To παλίμψηστο του πένθους

ΦΟΥΛΗ ΜΕΛΑΝΙΤΟΥ, Έθιμο μεσημεριού, Οδός Πανός, σελ. 103

ΤΗΣ ΒΙΒΗΣ ΖΩΓΡΑΦΟΥ

Μια εξαιρετική, ατμοσφαιρική συνάντηση: τα γεωλογικά πετρώματα, οι αρχαιολογικές ανασκαφές, η κατασκευή γεφυριών, η μνήμη, το παρόν και το μέλλον. Με αυτά τα «υλικά» η σεναριογράφος και δημιουργός ντοκιμαντέρ Φούλη Μελανίτου συνθέτει την  πρώτη της νουβέλα, πάνω σε μια ιστορία που τα θραύσματά της τα ανασύρει ο αναγνώστης ανάμεσα στις σελίδες της, όπως ακριβώς κάνει ένας γεωλόγος, ένας αρχαιολόγος ή ένας μηχανικός.

Η νουβέλα δεν βασίζεται στη δράση, αν και υπάρχει μια αλληλουχία γεγονότων. Παρακολουθούμε περισσότερο τον εσωτερικό Γολγοθά της πρωταγωνίστριας-αφηγήτριας ο οποίος αντικειμενοποιείται στην φυσική της προσπάθεια, αυτή της αναρρίχησής της πάνω στους βράχους ενός νησιού, αλλά και της περιπλάνησής της στις ερημιές του. Αποκορύφωμα δε, η συμμετοχή της στο έθιμο του μεσημεριού, ένα είδος μνημοσύνου που πραγματοποιείται δίπλα από τον γκρεμό, και το οποίο ουσιαστικά την υποχρεώνει να αποδεχθεί την απώλεια των αγαπημένων της.

Ο λόγος της νουβέλας, σε πρώτο πρόσωπο, μελαγχολικός, υπαρξιακός, στοχαστικός, παραμένει αναφορικός, περιγραφικός ως προς την καθημερινότητα της πρωταγωνίστριας, και διασχίζει τα όρια του γραμμικού χρόνου και αυτά που διαχωρίζουν τους νεκρούς από  τους ζωντανούς. Παράλληλα, ιστορίες από την τοπική παράδοση του νησιού, έτσι όπως εκφράζονται από τους ντόπιους που συναναστρέφεται η πρωταγωνίστρια ή και την επιτόπια επίσκεψη σε μέρη ιστορικού ενδιαφέροντος, καθώς  και προσωπικές μνήμες άλλων ανθρώπων που της τις διηγούνται, διαφωτίζουν την αναζήτησή της, αλλά και διευρύνουν το θέμα της νουβέλας.  Αγαπημένες ρήσεις, επίσης, από βιβλία του Καμύ, του Ελύτη, του Ταρκόφσκι, εμφανίζονται ως κουβέντες και σκέψεις μυθιστορηματικών προσώπων η ως αποσπάσματα κειμένων που διαβάζει η πρωταγωνίστρια.

Ένα ακόμα έντονο στοιχείο της νουβέλας είναι η θρησκευτικότητα.  Η πρωταγωνίστρια περνάει την νύχτα της σε ένα μοναστήρι, διαβάζει εκεί κάποια μεταφρασμένα γραπτά του Αγίου Αυγουστίνου, ένας μοναχός τής συμπαραστέκεται στην πιο κρίσιμη στιγμή της ιστορίας, διατηρεί αλληλογραφία μαζί του, έπειτα στην Ινδονησία θαυμάζει τους ναούς της περιοχής. Η θρησκευτικότητα της αφήγησης ενσαρκώνεται ως ένα μονοπάτι αναζήτησης νοήματος μέσα στον άφατο πόνο. Και φαίνεται τελικά ότι αν κάτι διαφοροποιεί την γεωφυσική εξελικτική διαδικασία από το ανθρώπινο πέρασμα πάνω στη γη, είναι ότι ο άνθρωπος δημιουργεί κάρμα, ενώ η φύση όχι.

Υπάρχει τέλος και μια ανάλαφρη νότα: η πρωταγωνίστρια ονομάζεται Λάρα και όσο κι αν η αφήγηση δικαιολογεί το όνομά της μέσα από την ρωμαϊκή παράδοση, η άλλη Λάρα, η Λάρα Κρόφτ, καθίσταται στην συνείδηση του αναγνώστη πιο ισχυρή ως παρουσία. Η διάσημη σούπερ-γούμαν του Χόλυγουντ με τις επικίνδυνες αποστολές εικονοποιεί γλαφυρά την υπεράνθρωπη προσπάθεια που χρειάζεται να καταβάλλει η ψυχή προκειμένου να αναρρώσει από το πένθος. Αυτό το στοιχείο, με τις ειρωνικές συμπαραδηλώσεις του, κάνει τον απάνθρωπο πόνο και κόπο του πένθους κάπως πιο ανθρώπινο - αστειεύεται μαζί του.

Συνοψίζοντας, η νουβέλα διαπραγματεύεται ένα κορυφαίο ανθρώπινο θέμα, αυτό του πένθους και της απώλειας, με έναν τρόπο ατμοσφαιρικό, μετωνυμικό, μελαγχολικό, με έναν λόγο σπειροειδή, ίδιο με το σκάψιμο μέσα στην γη προς αναζήτηση στοιχείων πολύτιμων για την δική μας αυτογνωσία.