9/6/13

Οι διανοούμενοι είναι εδώ;

Εδώ είναι, στην αριστερά, κ. Ψυχάρη...

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

«Οι διανοούμενοι είναι εδώ;». Αυτό αναρωτιόταν σε σχόλιό του στο Βήμα πριν λίγες μέρες ο κ. Σταύρος Ψυχάρης, με αφορμή την επιστολή του Νάνου Βαλαωρίτη στον Σαμαρά, χαρακτηρίζοντάς την «ένα ηχηρό μήνυμα προς όλους». Ποιους όλους; Φαντάζομαι, και προς τα αφεντικά των μεγάλων ΜΜΕ.
Τα οποία, βέβαια, με τη στάση τους όχι μόνο έχουν εξαφανίσει από το κάδρο του δημόσιου λόγου τούς διανοούμενους, «τη μάχη των ιδεών», που τώρα τη θυμήθηκε ο κ. Ψυχάρης, αλλά και μετατρέπουν τους όποιους πρόθυμους, που εντάσσονται ως φτωχοί συγγενείς στην καθεστωτική και εξόχως απλουστευτική ρητορική των μεγάλων ΜΜΕ, σε καρικατούρες τής πάλαι ποτέ ένδοξης κοινωνικής κατηγορίας των διανοουμένων.
Το ερώτημα, «Οι διανοούμενοι είναι εδώ;», ηχεί σαν να απευθύνεται προς τους υφισταμένους του κ. Ψυχάρη, π.χ. τον κ. Πρετεντέρη, ο οποίος για πολλά χρόνια (νομίζω και τώρα) «επιμελείται» τις σελίδες ιδεών του Βήματος, δηλαδή τις 1 έως 2 μίζερες σελίδες που φέρουν την ένδειξη «Νέες Εποχές» και είναι απλώς ένα φάντασμα των παλαιότερων, ομώνυμων σελίδων του Βήματος που αποτελούσαν ένα ολόκληρο ένθετο ιδεών, και βέβαια παρέπεμπαν στις ένδοξες μεταπολεμικές Εποχές, τις οποίες επιμελείτο ο συντηρητικός μεν αλλά διανοούμενος Άγγελος Τερζάκης, με βασικό συνεργάτη του τον Τάκη Σινόπουλο, και τόσους άλλους.
Τη «μάχη των ιδεών» ο Νάνος Βαλαωρίτης τη δίνει αδιαλείπτως, με τα ποιήματά του, τα πεζά του, τα δοκίμιά του, δηλαδή με τα κείμενά του και τα βιβλία του, τα οποία συστηματικά παρωδείτε κ. Ψυχάρη, γιατί μόνο ως φάρσα οι σχετικές σελίδες της εφημερίδας σας μπορούν να θεωρηθούν σελίδες ιδεών, και οι διπλανές τους σελίδες βιβλίων, που αυτόχρημα θα υποδεχθούν και θα αναδεχθούν τον λόγο του Βαλαωρίτη ή όποιου άλλου.
Ναι, αλλά, παρ’ όλα αυτά, τώρα οι στιγμές είναι κρίσιμες. Λόγω της Χρυσής Αυγής, οι πνευματικοί άνθρωποι «οφείλουν να βγουν μπροστά και να δώσουν τη μάχη των ιδεών απέναντι σε αυτά τα φαινόμενα», όπως σημειώνετε. Μα για «να βγουν μπροστά», κ. Ψυχάρη, δηλαδή για να παρέμβουν ουσιαστικά στον δημόσιο χώρο, θα πρέπει να τους σεβαστείτε, αντί να τους διασύρετε, όπως κάνετε, περιφέροντας, ως δείγμα και ανάμνηση διανοουμένων, τις φιγούρες κάποιων καθεστωτικών λακέδων. Όπως για παράδειγμα τη γραφική φιγούρα του «διανοούμενου υπηρεσίας» Γ. Βέλτσου, ο οποίος έγραφε προχθές στην καθημερινή του στήλη στην εφημερίδα σας: «Ανιχνεύεται από την ηλεκτρονική πύλη της Βουλής το ολλανδικής προελεύσεως χάπι που ‘ενοχοποιείται’ για την αχαλίνωτη σεξουαλική διέγερση των γυναικών;»
Για να τιμήσουν με το λόγο τους τις σελίδες της εφημερίδας σας οι όντως διανοούμενοι, θα πρέπει να αποδεχθείτε ότι αυτός ο λόγος θα είναι κριτικός ή και αντιπαραθετικός απέναντι στην εξουσία. Απέναντι και στη δικιά σας εξουσία. Μόνο έτσι οι διανοούμενοι θα εμφανισθούν στο οπτικό σας πεδίο, δηλαδή και «εκεί», στις σελίδες του Βήματος.
