Οι εικόνες του τεύχους προέρχονται από την έκθεση του Στέφανου Ρόκου με τίτλο Nick Cave & The Bad Seeds’ No More Shall We Part: 14 paintings 17 years after, που πραγματοποιείται στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς. Τα έργα είναι βασισμένα στα τραγούδια του ομώνυμου δίσκου. Μέχρι 26/5

Στέφανος Ρόκος, Sweetheart come, μικτή τεχνική σε χαρτί, 100 x 150 εκ.

Διαδρομές στα χρόνια της κρίσης

Αριστερά, Μακεδονικό, Ευρώπη

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ

ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΝΤΕΝ, Η Αριστερά στην κυβέρνηση, Πρέσπες, Ευρώπη, Θεμέλιο, Αθήνα 2019, σελ. 304

Θέλω να ευχαριστήσω τον Σωτήρη Βαλντέν για την ευκαιρία που μου δίνει να μιλήσω για το βιβλίο του. Διπλά: διότι αφενός μεν με τιμάει, αλλά και διότι μου δίνει την ευκαιρία να εκθέσω την άποψή μου γι’ αυτά που συμβαίνουν στην κεντρική πολιτική σκηνή της Ελλάδας κατά τη διάρκεια μιας περιόδου, στο μεγαλύτερο τμήμα της οποίας (τα τρία τελευταία χρόνια), έχω συστηματικά απόσχει, λόγω του αξιώματός μου στη Διεθνή Ομοσπονδία Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.[1] 

Ξεκινώ επιδοκιμάζοντας τον βασικό αρμό πάνω στον οποίον δομείται η σκέψη του Βαλντέν τα χρόνια της κρίσης, δηλαδή την πολιτική θέση σε μακρά διάρκεια, πίσω και πέρα από τον κονιορτό των γεγονότων. Η θέση αυτή συμπυκνώνεται στην αναγνώριση της τοξικότητας της θεραπείας των μνημονίων από την αρχή έως σήμερα. Τη θέση αυτή δεν την άλλαξε, με το να βαφτίσει το κρέας ψάρι μετά το 2015. Γράφει: «Εννοείται πως η επιτυχής υλοποίηση του Μνημονίου αποτελεί ανάγκη, αλλά δεν μπορεί να επισκιάσει το γεγονός ότι η επιβεβλημένη πολιτική είναι αντιλαϊκή και, πιστεύω, μακροπρόθεσμα ή και μεσοπρόθεσμα μη βιώσιμη» (σ. 102).

Συμφωνώ, λοιπόν, στις βασικές παραδοχές ανάλυσης της ελληνικής κρίσης και μέχρι κεραίας στα σχετικά με το Μακεδονικό και την κατάσταση στην Ευρώπη, διαφωνώ ή επιφυλάσσομαι για κάποιες από τις τακτικές επιλογές του συγγραφέα στη συγκυρία, ο οποίος, παρά τον ήρεμο εν γένει τρόπο του, νομίζω ότι ενθουσιάζεται περισσότερο απ’ αυτό που βοηθάει, με αποτέλεσμα οι κατά καιρούς κριτικές του στρατεύσεις να τον εκθέτουν σε δημόσια κριτική. Εξ όσων αντιλαμβάνομαι ωστόσο, αυτό είναι ένα ρίσκο που ως δημόσιος διανοούμενος το αναλαμβάνει με παρρησία. Στο βιβλίο του γράφει κάπου, όταν εξηγεί τον τρόπο που χειρίστηκε το «όχι» του στο δημοψήφισμα, ότι «δεν μπορούσα να αναλάβω τις όποιες ευθύνες συλλογικά και όχι ως ελεύθερος κι ανεύθυνος σκοπευτής» (σ. 75) και νομίζω αυτό είναι μια απάντηση από θέση αρχής.

Ποίηση παθών

Στέφανος Ρόκος, And no more shall we part, μικτή τεχνική σε χαρτί, 100 x 150 εκ.

