Συναντήσεις στη μεθόριο ζωής και γραφής

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΜΟΙΡΑ

ΡΕΑ ΓΑΛΑΝΑΚΗ, Από τη ζωή στη λογοτεχνία, εκδόσεις Καστανιώτη, σελ. 219

    

Το τελευταίο βιβλίο της Ρέας Γαλανάκη δεν είναι μυθιστόρημα, νουβέλα ή συλλογή διηγημάτων. Ανήκει σ’ εκείνη την κατηγορία βιβλίων που στόχο έχουν να μας φέρουν κοντά στο συγγραφέα μέσα από την ανθολόγηση και την παρουσίαση μιας σειράς διαφορετικών κειμένων του. Άρθρα, διαλέξεις, δοκίμια και ομιλίες για την τέχνη, τη λογοτεχνία και την ποιητική του εναλλάσσονται με σημειώματα προσωπικού χαρακτήρα, αναδρομές και αυτοβιογραφικές εξιστορήσεις σε μια προσπάθεια να εγγραφεί ο δημιουργός τους σε ένα πλαίσιο κατανόησης, οικειότητας και ιστορικού χρόνου. Ποιός αλήθεια αναγνώστης δεν έχει μπει στον πειρασμό να ανακαλύψει τον συγγραφέα των μυθιστορημάτων που αγάπησε μέσα στις ενσαρκώσεις των ηρώων του; Να αναζητήσει το πραγματικό του πρόσωπο μέσα στις σκέψεις, στις πράξεις και στις επιλογές τους; Να διακρίνει το είδωλό του, που διαθλάται και παραμορφώνεται, μέσα στα πολλαπλά κάτοπτρα των μύθων και των αφηγήσεών του;

Μια σειρά βιβλίων που εκδόθηκαν το τελευταίο διάστημα έρχονται να ανταποκριθούν σ’ αυτήν την άδηλη αλλά εγγενή επιθυμία των αναγνωστών να αναγνωρίσουν την ανθρώπινη ταυτότητα του συγγραφέα πίσω από τα προσωπεία, τις μάσκες και τις μεταμφιέσεις των χαρακτήρων που επινοεί στα μυθιστορήματά του. Να απομονώσουν μέσα στον κοσμογονικό πυρετό των λέξεων και στην ακολουθία των μεταμορφώσεων, τον άνθρωπο. Να ανακαλύψουν το προσωπικό του στίγμα, τις ορίζουσες και τις συντεταγμένες της ζωής του, έξω από τις μυθοπλαστικές συμβάσεις που υπηρετούν την πλοκή, τους υβριδικούς μετασχηματισμούς της γλώσσας και τις λογοτεχνικές αναπαραστατικές κατασκευές.

Υπακούοντας σ’ αυτήν την αμφίπλευρη ανάγκη γνωριμίας και οικειότητας ο συγγραφέας βγαίνει από τη σκιά και την απροσδιοριστία και γίνεται ορατός. Έρχεται στο προσκήνιο να μιλήσει εκ βαθέων και από καρδιάς για τη ζωή, την τέχνη και το κοινωνικό γίγνεσθαι. Να καταθέσει στοιχεία και στιγμές από τη συγγραφική του πορεία. Να άρει τον πέπλο που σκεπάζει το προσωπικό και το ιδιωτικό και να μοιραστεί σκέψεις και στοχασμούς για τη λογοτεχνία, τη μαστορική του γραψίματος και τους τρόπους της μυθοπλασίας. Χωρίς ίσως το ειδικό βάρος μιας αυτοβιογραφίας, χωρίς την επισημότητα μιας συνολικής αφήγησης, που θα προϋπόθετε την απόσταση της ηλικίας και τη λογική του απολογισμού.

