Η δεξιοτεχνία των υπαινιγμών

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΕΗ

ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ, Γυναίκα με ποδήλατο, Εκδόσεις Πόλις, σελ. 228

Το ανθρώπινο ον ως φορέας μνήμης, δηλαδή ως συστηματικός φορέας του Τραγικού, ενεργεί περίπου ως καλολαδωμένο πλατωνικό ανδρείκελο. Η μνήμη διεγείρει και καταστέλλει. Η μνήμη αδρανοποιεί ή επαναφέρει στην πρότερη κατάσταση κατά το δοκούν. Όλα είναι ρυθμισμένα στην τρίχα από τον εσωτερικό κανονισμό της μνημονικής συσκευής.  Η νοσταλγία δεν είναι υπεκφυγή αλλά προσωρινή ίαση. Το φάρμακό της, αν και διαρκεί λίγο, είναι πολύτιμο: η απεξάρτηση από την πραγματικότητα είναι ενδεχομένως το ιδανικό ταξίδι. Αυτά εν ολίγοις δηλώνουν εμμέσως πλην σαφώς οι περσόνες του βιβλίου. Όλων των πολιτικών, κομματικών προσανατολισμών, εννοείται. Ο συγγραφέας στην προκειμένη περίπτωση είναι ο ίδιος εξ ορισμού ένα χαρτί, όπου συσσωρεύεται ό,τι κάποτε θα μπορούσε να ήταν το εξ αντικειμένου μέλλον. Δεν πρόκειται δηλαδή για αναπαλαίωση των κατά καιρούς ινδαλμάτων του, αλλά για μια οξυδερκή τεκμηρίωση φθοράς. Το ότι δηλαδή κατατίθεται, μεταξύ άλλων, το βιογραφικό απόσπασμα ενός πατροκτόνου- μητροκτόνου-αυτοκτόνου σημαίνει ότι οι λέξεις εκτείνονται  ως το άρρητο πένθος. Η αναγνωστική ηδονή έγκειται λοιπόν εδώ στο ότι η λύση του αινίγματος της ζωής και του θανάτου όχι μόνον ελέγχεται πλήρως, αλλά ικανοποιείται δεόντως: ο εβδομήντα πέντε ετών κύριος, που σέρνεται στο κύκνειο διήγημα της συλλογής, που φέρει τον ενδεικτικό τίτλο των δευτερογενών πεζογραφικών αναζητήσεων του Νικόλα Σεβαστάκη «Κατάβαση στον παράδεισο», δεν κάνει τίποτε άλλο παρά να θυσιάζει εαυτόν στο βωμό της ψευδαίσθησης: ο κόσμος εν τέλει είναι το όνειρό του. Κι αυτόν τον γεμίζει χαρά. Ξέρει ότι δεν υπάρχει η (μόνη) αλήθεια.

Οι λεπτοί γλωσσικοί χειρισμοί, η εκ των προτέρων αποβολή κάθε είδους πόζας, η δεξιοτεχνία των υπαινιγμών, η ομολογούμενη εξασκημένη παρατηρητικότητα και βεβαίως η τήρηση των κανόνων που θέτει θεσμικά η οικονομία του δημιουργικού λόγου συγκαταλέγονται στα χαρακτηριστικά γνωρίσματα  της διηγητικής εκφοράς. Ο περίγυρος  είμαστε εμείς: τα αφηγηματικά υποκείμενα της Γυναίκας με το ποδήλατο καθρεφτίζονται στη συνειδησιακή μας λίμνη άφοβα, ήρεμα, ελαφρώς στοχαζόμενα, θα πρόσθετα: με έκδηλη τρυφερότητα. Έρχονται κοντά μας έτοιμα να τιμωρηθούν, διότι υπήρξαν πολύ ανθρώπινοι άνθρωποι. Δηλαδή ξαστόχησαν, όπως θα έλεγε π. χ. ο Γ. Σεφέρης, παρά τις έντιμες προσπάθειες που κατέβαλαν να υπερβούν το μέσο όρο των αρχετυπικών παθών. Η ποινή τους όμως εξαγοράζεται: η γραφή αποτίει φόρο τιμής στην όποια ικμάδα παρέμεινε ανόθευτη από τον ιό της Μικρότητας. Έτσι ο Μάντης, όταν πνίγεται μέσα στο «άτιμο το άσμα» του, εμείς, μαζί με τον συγγραφέα, θα ακούμε μόνον άσμα ηρωικό, άσμα ανύψωσης από το χώμα της θνητότητας.

 

Ο Γιώργος Βέης είναι ποιητής

Έρη Σκυργιάννη, The Firekeeper, Gel σε χαρτί Α5, 2013