Εσείς, όμως, κ. Ψυχάρη, στην έκκληση που απευθύνει το κείμενό σας, σπεύσατε ήδη να τους υποδείξετε πώς θα πρέπει να λειτουργήσουν. Μάλιστα χρησιμοποιήσατε το ρήμα «οφείλουν». Αν κάτι οφείλουν οι διανοούμενοι είναι να μην οφείλουν τίποτα. Ούτε να σεβαστούν την εξουσία (σας), ούτε να δεχθούν υποδείξεις (σας), ούτε να παρέμβουν «πιο συντεταγμένα και πιο αποφασιστικά» (γιατί όχι «άναρχα», με τρόπο απρόβλεπτο, με φαντασία;), ούτε, κυρίως, να δεχθούν ότι οφείλουν την ύπαρξή τους στην όποια εύνοιά σας, ακόμα και στην περίπτωση που τους ανοίγατε διάπλατα τις σελίδες του Βήματος.
Αν ακόμα υφίσταται, και με ποιους όρους, η κοινωνική κατηγορία «διανοούμενοι», είναι ήδη ένα ερώτημα, ένα θεωρητικό διακύβευμα, εις των ιδεών την πόλιν. Αν μπορεί, και με ποιους όρους, να «επανιδρυθεί» ως διακριτή κοινωνική κατηγορία και διακριτή λειτουργία στον δημόσιο χώρο η έννοια «διανοούμενοι», είναι ένα ζητούμενο που αφορά μείζονα θέματα και σύνθετες διαδικασίες.
Όμως, κ. Ψυχάρη, η κοινοτοπία την οποία παρέχετε συστηματικά στους αναγνώστες από τις σελίδες της εφημερίδας σας, ιδιαίτερα από αυτές «των ιδεών» και «των βιβλίων», είναι το καλύτερο υλικό για να αναπτυχθούν εκείνες οι κοινωνικές αντιλήψεις που ευνοούν την άνοδο της Χρυσής Αυγής. Το λένε αυτό τακτικά οι διανοούμενοι, αυτοί που όντως συνεχίζουν να υπάρχουν, και το λένε μέσα από τις σελίδες μας, με πάμπολλα κείμενα που έχουν δημοσιευθεί, ιδιαίτερα το τελευταίο έτος. Για παράδειγμα, ένα από αυτά:
«Η καταιγιστική δύναμη των Mέσων και η πανίσχυρη υποκινητική ισχύ τους είναι η μορφοποιούσα αρχή της κοινοτοπίας του φασισμού, η οποία εξαργυρώνεται μέσα στην κοινωνική σφαίρα, άλλοτε με ορμή και άλλοτε κατευναστικά, σε μια τάξη πραγμάτων όπου το ξεθώριασμα των αξιακών κλιμάκων είναι πλέον το προαπαιτούμενο της ‘εξασφάλισης’ του ατόμου και της προσχώρησής του στον τύπο και στον τρόπο ζωής που τα Μέσα επινοούν, κατασκευάζουν και επικυρώνουν ως το αυτονόητο της ανθρώπινης ύπαρξης» (Στέφανος Ροζάνης, Η κοινοτοπία του φασισμού, «Αναγνώσεις», τχ. 515, 4/11/2012).
Κείμενα που μάλιστα διαλέγονται με τις ιδέες άλλων διανοουμένων∙ π.χ. το προηγούμενο παραπέμπει στις επεξεργασίες για το φασισμό των Stanley G. Payne, Horkheimer, Adorno, Paul Connerton, Hannah Arendt, Edgar Morin, Herbert Marcuse, δημιουργώντας έτσι μια ολόκληρη «πόλιν ιδεών», ένα ουσιώδες εφαλτήριο για να αντιμετωπιστεί ο φασισμός.

Επιπλέον, οι διανοούμενοι δεν εντάσσονται σε πρόσκαιρα παιχνίδια εξουσίας, δεν τους ενδιαφέρει αν τώρα θέλετε να «κοντύνετε» κάπως τον Σαμαρά, που ανοικτά και συστηματικά στηρίζετε, και του οποίου οι κοινοτοπίες (που προσφέρει ως «ανακουφιστική αφήγηση» στο καθημαγμένο κοινωνικό σώμα) αποτελούν το ιδανικό υπόστρωμα για τον λόγο της Χρυσής Αυγής. Ο οποίος λόγος, η ρητορική της, «δεν χρειάζεται άλλωστε πρωτοτυπία∙ απεναντίας, με το τετριμμένο δουλεύει αποδοτικότερα, με ό,τι δεν προβληματίζει και δεν εγείρει απαιτήσεις προβληματισμού» (Μάκης Κουζέλης, Ο φασιστικός λόγος, «Αναγνώσεις», ό.π.).

Δεν υπάρχουν σχόλια: