Οι εικόνες του τεύχους προέρχονται από την έκθεση του Νίκου Καναρέλη με τίτλο Τίποτα δεν είναι αληθινό παρά μόνο ο τρόπος που νιώθω που πραγματοποιείται από το annexM στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (Βασιλίσσης Σοφίας & Κόκκαλη, Αθήνα). Επιμέλεια Χριστόφορος Μαρίνος. Μέχρι 19/1.

Άποψη της έκθεσης 

Οι Εβραίοι της Κρήτης

Ανασύροντας τα θύματα από το βυθό της λήθης

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΚΚΙΝΟΥ

ΙΩΣΗΦ ΒΕΝΤΟΥΡΑΣ, Ibbur. Οι Εβραίοι της Κρήτης, 1900-1950, εκδόσεις Μελάνι, σελ. 260

Παλαιότερα, η αξία που είχε η γνώση του παρελθόντος συμπυκνωνόταν αποκλειστικά σχεδόν στη λέξη αλήθεια, την ιστορική αλήθεια. Σημασία είχε να περιγράψεις κατοπτρικά όσα συνέβησαν και όπως ακριβώς διαδραματίστηκαν, χωρίς, παραδόξως, πουθενά να εμφανίζεται το δικό σου ίχνος. Απόλυτη ουδετερότητα έως αορατότητα κι αφάνεια. Η ενασχόληση με το παρελθόν ήταν αποκλειστική ευθύνη των επαγγελματιών ιστορικών, που ήταν λίγοι και συνδιαλέγονταν μόνο με την Κλειώ και ασφαλώς με τους ομοτέχνους τους. Το ιστορικό νόημα είχε χαρακτήρα αυταρχικό και κατηχητικό: ένας ήταν ο παραγωγός της αλήθειας και η αλήθεια που αυτός παρήγαγε ήταν εξ ορισμού δεσμευτική και αδιαμφισβήτητη, αν όχι ιερή. Όσοι την σχετικοποιούσαν ή αναδείκνυαν κρυμμένες όψεις, που στοιχειοθετούσαν μια αντίπαλη αλήθεια, ήταν απλώς προδότες, χλευαστές αποσυνάγωγοι, αποτρόπαια σκύβαλα εθνικής μειοδοσίας.

Όμως, στη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, το καθεστώς που διέπει την έρευνα του παρελθόντος έχει μεταβληθεί ριζικά. Πρώτος παράγοντας γι’ αυτό είναι η αμφισβήτηση του επιστημολογικού υπόβαθρου της θετικιστικής ιστοριογραφίας, και ο συνεπαγόμενος πλουραλισμός της νέας ιστορίας που ήρθε από τα τέλη του Β' Παγκοσμίου πολέμου να πάρει τα σκήπτρα. Δεύτερος παράγοντας είναι οι τρομακτικές συνέπειες της μαζικής ανθρωποσφαγής που έγινε το σήμα κατατεθέν του 20ού αιώνα, για την οποία δεν ήταν, άλλωστε, άμοιρη ευθυνών και η συμβατική εθνικιστική ιστορία. Η μνήμη ήρθε τότε να διεκδικήσει τα πρωτεία από τη δήθεν απροκατάληπτη επιστημονική ετυμηγορία. Τρίτος παράγοντας είναι ο ιδιότυπος γνωσιακός και ηθικός ακτιβισμός των μαρτύρων, εκείνων δηλαδή που αντίκρισαν το πρόσωπο της Μέδουσας του ναζιστικού ολοκληρωτισμού και παρά ταύτα δεν «πέτρωσαν», αλλά συγκέντρωσαν τις δυνάμεις τους για να καταθέσουν τη μαρτυρία τους.