ΤΗΣ ΑΝΘΟΥΛΑΣ ΔΑΝΙΗΛ

ΓΙΩΡΓΟΣ  ΒΕΛΤΣΟΣ, Λευκή Ελλάδα, Εκδόσεις Περισπωμένη, σελ. 80

              Αποθανείν θέλω είπε η Σίβυλλα όταν δεν μπορούσε να μιλήσει

                             Κι ο ποιητής «Να τιμήσει τη δυσγραφία»

Ανοίγοντας την ποιητική συλλογή του Γιώργου Βέλτσου με τον τίτλο Λευκή Ελλάδα,  αισθάνεσαι ότι ανοίγεις το φράγμα και ορμάει το ποτάμι της ποίησης, της ζωγραφικής, της ιστορίας, των Παθών της Ελλάδας. Οργή, αγανάκτηση, θλίψη και η ώρα ήρθε και κάρπισε  τ’ αστάχυ, και φούσκωσε της πίκρας το προζύμι  και σήκωσε κεφάλι το κακό κι ο άρρωστος νους άδειασε και γέμισε με τρέλα. Η ώρα αυτή θα ερχόταν με ένα νησί για τον Γιώργο Σεφέρη  («Σαλαμίνα της Κύπρος»), για μας όμως νησί δεν υπάρχει.

Στο μακρό αφηγηματικό, παραληρηματικό, οργισμένο ποίημά του ο ποιητής Βέλτσος θα εκφράσει, σαν να θέλει να γδάρει, την ψυχή του, ό,τι αισθάνεται να τον ταπεινώνει· ιστορία, πολιτισμός, σπουδές, ιδέες, νιάτα, όνειρα, ποίηση όλων των αιώνων, από τον Όμηρο μέχρι τις μέρες μας, και όλα μαζί μια θλίψη για την Ελλάδα και την κατάντια. Ένα κατηγορώ εναντίον εκείνων που, Ελλάδα, «στα μάγουλά σου/ μαχαίρια γράφουνε το γολγοθά σου», με τα λόγια του Γιώργου Σεφέρη, και το «εκείνων» συγκαταλέγει τον ματσαράγκα, τον φαταούλα με μπογαλάκια και με μπαούλα, το σελέμη, τους γύφτους, τους ξετσίπωτους και τους αρπαχτικούς. Όλοι αυτοί που έβραζαν τις βρομιές τους τότε και τις ξαναβράζουν και τώρα.

Πολύ καλά ο Σεφέρης περιέγραψε την πολιτική κατάσταση το 1944 και μετά το 1954 και μετά το 1971. «Επί Ασπαλάθων» έπρεπε όλοι αυτοί που φωνάζουν στο όνομα του ελληνικού λαού, δήθεν, δεμένοι πισθάγκωνα να συρθούν, να ξεσκιστούν και να ριχτούν στα Τάρταρα κουρέλι.

Σχόλιο στον Ρίλκε

Στέφανος Ρόκος, A grief came riding, μικτή τεχνική σε χαρτί, 100 x 150 εκ.

