.