Άλκης Ρήγος, Ο πολιτικός Καζαντζάκης, Εκδόσεις Παπαζήση

Μόλις κυκλοφόρησε

Τούτη η μικρή συμβολή στις ιδεολογικο-πολιτικές ιδέες / αναζητήσεις, αυτού του αξεδίψαστου «Οδυσσέα» - ανιχνευτή, τόπων, ιδεών κι ανθρώπων, αποτελεί μια αδρή προσπάθεια παρακολούθησης της όλης διαδρομής συγκρότησης των πιστεύω του πολιτικού Καζαντζάκη. Γεγονός όχι ιδιαίτερα εύκολο, και λόγω της αμεσότητας, προφορικότητας και δεινής αφηγηματικότητας της σχεδόν εικονοπλαστικής γραφής του, καθώς και του πάθους εκφοράς της, αλλά κυρίως του πλούτου των διάσπαρτων στο λογοτεχνικό και επιστολογραφικό του έργο, όπως και στις συνεντεύξεις του, πληροφοριών και απόψεών του, όπως και τον συνεχή βιβλιογραφικό εμπλουτισμό κειμένων και πληροφοριών για αυτόν και τα πάντα ανοιχτά διλλήματα/μηνύματα που εκπέμπει το έργο του.

Μια εργογραφία η οποία συνεχίζεται αμείωτη μετά τόσα χρόνια, εστιασμένη όμως κατά κύριο λόγο στη λογοτεχνική του δημιουργία. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή μάχη με τον χρόνο, που όμως ελάχιστες είναι οι συμβολές στην πολιτική διάσταση αυτού του έργου και του δημιουργού του. Σ’ αυτή τη διάσταση επικεντρώνεται η προσπάθεια αυτού του βιβλίου.

Μπολιβάρ: το εμφύλιο ρήγμα

Ο Νίκος Εγγονόπουλος απέναντι στον μακρυγιαννισμό (Ε΄)

Νίκος Καναρέλης, Angry 02, 2019, μελάνι, χρωματιστά μολύβια και γραφίτης σε χαρτί, 34 x 45 εκ.

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

Όταν ο Εγγονόπουλος γράφει τον Μπολιβάρ (1942-1943), έχουν δει το φως της δημοσιότητας τα πρώτα δείγματα της προσπάθειας της γενιάς του ’30 να καταστήσει τον Μακρυγιάννη εθνικό σύμβολο, μέσα σε μια διαδικασία αναζήτησης πνευματικών προγόνων και συμβόλων, όπου προβάρεται σε αυτόν τον ρόλο ακόμα και ο εθνοφυλετιστής Περικλής Γιαννόπουλος, στον οποίο το περιοδικό Τα Νέα Γράμματα αφιέρωσε ένα τριπλό τεύχος-τόμο, με τον διευθυντή του, Ανδρέα Καραντώνη, να κάνει λόγο για τη “γονιμότητα της φυλετικής ιδεολογίας” του...

Είμαστε βέβαια σε μια εποχή όπου όλη η νεοελληνική ιστορία, από την Επανάσταση του 1821 μέχρι εκείνη τη στιγμή, είναι ακόμα ζώσα ιστορία, και οι εγγράμματοι έλληνες διαβάζουν για αυτήν, και διαβάζουν ιδιαίτερα τα απομνημονεύματα των αγωνιστών και ιστορίες της Επανάστασης. Έχουν όμως μεσολαβήσει τριάντα χρόνια από την έκδοση των Απομνημονευμάτων του Μακρυγιάννη, αλλά “δεν ξέρω να έχει ειπωθεί τίποτε γι’ αυτόν”, σημειώνει ο Σεφέρης (1937). Έτσι, οι πρώτες, υπερβολικά ενθουσιώδεις, ή μάλλον κυριολεκτικά υπερβολικές, νύξεις περί Μακρυγιάννη (Σεφέρης, Θεοτοκάς), που τον αναδεικνύουν σε πρότυπο και σημείο αναφοράς για όλα τα μεγάλα ζητήματα (γλώσσα, ελληνικότητα, Επανάσταση του 1821...), ήταν προφανές (τουλάχιστον για τον Εγγονόπουλο ήταν προφανές) πως θα οδηγούσαν σε ένα ιστορικό σχήμα, το οποίο μάλιστα θα “ανακάλυπτε” το –μέχρι τότε αφανές– σύμβολό του.