Καλό είναι να θυμόμαστε κάπου-κάπου αυτά τα μυθικά ονόματα, που ταυτίζονται με την μόνη πραγματική ποίηση. Ξαναδιάβασα πρόσφατα κάμποσα από τα Νέα Ποιήματα του Γερμανού λυρικού και μπόρεσα να εκτιμήσω καλύτερα αυτή την ποίηση (εννοώ των Νέων Ποιημάτων), που προηγείται των Ελεγείων. Τα Ελεγεία, δίκαια, θεωρούνται η κορύφωση κι αυτά μονοπωλούν το ενδιαφέρον των μεταφραστών και των αναγνωστών του Ρίλκε. Θεωρώ την “Πέμπτη Ελεγεία” από τα εκφραστικά πιο προωθημένα ποιήματα που γράφτηκαν ποτέ. Ποιός λησμονεί εκείνον τον αθλητή που μοιάζει με γυιό ενός σβέρκου και μιας καλόγριας ή την στιγμή που ο ποιητής παρακαλεί τον άγγελο να διατηρήσει στον αιώνα το χαμόγελο του ακροβάτη, που μόλις εκτέλεσε ένα δύσκολο σάλτο, σαν σε μπουκαλάκι με φορμόλη, με την επιγραφή subrisio saltat (Ας θυμίσω, επί τη ευκαιρία, την περίφημη επιτύμβια επιγραφή bis saltavit et placuit); Ή ποιος ξεχνάει τον άγγελο που χορεύει μια μια κούκλα (η καθαρή συνείδηση κι η καθαρή ύλη); Ή το μυστηριώδες μεταθανάτιο τοπίο, στο οποίο μυεί τον έφηβο η κοπέλα-θρήνος; Βέβαια, υπάρχουν στιγμές που ενοχλεί όλος αυτός ο υπαρξιακός στοχασμός, που τόσο έβλαψε τους μιμητές του ποιητή.

Κι αν όμως είχαν λείψει τα Ελεγεία, θα αρκούσαν τα Νέα Ποιήματα για να διασφαλίσουν τη θέση του Ρίλκε ως ενός από τους μείζονες ποιητές του 20ού αιώνα. Εξηγούμαι: το πρώτο πράγμα που εντυπωσιάζει εδώ είναι το εύρος της θεματογραφίας. Δύσκολα θα βρούμε ποιητικό βιβλίο με τόσο πλούσια θεματική, και μάλιστα σε ένα είδος -τη λυρική ποιήση- όπου συνήθως η θεματική είναι στενή: μερικά ηλιοβασιλέματα, κανά φθινόπωρο και κανα δυό “πολύτιμα” βιώματα. Ο Ρίκλε όμως μιλάει για τα πάντα (για ζώα, αρχιτεκτονήματα, πόλεις, εταίρες, αγίους, ήρωες και θεούς της αρχαιότητας, νέους και γέρους, εργένηδες και εραστές, κόριτσια, κυρίες κτλ) κι αντλεί τα θέματά του από παντού: από τη Βίβλο, την αρχαιοελληνική μυθολογία, τη Ρώμη, τον Μεσαίωνα, τον Χριστιανισμό, μέχρι και το σύγχρονο αστικό περιβάλλον. Προκρίνει την αντικειμενικήν έκφραση: περιγράφει, αναλύει, “εκφράζει” με την αρχαιοελληνική σημασία της λέξης, αλλά δεν “εκφράζεται”.

Λύτρωση

Όταν η στιγμή της κάθαρσης φτάσει,
θα νιώσεις τη ματαιότητα του
σπαταλημένου χρόνου.
Το μέγα σφάλμα,
παιδί της δειλίας και του φόβου
μπροστά στο τέρας της μοναξιάς,
θα λυτρωθεί.
Τότε,
οι κορυφαίοι θα αποσυρθούν
και η γαλήνη του δειλινού,
καθώς θα απλώνεται με βήματα αργά στις πέτρινες κερκίδες του αρμονικά τεμνόμενου θεάτρου,
θα σε κυριεύσει.
Με τα μέλη βαριά, θα σε κρατήσει
μοναχικό αιχμάλωτο της εξαίσιας στιγμής
και θα γλυκάνει με τις ελπίδες της αυτάρκειας το υπόλοιπο του ταξιδιού.
Οι παραβάτες, επί τέλους, θα εξοστρακισθούν.

Γιώργος Μπουγελέκας

Η δομή του κόσμου και η δομή της αφήγησης

Στέφανος Ρόκος, Bless his ever loving heart, μικτή τεχνική σε χαρτί, 100 x 150 εκ.

ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ

ΤΖΙΝΑ ΠΟΛΙΤΗ, Το μυθιστόρημα και οι προϋποθέσεις του: Αλλαγές στην εννοιολογική δομή των μυθιστορημάτων του 18ου και του 19ου αιώνα, μτφ. Βίκυ Ιακώβου, εκδόσεις νήσος, σελ. 354

Το βιβλίο της Τζίνας Πολίτη φέρνει στο προσκήνιο τη μυθοπλασία, συγκεκριμένα την εννοιολογική συγκρότησή της και τις μεταλλάξεις της στο μυθιστόρημα. Όπως σημειώνει στον πρόλογο η συγγραφέας, παρά τις αλλαγές στο περιεχόμενο της, «η αφήγηση πάντοτε προϋπέθετε τη δομή ενός κόσμου». Λαμβάνοντας ως σταθερό σημείο ότι τα μυθιστορήματα μοιράζονται μια κοινή λειτουργία (τη δομή του φυσικού κόσμου και του νου που αλληλεπιδρά με αυτόν), η Πολίτη εξετάζει παραδείγματα από το αγγλοσαξονικό μυθιστόρημα του 18ου και 19ου, για να συζητήσει όχι για τα μοντέλα καθαυτά αλλά για τις εννοιολογικές και ιδεολογικές, όπως γράφει, συνεπαγωγές τους. Η κατανόηση των συνεπαγωγών αυτών προκύπτει από τη συνεξέταση του μυθιστορήματος με άλλους γνωστικούς κλάδους της περιόδου.

Ποιο το ηθικό, μεταφυσικό, επιστημολογικό πλαίσιο του εκάστοτε μυθιστορήματος και τι συνεπάγεται ο εντοπισμός του; Για παράδειγμα, ο Χένρυ Φήλντινγκ στο κωμικό βιβλίο του The History of Tom Jones, a Foundling (1749) θεμελιώνει τη μεταφυσική του θεώρηση στον Διαφωτισμό, και το ηθικό του μοντέλο στον ηθικό δυϊσμό (καλό/κακό). Το επιστολικό μυθιστόρημα Pamela, or Virtue Rewarded (1740), από την άλλη, που ενέπνευσε μετά τη δεκαετία του ’70 για την κινηματογραφική και τηλεοπτική του διασκευή, ασκεί κριτική στις ιδέες που συγκροτούν το μοντέλο του Φήλντινγκ, επιζητώντας τη διατήρηση του ορθόδοξου χριστιανικού μοντέλου, όπου θα είναι εφικτή και η επιστροφή του ανθρώπου σε μια προ της πτώσης αρμονία. Στο The Fortunes and Misfortunes of the Famous Moll Flanders (1722) του Ντάνιελ Ντηφόου κατασκευάζεται ένα μοντέλο βασισμένο στη φιλοσοφία του Χομπς και του Μάντερβιν, όπου η μεταφυσική απουσιάζει, και έδαφος κερδίζει ο πραγματισμός.

Συναυλία Κιθ Μουρ

με ποίηση του Αντώνη Φωστιέρη, στο Παρίσι

                      Αντώνης Φωστιέρης και Κιθ Μουρ

Παγκόσμια πρεμιέρα θα κάνει στο Παρίσι η μουσική σύνθεση ''Time and Again'' του γνωστού Αμερικανού συνθέτη Κιθ Μουρ (Keith Moore) την Τρίτη 21 Μαΐου 2019 σε κεντρική αίθουσα του Columbia Global Center, στο Μονπαρνάς.

