21η Απριλίου 1967

Η ανάγκη ενεργής μνήμης

ΤΟΥ ΑΛΚΗ ΡΗΓΟΥ

Σε μια συγκυρία που η Δημοκρατία και οι συναρτημένοι με αυτήν Θεσμοί και Ελευθερίες βρίσκονται παντού του κόσμου σε αξιακή κρίση, κάτω από την κυριαρχία μιας νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής ιδεολογίας, σύμφωνα με την οποία τα πάντα οφείλουν να υποτάσσονται στην λογική μιας σκληρής ταξικής λιτότητας των πολλών και υπέρ των λίγων και των τραπεζών. Μιας ατομοκεντρικής προσυμβολαιακής αντίληψης, που διακηρύσσει όχι απλά το μάταιο κάθε συλλογικού αγώνα και κάθε συλλογικής κατάκτησης κοινωνικού κράτους, αλλά και την υποβάθμιση και διαβολή της ανάγκης συγκρότησης Κοινωνικών και Πολιτικών Υποκειμένων. Η απαξίωση αυτών των συστατικών της Δημοκρατίας λειτουργιών, συναινούντων σε μεγάλο βαθμό σ’ αυτή την πορεία, με την πρακτική τους, των παραδοσιακών συνδικαλιστικών και πολιτικών ηγεσιών, έχει μετατρέψει την Πολιτική σε επικοινωνιακό παίγνιο, η οποία οδηγεί στην απομάκρυνση κυρίως των νεώτερων συμπολιτών από την ενεργή συμμετοχή σε αυτήν. 

Το φαινόμενο εντείνεται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου, πέραν της νεοφιλελεύθερης οικονομικής λογικής, κυριαρχεί μια έντονα γραφειοκρατική αγκύλωση, αποξένωσης από τις ανάγκες των πολιτών και τις ιδρυτικές της αρχές, ενώ η οικονομική κρίση και το μεταναστευτικό κύμα αναζωπυρώνει παμπάλαιους εθνικιστικούς μύθους, ξενοφοβίας και κρατικής περιχαράκωσης, την οποία ενισχύει μια «αναθεωρητική» επιλεκτική ανάγνωση και σχετικοποίηση πρόσληψης του ιστορικού γίγνεσθαι. 

Αποτέλεσμα η επανεμφάνιση εθνικιστικών πολιτικών μορφωμάτων, τα οποία επαναφέρουν εξιδανικευτικά στην επικαιρότητα ως λύση υπέρβασης της πολύπλευρης κρίσης τα ναζιστικά και φασιστικά πρότυπα και την αναζήτηση ενός Firer Principe, ισχυρού δηλαδή Αρχηγού, ο οποίος υπερβαίνοντας βίαια τις άλυτες ταξικά αντιφάσεις και αδυναμίες της αστικής δημοκρατικής διακυβέρνησης θα μας οδηγήσει σε ένα φωτεινό μέλλον μιας «νέας τάξης πραγμάτων». 

Απέναντι σ’ αυτό το διάχυτο σε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού κλίμα, ανάγκη να θυμίζουμε συνεχώς το πού αυτές οι αντιλήψεις οδήγησαν την ανθρωπότητα. Ιδιαίτερα σήμερα που ένα ανοικτά νεοναζιστικό πολιτικό μόρφωμα, η Χρυσή Αυγή –όπως και τα ομογάλακτά της παντού της Ευρώπης– εκμεταλλευόμενο τις κοινωνικές επιπτώσεις της κρίσης και την συστηματική απαξίωση των δημοκρατικών ιδανικών, επιχειρεί, με τις ίδιες μεθόδους των Ναζιστικών Ταγμάτων Εφόδου, να εγκλωβίσει τμήματα συμπολιτών μας, ιδιαίτερα νέων, στα ρατσιστικά της κηρύγματα, εκμεταλλευόμενη έναν υποδόριο κοινωνικό ρατσισμό και μετατρέποντας, όπως τότε ο Χίτλερ τους συμπολίτες του Εβραίους, σε «αποδιοπομπαίους τράγους», ως υπεύθυνους για την τότε οικονομική κρίση, σήμερα τους μετανάστες σε υπόλογους για τα πάντα, την ίδια ώρα που στη Βουλή και Ευρωβουλή, ακολουθώντας βέβαια τα νεοφιλελεύθερα προτάγματα, ψηφίζουν τις φοροαπαλλαγές των εφοπλιστών και καταψηφίζουν κάθε νομοθετική πρωτοβουλία ενίσχυσης των εργαζομένων! 