Η ανάγκη ενός ιστορικού σχήματος ήταν αδήριτη για τους κήρυκες του καθ’ ημάς μοντερνισμού, δηλαδή για τη χορεία των Νέων Γραμμάτων, αφού από την εμφάνισή τους δεν έκρυψαν τη φιλοδοξία τους να αποτελέσουν έναν ευρύτερο, “αναμορφωτικό” πόλο. Ήτοι, έναν πόλο πνευματικό, λογοτεχνικό, γλωσσικό, ιδεολογικό, που θα ανανέωνε την εθνική αφήγηση. Και, μια εθνική αφήγηση χρειάζεται, ανυπερθέτως, ένα σύμβολο. Το σύμβολο αυτό τελικά θα είναι ο Μακρυγιάννης.

Διάλεξη

Το Εργαστήριο «Κρίση της δημοκρατίας και της αντιπροσώπευσης» του Ινστιτούτου «Νίκος Πουλαντζάς» ξεκινά τον δεύτερο χρόνο λειτουργίας του με τη διάλεξη

«Κλιματική κρίση: Κοινωνικές προκλήσεις και συμμετοχικές διαδικασίες για μελλοντικές πολιτικές»

Ομιλητής: Θανάσης Σφέτσος, Ερευνητής, ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος

Οι διαλέξεις γίνονται στον χώρο του Ι.Ν.Π. Κεραμεικού 46 και Μυλλέρου, 6-8 μ.μ.

Υπεύθυνοι Εργαστηρίου: Μιχάλης Μπαρτσίδης, Επιστημονικός Διευθυντής Ι.Ν.Π., Στέφανος Δημητρίου, μέλος του Δ.Σ. του Ι.Ν.Π.

recto/verso

ΕΞΑΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΑΚΟΥ ΛΟΓΟΥ, ΤΕΥΧΟΣ 2, ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2019

Το recto/verso εκδίδεται κάθε έξι μήνες και έχει ως πυρήνα του το προσωπικό δοκίμιο για τις τέχνες και τα γράμματα. Αποσκοπεί σε μία λοξή –όχι ακαδημαϊκή- μελέτη των πραγμάτων. Αποτελείται από επιλεγμένα κείμενα Ελλήνων συγγραφέων σε πρώτη δημοσίευση, από αντίστοιχες μεταφράσεις ξένων δοκιμίων, καθώς και από ασπρόμαυρες εικόνες σύγχρονων εικαστικών και φωτογράφων.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΕΥΧΟΥΣ 

Victor Hugo, Στη οδό Αγίου Φλωρεντίνου υπάρχει ένα μέγαρο και ένας υπόνομος, Νίκος Α. Παναγιωτόπουλος, Τρεις πιστές μεταφορές (Ένα κείμενο του Πιέρ Μισόν και δύο μονόπρακτα του Σάμιουελ Μπέκετ), Pierre Michon, Τα δύο σώματα του βασιλιά, Samuel Beckett, Βήματα, Samuel Beckett, Αυτοσχεδίασμα του Οχάιο, Νίκος Α. Παναγιωτόπουλος,  Μεταφραστικό σημείωμα, W. G. Sebald, Le promeneur solitaire - Στη μνήμη του Ρόμπερτ Βάλζερ, James Wood, Παραφροσύνη και Πολιτισμός - Ο πολύ παράξενος κόσμος του Λάσλο Κρασναχορκάι, Νικήτας Σινιόσογλου, Ο καρπός της ασθενείας μου - Δοκίμιο με σάρκα και οστά, Paul Cezanne, Επιστολές, Wallace Stevens, Οι σχέσεις μεταξύ ποίησης και ζωγραφικής, Κώστας Χριστόπουλος, Ο Ν.Κ. και η εποχή του: Σκέψεις πάνω σε θεωρήσεις της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας στην Ελλάδα, Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου, Sarajevo

Οργισμένη ομορφιά

“Η ζωγραφική πρέπει να σε ερεθίζει και να σε ενοχλεί”

Νίκος Καναρέλης, Angry 03, 2019, μελάνι, χρωματιστά μολύβια και γραφίτης σε χαρτί, 34 x 45 εκ.