Πρόκειται για ένα μουσικό έργο διάρκειας εξήντα λεπτών, όπου το ηχόχρωμα του συνθέτη συνυφαίνεται με την Βυζαντινή υμνωδία, τους πολλαπλούς τόνους της ελεύθερης τζάζ, δύο σαξόφωνα, τον ηλεκτρονικό ήχο που παράγεται ζωντανά, αλλά και την ανθρώπινη ομιλία. Μέσα από μια πρωτότυπη μουσική δομημένη με πλούσια διαπολιτισμικά υλικά, ακουστικά όργανα και τους ήχους της ελληνικής γλώσσας, προσεγγίζει την ποίηση του Αντώνη Φωστιέρη, όπου ο ποιητής ξεκινάει από τον κόσμο που τον περιστοιχίζει για να πραγματευθεί βαθύτερα ζητήματα, όπως τη φύση του χρόνου, τα όρια της λογικής και τις παγίδες της γνώσης, ζητήματα που διερευνά από μουσική άποψη και η σύνθεση του Κιθ Μουρ.

Εκτός από την ποίηση του Φωστιέρη, που θα διαβάζει ο ίδιος ο ποιητής στο πρωτότυπο, η σύνθεση περιλαμβάνει ύμνους ερμηνευμένους από τον βαρύτονο John Michael Boyer, Βυζαντινό Πρωτοψάλτη της Ελληνικής Ορθόδοξης Μητρόπολης του Σαν Φρανσίσκο, τον ήχο των σαξόφωνων των Jesús Gallardo και Javier Juanals, δύο μελών του σύγχρονου ισπανικού μουσικού σχήματος Klexos, με τη συμμετοχή του διάσημου Γερμανού τεχνικού του ήχου Sebastian Schottke.

Το νέο έργο και η συναυλία του Κιθ Μουρ είναι αφιερωμένα στη μνήμη του Λυκούργου Αγγελόπουλου, του μεγαλύτερου Έλληνα ψάλτη του εικοστού αιώνα.

Keith Moore: Time and Again, Columbia Sounds Concert Series, lumbia Global Center | Παρίσι, 21 Μαΐου 2019, https://music.columbia.edu/columbia-sounds

Κ.Β.

Οι παράφοροι

ΓΙΩΡΓΟΣ-ΊΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ, Πάρκο, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σελ. 278

Μια παρέα νέων, σφυρηλατεί με επαναλαμβανόμενες διαδικασίες αντρικού συμποσιασμού σχέσεις φιλίας και αυτοπροσδιορισμού, εκεί στα υψίπεδα των Εξαρχείων και στο συγκρουσιακό αλλά διψασμένο και ευεπίφορο για ανατροπές και πειραματισμούς έδαφος της Μεταπολίτευσης. Και ενώ τα ποτά ρέουν και εναλλάσσονται, αυτοί οι ελπιδοφόροι καλλιτέχνες, συγγραφείς, ποιητές, μουσικοί, ζωγράφοι, σκηνοθέτες, διανοούμενοι, σκακιστές και πότες, μοιραίοι και παράφοροι, αθώοι και καταραμένοι, δραπέτες της κοινοτυπίας και του καθωσπρεπισμού, εξεγερμένοι, αναχωρητές και ετερόνομοι, διασταυρώνουν παιγνιωδώς τα ξίφη τους, ανταλλάσσοντας ατάκες και τσιτάτα, στίχους και λογοτεχνικά εδάφια, αφορισμούς, ιδέες, και σκέψεις πάνω σε εμβληματικά κείμενα της ελληνικής και όχι μόνον γραμματείας. Μετέχοντας με το πάθος και την αδιαλλαξία της νεότητας σε ένα γαϊτανάκι διαλογισμού και αντιπαράθεσης, στο περιθώριο της διάχυτης ευωχίας και της επίμονης επαναστατικότητας που χαρακτήριζε την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής.