Υπενθυμίζοντας συνέχεια ως προς τα δικά μας, σε νεώτερους και όχι μόνο, ότι το κράτος «εκτάκτου ανάγκης» που επέβαλαν στις 21 Απριλίου 1967, με την ανοικτή στήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών και την ανοχή των χωρών του αλήστου μνήμης «Υπαρκτού Σοσιαλισμού» οι επίορκοι στρατιωτικοί και τα όργανά τους, και το οποίο κράτησε την χώρα στο «γύψο», επτά χρόνια τρεις μήνες και τρείς μέρες, υπήρξε ένοχο κάθε είδους εγκλημάτων. Από την πλαστογραφία ακόμη και του διατάγματος επιβολής του, μέχρι την εσχάτη προδοσία που, εκτός των άλλων, ματώνει ακόμη το έδαφος και τους πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας. Μια προδοσία η οποία οργανώθηκε σταδιακά από την πρώτη μέρα της επιβολής της δικτατορίας και η οποία καλό είναι να θυμόμαστε ότι ως σχέδιο ξεκίνησε από την Κυβέρνηση των αποστατών επί Στεφανόπουλου, την καταπάτηση κάθε είδους δικαιωμάτων, τους φόνους, τα βασανιστήρια, τις σωματικές βλάβες, τις παράνομες συλλήψεις, κατακρατήσεις, φυλακίσεις, εξορίες χιλιάδων πολιτών, τις αυθαίρετες στερήσεις ιθαγένειας, τις αθρόες απολύσεις και διώξεις εργαζομένων κάθε κατηγορίας, πανεπιστημιακών, δικαστικών, ιεραρχών και απλών κληρικών, αξιωματικών, υπαλλήλων, τις απάτες, τις καταχρήσεις χρημάτων και εξουσίας…

Το διεφθαρμένο καθεστώς της χούντας

Ενδεικτικά, ας θυμηθούμε μερικά από αυτά τα σκάνδαλα φαυλότητας και νεποτισμού: όλα άρχισαν αμέσως μετά την κατάληψη της εξουσίας με γκανγκστερικό τρόπο, πρωταρχικά με τις αυξήσεις των μισθών τους, του μεν πρωθυπουργού από 23.500 σε 45 χιλιάδες, των υπουργών και υφυπουργών από 22.400 σε 35 χιλιάδες, καθώς και την θέσπιση, για πρώτη φορά, αποζημίωσης για εκτός έδρας ημερησίως σε 1000 δρχ για τον πρωθυπουργό, και 850 για τους υπουργούς. Επίσης, φρόντισαν με ειδική ρύθμιση για την στεγαστική αποκατάσταση των «διαδραματισάντων εξέχοντα ρόλον» στο πραξικόπημα. Την ίδια ώρα ο Μακαρέζος υπουργοποίησε τον γαμπρό του Αλέξανδρο Ματθαίο, στο Υπουργείο Γεωργίας και αργότερα στο Βορείου Ελλάδος. Ο Παπαδόπουλος διόρισε, στην αρχή, τον έναν του αδελφό, τον Κωνσταντίνο, ακόλουθο Τύπου, στη συνέχεια Γ.Γ Υπ. Παιδείας και αργότερα Υπουργό παρά τω πρωθυπουργό. Τον άλλο του αδελφό του, τον Χαράλαμπο –τον γνωστό και ως «κύριο μπον-φιλέ» γιατί συνήθιζε να παραγγέλνει το αντίστοιχο έδεσμα περιφερόμενος στα νυκτερινά κέντρα με μεγάλες παρέες– τον διόρισε Γ. Γραμ. Υπ. Δημόσιας Τάξης. Ο Λαδάς διόρισε τον ένα ξάδερφό του Διοικητή ΑΣΔΕΝ, τον δε άλλο Γ.Γ. Υπ. Κοινωνικών Υπηρεσιών. Ο γαμπρός του Πατακού, Μεϊντάνης, διέπρεψε σε μπίζνες ύψους εκατομμυρίων στο Δήμο Αθηναίων. Ο ίδιος ο Σάββας Κωνσταντόπουλος, ο θεωρητικός της Χούντας και εκδότης της εφημ. «Ελεύθερος Κόσμος», γράφει χαρακτηριστικά στον Καραμανλή επτά μήνες μετά την εγκαθίδρυση της Δικτατορίας: «ενεφανίσθη και αναπτύσσεται μια νέα φαυλοκρατία, ατομικά ρουσφέτια, τακτοποιήσεις συγγενών, εντυπωσιακοί γάμοι θορυβώδεις δεξιώσεις, επίδειξη πλούτου κυρίως από Δέσποινα, Ρουφογάλη και γαμπρό Πατακού». Ιδιαίτερα σε αυτό τον τομέα διακρίθηκε η σύζυγος του Ρουφογάλη, φωτομοντέλο Ντέλλη, όπου στη δεξίωση των γάμων τους παραβρέθηκαν οι Λάτσης, Βαρδινογιάννης, Μποδοσάκης, Μίχαλος και άλλοι πολλοί. Ως προς τα σκάνδαλα, εκτός του γνωστού περί κρεάτων του Μπαλόπουλου, «κύριου 10%» όπως αποκαλούνταν για το περίφημο «μπαλόσημο» που είχε επιβάλλει όταν ήταν Γ.Γ ΕΟΤ, τις ληστρικές συμβάσεις Litton, Εγνατίας, Μακντόναλτ, για να μην ξεχάσουμε και το ελληνικό Γουτεργκέιτ χρηματοδότησης μέσω Τομ Πάππας της προεκλογικής εκστρατείας του Νίξον ή το Σκάνδαλο των Διυλιστηρίων, όπου τελικά μετά από σύγκρουση Παπαδόπουλου-Μακαρέζου, για την ανάθεσή τους στους Ωνάση ή Νιάρχο, ή στους Βαρδινογιάννη και Ανδρεάδη, τελικά κατέληξε με απόφαση του Παπαδόπουλο σε … δύο διυλιστήρια, ένα στους Λάτση-Ανδεάδη και ένα στον Βαρδινογιάννη. Το σκάνδαλο Ζήμενς για προμήθειες στη ΔΕΗ Και τέλος το περίφημο «Τάμα του Έθνους», που από τα 453 εκ. που εισπράχτηκαν ...χάθηκαν τα 406.