Το annexΜ παρουσιάζει, στο πλαίσιο της σειράς «Project Space – Νέες Παραγωγές», υπό την διεύθυνση της ιδρύτριάς του Άννας Καφέτση, την ατομική έκθεση ζωγραφικής του Νίκου Καναρέλη, με τίτλο «Τίποτα δεν είναι αληθινό παρά μόνο ο τρόπος που νιώθω», μέχρι τις 19 Ιανουαρίου 2020, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Επιμέλεια έκθεσης: Χριστόφορος Μαρίνος

ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΧΑΤΖΗΝΑΣΙΟΥ

Η ατομική έκθεση του Νίκου Καναρέλη αποτελείται από μια ενότητα ζωγραφικών έργων και σχεδίων με βασικό θέμα τον θυμό. Τα έργα του αποτυπώνουν τις εκρήξεις θυμού μιας νεαρής γυναίκας και τις σωματικές αλλαγές που συνοδεύουν τη συναισθηματική της εκτόνωση. Αναπόφευκτα, κοιτώντας τα, μου έρχεται στο μυαλό το έργο του Edvard Munch «Η Κραυγή». Φιλοτεχνημένο το 1893 από τον Νορβηγό εξπρεσιονιστή, δείχνει έναν άνδρα να περπατά σε μία γέφυρα στο ηλιοβασίλεμα, με το κεφάλι του ανάμεσα στις παλάμες του και μία έκφραση τρόμου στο πρόσωπό του. Ο Καναρέλης προσπαθεί με τον δικό του τρόπο να τραβήξει το πέπλο μυστηρίου στο βαθιά προσωπικό και συναισθηματικό αμφιταλαντευόμενο υπόβαθρο της νεαρής έφηβης αλλά και του ίδιου του εαυτού καθώς και του καθενός από εμάς, πίσω από το βουβό ουρλιαχτό, που θα μπορούσε να είναι κραυγή θυμού, βοήθειας, τρόμου. Θα μπορούσε μάλιστα να είναι μία αναφορά στον τρόμο που προκλήθηκε από τα γεγονότα της τελευταίας δεκαετίας ή ίσως απλά μία αναφορά στην αγωνία της ανθρώπινης ύπαρξης.

Οι εννιάχρονοι ποιητές

A sept ans, il faisait des romans, sur la vie

                                                      Du grand désert, où luit la Liberté ravie

                                                                                           Α. Rimbaud

Καταιγίδα πλένοντας γρέζια στο αίμα

χίλια εννιακόσια ενενήντα ένα

ο ήλιος παίζοντας μες στα μάτια κυλώντας

πότε στο κόκκινο πότε στο μαύρο

μυρμηγκιασμένες λεωφόρους φωτίζοντας θάβοντας

μι’ ανύπαρκτη ελευθερία

οι εννιάχρονοι ποιητές με φωνή από στάχτη

ψηλαφούν τη δική τους μορφή σωριασμένη

συντρίμμια συμβόλων πετρέλαιο στα μάτια

[descendez les flics   camarades   descendez les flics]

πλήθος που προσπερνά

κούκλες του Soho και του Manhattan 

περιφερόμενα φαντάσματα ποιητών του Παρισιού

σηκώστε αυτό το πτώμα από το κέντρο της Αθήνας

[άνεργο πρόσωπο σε μελαγχολική πυρκαγιά

Τέο Σαλαπασίδη,

αύριο, χαράματα που θα πιάσουμε μάχη,

έλα να γίνουμε φίλοι]

Πρόσκληση

Οι εκδόσεις Κουκκίδα σας προσκαλούν την Τετάρτη 15/1/2020, ώρα 19.45, στην παρουσίαση του βιβλίου:

