ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ
Σκέψεις που δεν γίνονται πραγματικότητα και επιθυμίες που δεν υλοποιούνται, αλλά καταπνίγονται μέσα στη φαντασία. Στο χώρο της φαντασίας μεταμορφώνονται και γίνονται αλλόκοτες καταστάσεις. Στο έργο του Μουνκ αποκηρύσσεται το συνεχές που βασίζεται στην ενότητα της υποκειμενικής εμπειρίας, στο «ρεύμα του βιώματος» των ιμπρεσιονιστών, το οποίο, πλέον, κατακερματίζεται. Δανείζεται τις διακοσμητικές φόρμες του Jugendstil, στις οποίες προσδίδει στη συνέχεια ένα υπαρξιακό περιεχόμενο. Η κάθοδος προς αυτήν την εσωτερικότητα καταλήγει στην κραυγή και την αβοήθητη και αδύναμη χειρονομία. Η αντίφαση, που θα συναντήσουμε στη συνέχεια στον εξπρεσιονισμό, δηλαδή η σύγκρουση ανάμεσα σε μια γενική ιδέα που πρέπει να διέπει έναν πίνακα και την ειδική εικόνα μιας τέτοιας κραυγής, είναι παρούσα στο έργο του. Σε αυτό το πλαίσιο όλα υποστασιοποιούνται, είτε είναι χρώμα είτε γραμμή.
O Mουνκ δεν υπήρξε απλά ένας ζωγράφος-χαράκτης που χρησιμοποιεί συμπληρωματικά τη χαρακτική. Ο τεράστιος όγκος της χαρακτικής δουλειάς του το αποδεικνύει. Αντίθετα, η χαρακτική υπήρξε, γι’ αυτόν ένας διευρυμένος τρόπος πειραματισμού. Οι πρώτες χαλκογραφίες γίνονται τα χρόνια της διαμονής του στο Βερολίνο (1894-96). Χρησιμοποιεί την ξηρή χάραξη και -εκ των πραγμάτων- τον απασχολεί η σχεδιαστική απεικόνιση του θέματος και η ένταση της γραμμής. Μόνο στη συνέχεια «μεταφέρει» τα ζωγραφικά θέματα στη χαρακτική. Κυρίως με τη χρήση της λιθογραφίας και, τέλος, της ξυλογραφίας. Στις λιθογραφίες με τα πορτρέτα παρατηρούμε την έντονη χρήση του Chiaroscuro και τις μορφές να αναδύονται από το μαύρο μελάνι που καλύπτει ολόκληρη την επιφάνεια. Με τις ξυλογραφίες δοκιμάζει τις ποικίλες χρωματικές παραλλαγές για κάθε έργο, με τέτοιο τρόπο ώστε κάθε καινούργιο τύπωμα να δίνει ένα νέο περιεχόμενο. Χρησιμοποιεί με διαφορετικό τρόπο το χρώμα. Η υποστασιοποίηση του χρώματος, που είναι τόσο εμφανής στη ζωγραφική του, εδώ μειώνεται. Μειώνει την ένταση του χρώματος, το χρησιμοποιεί σε αδύναμες τονικότητες, χωρίς ένταση, και με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνει ευκολότερα την ενότητα της σύνθεσης. Σε αυτά τα έργα, συνήθως χρησιμοποιεί παραπλήσια και όχι συμπληρωματικά χρώματα, όπως το πράσινο/μπλε, ή το κίτρινο/πορτοκαλί.
Η χάραξη του είναι γραμμική. Οι αδρές, μονοκόμματες γραμμές κυριαρχούν στη σύνθεση. Οι γραμμές αυτές μπορεί να παραπέμπουν στις κατασκευές του Jugendstil, να διατηρούν ακόμα την καμπυλωτή φορά τους, αλλά πλέον δεν οριοθετούν τη σύνθεση. Λειτουργούν ως φόντο, ως βάση για να σταθεί το έργο και φως για τη σύνθεση. Όταν χαράζει σε ξύλο την «Κραυγή», το χρώμα έχει αντικατασταθεί ολοκληρωτικά από τη γραμμή. Σε αυτό το έργο αντιλαμβανόμαστε ότι η συνεχής παράθεση των γραμμών δημιουργεί ένα continuo της έντασης. Πολλές φορές εργάζεται πάνω στη λογική του «τυπώματος-οθόνης», όπου στην επιφάνεια του χαρτιού φαίνονται γραμμές ή και κουκίδες χρώματος που δεν καταλαβαίνουμε εάν είναι τυχαίες ή μέρος του φόντου, σαν τις γραμμές που παλιά έφεραν τα φιλμ και φαίνονταν στην οθόνη.
Τα θέματα του Μουνκ αποτυπώνουν μια απειλούμενη εσωτερικότητα, αιχμάλωτη στα ψυχολογικά κίνητρά της, όπως το άγχος, η μοναξιά, η θλίψη, καθώς και στην αγάπη της για το ανόργανο. Παρουσιάζει έναν κόσμο χωρίς πόρτες και παράθυρα, από τον οποίο δεν υφίσταται διέξοδος.
Ο Παναγιώτης Σ. Παπαδόπουλος είναι ιστορικός τέχνης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου