Η μοίρα του ανθρώπου και η ιστορία

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ, Ενηλικίωση της ουτοπίας, Εκδόσεις Γαβριηλίδης, σελ. 80

Windows 07.D, 2007,
αρχειακή εκτύπωση, ακρυλικό & χρωστικές σε
καραβόπανο, ξύλο, 100 x 54,5 εκ. 

Η σιωπή και η αίσθηση μιας σωματοποιημένης απουσίας υπήρξαν οι δύο κυρίαρχοι πόλοι ανάμεσα στους οποίους κινήθηκε ως τώρα ο Παναγιώτης Κερασίδης, ψαύοντας με φόβο και με σεβασμό το σώμα της πρώτης -με την πρόθεση να της αποσπάσει ψήγματα λόγου- και ψηλαφώντας σωματοποιημένες εκδοχές της δεύτερης, διακατεχόμενος από τη βεβαιότητα -ή διαισθανόμενος- ότι η αίσθηση της απουσίας αποτελεί, εντέλει, το κίνητρο διαρκών προσεγγίσεων και επαναπροσεγγίσεων προσώπων, πραγμάτων και καταστάσεων πρόσφορων για την εδραίωση του βάθρου του παρόντος και, βεβαίως, για γόνιμες ποιητικές αναδιφήσεις στο πεδίο της γραφής. Στην παρούσα συλλογή μοιάζει να έχει διαρραγεί το κέλυφος της σιωπής, κάτω από το βάρος νέων βιωματικών  δεδομένων και συνακόλουθων εκφραστικών αναγκών· κάτω από το βάρος επώδυνων συνειδητοποιήσεων που επιβάλλουν νέους τρόπους προσέγγισης και ερμηνείας της πραγματικότητας, της ιστορίας και των σχέσεων του ανθρώπου μαζί τους, με συνέπεια ο λόγος να ακούγεται κάπως διεσταλμένος, εξομολογητικότερος και, χωρίς να χάνει τη νηφαλιότητά του, φορτισμένος συγκινησιακά. Φιλοσοφική και θυμοσοφική διάθεση συνθέτουν μία καινούργια οπτική γωνία όρασης και ενόρασης πτυχών της πραγματικότητας και του ονείρου, της ζωής και του θανάτου, και οδηγούν σε παρατηρήσεις και καίριες αποφάνσεις που απαιτούν συνθετότερους εκφραστικούς τρόπους. Η αίσθηση της απουσίας εξάλλου τώρα μοιάζει να συγκεκριμενοποιείται και να αποκτά σημαίνουσα συμβολική σημασία· γίνεται το κενό που αναλογεί στον καθένα, ένα κενό μνημειωμένο ανά τους αιώνες, που υπό προϋποθέσεις μπορεί να προσφέρεται σαν άλλοθι όλων των ματαιωμένων προσπαθειών ή προσδοκιών του ανθρώπου.

Η διαστολή του λόγου, απόρροια της πρόθεσης ή της ενδιάθετης τάσης του ποιητή να διευρύνει τον κύκλο των ενδιαφερόντων και των αναζητήσεών του σε προσωπικό και σε κοινωνικό-ιστορικό επίπεδο, επιτρέπει και στον αναγνώστη να διεισδύσει στις απώτατες πηγές της σκέψης και της αγωνίας που συνέχει τον τελευταίο μπροστά σε δύο εκ πρώτης όψεως αντιπαρατιθέμενες, αλληλοσυγκρουόμενες, στην πραγματικότητα όμως άρρηκτα συνδεόμενες πραγματικότητες, όπως είναι η μοίρα ή η ιστορία του ανθρώπου και η Ιστορία. Του επιτρέπει να τον παρακολουθήσει στους αποτελεσματικούς ποιητικά συνδυασμούς πείρας, βιωμάτων και αποσταγμάτων σκέψεων γύρω από εκδοχές ζωής και θανάτου, ύπαρξης και ανυπαρξίας, ουτοπίας και πραγματικότητας και στη συναγωγή συμπερασμάτων καθοριστικών της στάσης του μπροστά στα δεδομένα της ζωής. Μιας στάσης που, παρά το γεγονός ότι είναι διαμορφωμένη από αντικρουόμενες σκέψεις και αντιφατικά συναισθήματα, είναι πάγια και σταθερή, εμπνευσμένη από μιαν αταλάντευτη πίστη στη δύναμη και στις υποσχέσεις του ανέφικτου και στη γοητεία της λυτρωτικής ψευδαίσθησης ότι μπορεί κανείς να καταργήσει τον χρόνο, να απελευθερωθεί από τα δεσμά του, προκειμένου να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις της αιωνιότητας και να εμβαθύνει όσο γίνεται περισσότερο στα γύρω από την ύπαρξη -και την ανυπαρξία- προβλήματα.

