Η αλήθεια της λογοτεχνίας

Μαρτυρίες

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

Οι της εξουσίας ταγοί και ακόλουθοι, δέον εις δίκην μη μαρτυρούν. Ούτε απελεύθερος κατά πάτρωνος, ούτε υιός κατά πατρός, ή πατήρ κατά υιού. Ο κατά τινός ήδη μαρτυρήσας, μη μαρτυρεί κατ’ αυτού πάλιν.

Ο πένης, και ο σκηνικός παιγνιώτης, και ο της γλώσσης μιμητής, δεν μαρτυρούσαν, πάλαι ποτέ, ως και η γυνή. Τούτη μόνον εαυτόν υπερασπίζετο, όπως και ο τυφλός. Αυτός όμως και δικάζειν εδύνατο, ως πλέον και η γυνή.

Οι της τέχνης θεράποντες, ούτε δικάζουν ούτε κατά τινός μαρτυρούν. Αείποτε, εκείνην προασπίζουν, προάγοντάς την, διά του έργου αυτών.

Α΄ Μια αθέατη παρακαταθήκη

Στην Λιάνα Θεοδωράτου

Η τέχνη υπάρχει για να μπορούμε να ανακτήσουμε την αίσθηση της ζωής· η τέχνη υπάρχει για να μας κάνει να νιώσουμε τα πράγματα, για να κάνει την πέτρα πέτρινη.

Η τεχνική της είναι να καθιστά τα αντικείμενα ανοίκεια, τις μορφές δύσκολες, να αυξάνει την προσπάθεια και τη διάρκεια της αντίληψης, διότι η διαδικασία της αντίληψης είναι ένας αισθητικός αυτοσκοπός, και πρέπει να παραταθεί.

Η τέχνη είναι ένας τρόπος να βιώσουμε την καλλιτεχνικότητα ενός αντικειμένου· το ίδιο το αντικείμενο είναι ασήμαντο.

Αυτό σημαίνει ασφαλώς ότι το ανοικειωτικό στοιχείο της λογοτεχνίας δεν συνιστά ένα τέχνασμα, ένα μεταφορικό όχημα το οποίο η λογοτεχνική γραφή απλώς χρησιμοποιεί. Αντίθετα, η ανοικείωση είναι η vis formandi της λογοτεχνικής γραφής – η δύναμη εκείνη η οποία κάνει τη λογοτεχνία να δημιουργεί τον κόσμο και την ψυχή του κόσμου, και όχι να είναι μια –παρασιτική άλλωστε– αντανάκλαση του κόσμου, μια προσομοίωση (ένα simulacrum) του κόσμου, έστω και μέσα από έναν παραμορφωτικό καθρέφτη λογοτεχνικής ύφανσης. Η τέχνη οικειοποιείται ολόκληρο τον κόσμο, για να τον μεταμορφώσει ολοσχερώς. Μας περιλαμβάνει όλους, έστω κι αν γίνεται μόνο από τους καλλιτέχνες.

Τι θα απόμενε από μένα, αν η οικειοποίηση ήταν υποτιμητική για μια μεγαλοφυία; Καθένα από τα γραπτά μου μού το έχουν κληροδοτήσει χιλιάδες διαφορετικοί άνθρωποι: σοφοί ή ταπεινοί, χωρίς να το υποψιάζονται, μου πρόσφεραν την σκέψη τους, τις ικανότητές τους, την εμπειρία τους. Το έργο μου είναι ένα άθροισμα όντων από ολόκληρη την φύση· φέρει απλώς το όνομα του Goethe.

(Συνεχίζεται)