Οι ενεοί και η έννοια ή το Εγώ-Είδος – Το παιδί-Κόσμος

της Ράντμιλας Ζυγούρη

Το βιβλίο θα παρουσιάσουν: Ελισάβετ Κούκη, ψυχαναλύτρια - μεταφράστρια, Κατερίνα Μάτσα, ψυχίατρος -  συγγραφέας, Βέρα Παύλου, ψυχαναλύτρια 

Την Τετάρτη 15/1/2020, ώρα 19.45, στο Εναλλακτικό Βιβλιοπωλείο, Θεμιστοκλέους 37 Αθήνα, τηλ. 210-3802644

Η βία της ιστορίας

Νίκος Καναρέλης, Angry 01, 2019, μελάνι, χρωματιστά μολύβια και γραφίτης σε χαρτί, 34 x 45 εκ. 

ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

ΕΝΤΟΥΑΡ ΛΟΥΙ, Ιστορία της βίας, μετάφραση: Στέλλα Ζουμπουλάκη, εκδόσεις Αντίποδες, σελ. 212 [Édouard Louis, Histoire de la violence, Éditions du Seuil, Paris, 2016]

Τη στιγμή που η πνευματική αγορά έχει ήδη αρχίσει να καταπίνει τον Εντουάρ Λουί, αναρωτιέμαι αν προλαβαίνουμε να διασώσουμε κάτι από την ορμητικότητα του εγχειρήματός του, πριν απορροφηθεί από τη μαζική κουλτούρα και τη γραμματολογία. Συγκαταλέγεται ήδη στους σημαντικότερους νέους συγγραφείς σήμερα παγκοσμίως και θεωρείται ότι ανανέωσε ένα ολόκληρο είδος, το είδος της (αυτο)βιογραφίας· ίσως επειδή κλείνοντας, με το Να τελειώνουμε με τον Εντύ Μπέλγκελ,[1] σε ηλικία είκοσι ενός ετών, τους λογαριασμούς του με το πραγματικό του ονοματεπώνυμο και τον παλιό του εαυτό, έθετε θεμελιώδη ερωτήματα, τα οποία είτε είχαν ξεθωριάσει μέσα στον κυκεώνα των βιβλίων και των φιλολογικών συζητήσεων είτε κανείς δεν τολμούσε να ξεστομίσει: Ποια είναι η αξία της λογοτεχνίας; Ποιος είναι ο στόχος και ποιες οι χρήσεις της; Πώς μπορεί η λογοτεχνία να αντισταθεί, να αντικρούσει, να φωνάξει, να λυτρώσει;

Ο Εντουάρ Λουί, που ήρθε στη λογοτεχνία από τη διττή επιθυμία να κατανοήσει το παρελθόν του στη φτωχή, μίζερη και ανύπαρκτη για το Παρίσι γαλλική επαρχία του Βορρά και (έτσι) να γλιτώσει από αυτό, μας υπενθύμισε ότι η (καλή) λογοτεχνία γράφεται, όταν έχει κανείς την ανάγκη να πει κάτι ή/και να πάει κόντρα σε κάτι – συχνά, στην ίδια τη λογοτεχνία: «Οι συγγραφείς που διάβαζα τότε με ώθησαν να γράψω κόντρα στη λογοτεχνία», λέει σε μία από τις συνεντεύξεις του.[2] Ο Λουί γράφει κόντρα στη λογοτεχνία των τελευταίων δεκαετιών, η οποία στο πλαίσιο μιας συντηρητικής επανάστασης και στον απόηχο της μοντερνιστικής ομφαλοσκόπησης και της μεταμοντερνιστικής σχετικότητας αγνόησε τις πραγματικότητες γύρω της· κόντρα – για μια ακόμη φορά στα γαλλικά γράμματα – σε μια λογοτεχνία που έμοιαζε να εκπροσωπεί την μπουρζουαζία, αγνοώντας τις λαϊκές τάξεις και περιθωριοποιώντας τη διαφορετικότητα· κόντρα στην άρχουσα τάξη την ίδια: «Δεν ήθελα να ανοίξω διάλογο με την άρχουσα τάξη, ήθελα να την πολεμήσω».[3]