Συνοψίζοντας κανείς θα έλεγε ότι η  ζωή, κατά τον Κερασίδη, είναι ένα σταυρόλεξο για λίγους· είναι ένα βιβλίο που το καίμε και τρώμε τις στάχτες του, ενώ η προοπτική του τέλους ενδυναμώνει και συντηρεί τη ένστικτο για ζωή, το ταξίδι της οποίας είναι αμφίδρομο (οριζόντιο και κάθετο) ανάμεσα στην ύπαρξη και την ανυπαρξία. Ζει κανείς όταν αισθάνεται, έστω για λίγο, απαλλαγμένος, απελευθερωμένος, από την «αυτοεξόριστη από το μνήμα μνήμη». Η επίγεια πορεία του ανθρώπου -πάντα κατά τον Κερασίδη- είναι μία πορεία προς τα άκρα, προς τα σύνορο της ζωής· παράλληλα είναι και μία διαδικασία εποίκισης του σώματος πριν από την απώλεια της συνείδησής του. Τα γεγονότα, οι συνθήκες του βίου μετατρέπουν την τύχη του ανθρώπου σε ατύχημα. Η ιδέα του θανάτου είναι αυτή που γεννά το ρίγος της ζωής, αντιλαλώντας τη λαχτάρα να τρέχει κανείς διακατεχόμενος από το ρίγος της ακινησίας. Ο θάνατος δεν μας απαλλάσσει από την υποχρέωση να εξοφλήσουμε τις οφειλές μας, αφού δεν υπάρχει χρέος που να παραγράφεται ή και να εξοφλείται, τη στιγμή που, στην πραγματικότητα, τέλος-χρόνος δεν υπάρχει, παρά μόνο ουτοπική συρρίκνωσή του σε ένα μνήμα από το οποίο ο ενταφιασμένος είναι απών. Ο άνθρωπος δεν είναι παρά ένα κομμάτι κρέας στην κούνια της ηλικίας· θεατής και υπό προϋποθέσεις παίχτης σε ένα θέατρο σκιών, η αυλαία του οποίου πέφτει από το σπαθί του ανολοκλήρωτου. Σημαντικό ρόλο στην πορεία του καθενός διαδραματίζει η διατήρηση της παιδικότητας, κυρίως γιατί η μνήμη της συμβάλλει όσο τίποτε άλλο στη δυνατότητα να συνδιαλλαγεί κανείς άφοβα με το ενδεχόμενο του τέλους του. Και, πάνω απ’ όλα, η γλώσσα· μόνη αυτή κατέχει τα μυστικά της ουτοπίας· μπορεί να υποτάσσει, αλλά και παρηγορεί· στους κόλπους της θάλλουν οι δυνατότητες της παραμυθίας και, κυρίως, της διαφυγής στο όνειρο. Γι’ αυτό και στις σαγηνευτικές ιδιότητες της γλώσσας αφήνεται με εμπιστοσύνη, ακολουθώντας το νήμα των συνειρμών ήχων και νοημάτων, συχνά συνθέτοντας μια μετα-υπερρεαλιστική εκδοχή των σκέψεων και των συναισθημάτων του. Συνθέτοντας εντέλει ένα ποίημα οι τέσσερις επιμέρους ενότητες του οποίου αποτελούν στάδια μετάβασης από την ψευδαίσθηση στη συνείδηση, στην ενηλικίωση της ουτοπίας, που δεν ακυρώνει τη ζωή, αλλά την απαλλάσσει από τα περιττά και ταυτόχρονα τη δικαιώνει ορίζοντάς την και οριοθετώντας την.