Ο συγγραφέας με έναν συνεχή, συνειρμικό τρόπο αρθρώνει μικρά κείμενα, αρχειοθετώντας ντοκουμέντα, στιγμιότυπα και μαρτυρίες, δημιουργώντας εκτενείς και ενημερωμένους καταλόγους. Παραθέτει μουσικά έργα και συναυλίες, κινηματογραφικές ταινίες και θεατρικές παραστάσεις, βιβλία, τραγούδια, ποιητικές συλλογές, εκθέσεις και καλλιτεχνικά γεγονότα που άρδευσαν την διψασμένη για πρωτοπορία και αισθητική απόλαυση πρωτεύουσα. Παρεμβάλλει αναπολήσεις, όνειρα και φαντασιώσεις ιστορώντας ένα πλαίσιο γνώριμο και οικείο σε μας τους συνομηλίκους του, μνημονεύοντας και μνημειώνοντας πρόσωπα, φιλοσοφικά κείμενα και κυρίως ποιήματα που λειτούργησαν σαν καταλύτες. Εμφύσησαν πνοή και έδωσαν ερείσματα. Αποπλάνησαν και γαλούχησαν.

Ιστορία και Δίκαιο

Στέφανος Ρόκος, The sorrowful wife, μικτή τεχνική σε χαρτί, 100 x 150 εκ.

ΤΗΣ ΒΕΡΟΝΙΚΗΣ ΔΑΛΑΚΟΥΡΑ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΧΙΟΝΗ, Το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Θάσου κατά την τουρκοκρατία, έκδοση της Εταιρίας Θασιακών Μελετών, Καβάλα, Δεκέμβριος 2018

Στην παρούσα μελέτη στην οποία για πρώτη φορά παρουσιάζεται το ιδιαίτερο ιδιοκτησιακό καθεστώς της Θάσου, η νομικός και ερευνήτρια Γεωργία Χιόνη προσεγγίζει ένα θέμα με μεγάλο νομικό και κοινωνικό ενδιαφέρον. Παραθέτοντας χωρία ιστορικών της Άλωσης που αναφέρουν το γεγονός της υποταγής της Θάσου στους Τούρκους, εστιάζοντας στον Κριτόβουλο τον Ίμβριο που πρώτος ανέλαβε την πρωτοβουλία της παράδοσης των νησιών του Βορείου Αιγαίου, με αδιάσειστα στοιχεία και με μια πλούσια βιβλιογραφία , αποδεικνύει ότι η Θάσος δεν υπήρξε δοριάλωτη και ως εκ τούτου υπάγεται στις μη δοριάλωτες περιοχές.

Ο Κριτόβουλος έπεισε τον Μεχμέτ Β΄ να αφήσει τα νησιά «εν τη προτέρα αυτών καταστάσει… και αποφέρειν αυτώ τους τε ωρισμένους φόρους ετησίως και άρχοντα ον αν κελεύση». Αυτός πρότεινε να παραμείνουν τα νησιά κάτω από τις ίδιες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που επικρατούσαν έως τότε, πρόταση που έγινε αποδεκτή από το Σουλτάνο, ο οποίος «δωρείται τας νήσους καθώς ήταν εν τω του βασιλέως καιρώ τεταγμέναι», τη Λήμνο και τη Θάσο στον Dorino Α΄ και την Ίμβρο στον Παλαμήδη. Άλλωστε, Δοριάλωτος, σύμφωνα με τον Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη είναι αυτός που κατακτήθηκε με πόλεμο, ο δορίκτητος [Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν του Ηλίου].

Για εμπράγματες διαφορές μεταξύ ιδιωτών και Δημοσίου ψηφίστηκε το τεκμήριο της κυριότητας υπέρ του Δημοσίου με το άρθρο 62 παρ. 1 του νόμου 998/1979. Από το τεκμήριο αυτό εξαιρέθηκαν οι περιφέρειες των Πρωτοδικείων Ιονίων Νήσων, Κρήτης, Κυκλάδων, Λέσβου, Σάμου, Χίου, Κυθήρων και Αντικυθήρων, γιατί δεν υπήρξαν δοριάλωτες. Δοριάλωτες, όμως, δεν υπήρξαν και άλλες τρεις περιοχές, που δεν συμπεριελήφθησαν στις εξαιρέσεις από ανιστόρητο νομοθέτη. Αυτές ήσαν η Μάνη, η Θάσος και η Σαμοθράκη.