Απέναντι σ’ αυτή την ιστορική πραγματικότητα, η μνήμη οφείλει να παραμένει ενεργή, πολύ περισσότερο που οι θιασώτες εκείνης της στυγνής βαρβαρότητας, στους σημερινούς δύσκολους καιρούς, εμφανίζονται και πάλι προκλητικά και βίαια στην πολιτική σκηνή χωρίς αιδώ, ενώ ο με εντολή του έγκλειστου στις φυλακές Παπαδόπουλου τελευταίος γραμματέας της χουντικής νεολαίας ΕΠΕΝ σήμερα κατέχει την θέση του …κοινοβουλευτικού εκπροσώπου της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης! Ενώ απόγονοι δοσίλογου συνταγματάρχη κατοχικού διοικητή της Θεσσαλονίκης, μηνύουν τρείς γνωστούς αντιστασιακούς της Δικτατορίας, επειδή ζήτησαν από το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης να πάψει το όνομά του να κοσμεί δρόμο της. Την ίδια ώρα, στην κεντρική πολιτική σκηνή εμφανίζονται ανενδοίαστα και κάποιες ανιστόρητες κραυγές που φτάνουν να θεωρούν την σημερινή εκλεγμένη Κυβέρνηση της Αριστεράς ως νέα μορφή δικτατορίας.

Απέναντι σε όλα αυτά τα αρνητικά φαινόμενα, η ενεργός μνήμη είναι το μόνο όπλο της καθεμιάς και του καθένα, όσων επιμένουμε να σκεπτόμαστε, να κρίνουμε, να ονειρευόμαστε, να συν-κινούμαστε ως ελεύθεροι και ενεργοί πολίτες και όχι ως παθητικοί ιδιώτες, καταναλωτές του ίδιου του θεάματος της ζωής μας. 

 Αυτή την λειτουργία της μνήμης άλλωστε φοβούνται παντού και πάντα οι αυταρχικές εξουσίες• χαρακτηριστικό δείγμα ο λόγος το Γ. Παπαδόπουλου: «Μην ασχολείσθε με το παρελθόν. Ρίψατε παραπέτασμα πίσω σας και ατενίσατε το μέλλον . Η λήθη είναι μέθοδος δημιουργίας είναι μέθοδος εξαγνισμού». 

Σε ριζική αντίθεση με αυτή την επικίνδυνη, σε καιρούς μάλιστα «αμνημοσύνης», για την Δημοκρατία και την έννοια του Πολίτη άποψη, τούτη η μικρή συμβολή ενεργού μνήμης.

Δημοσθένης Σκουλάκης, Εθνικό Λαχείο, 1967, λάδι σε καμβά, 100 x 60 εκ.