Στο βιβλίο της αυτό η Ρέα Γαλανάκη μέσα από ένα σύνολο αυτοτελών σύντομων κειμένων με εξαιρετικό ενδιαφέρον ως προς το θέμα και το περιεχόμενο, διασχίζοντας τη μεθόριο ζωής και γραφής, σχηματίζει έναν ιστό πληροφοριών. Σχεδιάζει για τον αναγνώστη της έναν ιδιότυπο χάρτη στον οποίο υποδεικνύονται σαν οδοδείκτες τα κεντρικά σημεία της διαδρομής της. Καταγράφονται τα σταυροδρόμια, οι πορείες και οι στάσεις, οι επίπονοι πλόες και τα ατελεύτητα ταξίδια και επισημαίνονται οι μοιραίες και καθοριστικές συναντήσεις της με τόπους και ανθρώπους. Με διάθεση ανακλητική και εξομολογητική η συγγραφέας γράφει για τις πόλεις που την εμπνέουν και την στοιχειώνουν, με την ευαισθησία των ανθρώπων που ξέρουν να ξεκλειδώνουν την ερμητικότητα των τόπων. Να ανακαλούν τον «χαμένο χρόνο» απομυζώντας τους μυστικούς χυμούς της ιστορίας τους. Να ανακαλύπτουν τις πληγές και τις κρύφιες πτυχές τους που παραμένουν αόρατες πίσω από την αταραξία της ύλης. Στα γραπτά της μιλά για τη γενέθλια πόλη της το Ηράκλειο, τον σκηνικό και βιωματικό χώρο που αναδύεται κυρίαρχος στα περισσότερα βιβλία της, αλλά και για την Πάτρα, την υιοθετημένη από τύχη ή επιλογή πόλη. Ίσως λιγότερο για την Αθήνα, εξουσιαστικό κέντρο κάθε λογής περιφερειών, την πόλη των φοιτητικών της χρόνων στους δίσεκτους καιρούς της δικτατορίας και τόπο μόνιμης διαμονής της σήμερα. Σε πολλά κείμενα γράφει με συγκίνηση  και εκτίμηση για το ρόλο ανθρώπων σημαντικών και αγαπημένων που λειτούργησαν καταλυτικά στη διαμόρφωση της φιλοσοφίας της. Δασκάλων και φίλων που την ενέπνευσαν στα χρόνια της νεότητας και την καθοδήγησαν μετέπειτα αποτελώντας σταθερούς συνομιλητές και συντρόφους. Σε άλλα επιχειρεί να περιγράψει τη διαδικασία της συγγραφής εκθέτοντας τις πρακτικές και τα εργαλεία της: την ενδελεχή και μεθοδική έρευνα του θέματος, τις πυκνές χειρόγραφες σημειώσεις και παρατηρήσεις, την επίπονη και μακρά κυοφορία μέχρι την γέννηση της πρώτης φράσης, που θα γραφτεί στον υπολογιστή για να αποτελέσει το θεμέλιο λίθο του νέου της βιβλίου. Παράλληλα καταγράφει ιδέες, και ερωτήματα για τα μείζονα προβλήματα του καιρού μας κοινωνικά και πολιτικά, Σκέψεις και διαπιστώσεις για τη μαστορική του λογοτεχνικού έργου και για την έμμονη ιδέα του παρελθόντος, της απώλειας και του νόστου που την οδηγεί στο ιστορικό μυθιστόρημα. Γράφει για τη γυναικεία ταυτότητα και το σύγχρονο γυναικείο λόγο. Για την ανάγκη διατύπωσης από τον δημιουργό μιας διαφορετικής πρότασης. «Πλην όμως πρότασης ζωής».

Το ουσιαστικό και ευανάγνωστο αυτό βιβλίο λειτουργεί αποτελεσματικά και διαυγαστικά στη γνωριμία του αναγνώστη με τη συγγραφέα Ρέα Γαλανάκη. Δεν είναι απαραίτητο ασφαλώς για την κατανόηση του λογοτεχνικού της έργου, και δεν αυξάνει την απόλαυση από την ανάγνωση των διηγημάτων και των μυθιστορημάτων της, αφού αυτά αποτελούν αυτόνομα σύμπαντα που δικαιώνονται από μόνα τους χωρίς την ανάγκη καμιάς μεσιτείας και ανάλυσης, όμως μοιάζει σαν ένα φιλικό νεύμα. Είναι μια ανοικτή πρόσκληση να συναντηθεί ο αναγνώστης, όχι με τα πρόσωπα του φανταστικού θιάσου των αφηγήσεών της, αλλά με την ίδια τη συγγραφέα, η οποία με διάθεση φιλόξενη, εξομολογητική και ανακλητική θα τον δεξιωθεί μέσα στις σελίδες του βιβλίου της για μια περιπλάνηση στο παρελθόν και το παρόν της ζωής και της τέχνης της.

      

Η Μαρία Μοίρα είναι αρχιτέκτονας και διδάσκει στο ΤΕΙ της Αθήνας     

Τ