Οι εικόνες του τεύχους προέρχονται από την έκθεση Works on Paper 1972- 2020 που πραγματοποιείται στη γκαλερί Bernier/ Eliades (Επταχάλκου 11, Θησείο, Αθήνα). Επιμέλεια Paolo Colombo.

William Kentridge, Χωρίς τίτλο, 1999, κάρβουνο και παστέλ σε σελίδα βιβλίου, 18,5 x 25 εκ. 

Τσιόδρας – Ελύτης

Η αμορφωσιά και η έπαρση, η επιστήμη και η ποίηση

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

Ήταν ο πλέον ατυχής τρόπος, για να κλείσει την επί 72 συναπτές μέρες ενημερωτική παρουσία του στην τηλεόραση, ο Σωτήρης Τσιόδρας. Και ήταν ο πλέον δημόσιος και συμβολικός τρόπος, για να φανούν τα όρια, τα πολιτισμικά και μορφωτικά όρια της μεγάλης πλειοψηφίας μιας μεγάλης κοινωνικής κατηγορίας, δηλαδή των επιστημόνων.

Το κλείσιμο της τελευταίας παρουσίας του Σωτήρη Τσιόδρα στις 6 το απόγευμα, έγινε με ένα στιχούργημα, το οποίο ο ίδιος ο Τσιόδρας, ή έστω κάποιος σύμβουλός του, αλίευσε από το διαδίκτυο, όπου το στιχούργημα, σε κάποια λαθραία σάιτ αποδίδεται, ψευδώς, στον Οδυσσέα Ελύτη.

Το ατόπημα το χρεώνεται ο Τσιόδρας αυτοπροσώπως, ακόμα κι αν το διάλεξε κάποιος σύμβουλος, αφού είναι ο Τσιόδρας που παρουσιάστηκε ως γνώστης ενός ποιήματος του Ελύτη, δηλαδή ως αναγνώστης ποίησης, άρα ως άνθρωπος μορφωμένος, που έχει διαβάσει και πράγματα πέραν του επαγγέλματός του. Αλλά αυτό δεν ήταν αλήθεια, και αποδείχθηκε ενώπιον όλης της κοινωνίας. Έτσι, η πλέον συμβολική στιγμή, όλης αυτής της τραγωδίας που ζήσαμε, αποδείχθηκε Fake.

Δεν γνωρίζω τους λοιμωξιολόγους, και εμπιστεύομαι απολύτως τη γνώμη του Ανδρέα Ξανθού, ότι ο Τσιόδρας ήταν ο πιο ενδεδειγμένος για τον ρόλο του επικεφαλής της επιτροπής του υπουργείου Υγείας, που διαχειρίστηκε υγειονομικά όλη αυτή την περιπέτεια της πανδημίας.

Ο Τσιόδρας όμως βγήκε μπροστά, όχι μόνο για να ενημερώνει για τις υγειονομικές παραμέτρους, αλλά και για να διαχειριστεί, ψυχολογικά και συγκινησιακά, με τη συνεχή επίκληση της Επιστήμης, μια πολύ σημαντική στιγμή της νεοελληνικής ιστορίας.

Ηλία Λάγιου αιθέρια πτήσις

(τῇ συνδρομῇ ἐγγονοπουλικῶν ἑλίκων)

η τέχνη κι’ η ποίηση δεν μας βοηθούν να ζήσουμε:

η τέχνη και η ποίησις μάς βοηθούνε

να πεθάνουμε

περιφρόνησις απόλυτη

αρμόζει

σ’ όλους αυτούς τους θόρυβους

τις έρευνες

τα σχόλια επί σχολίων

που κάθε τόσο ξεφουρνίζουν

αργόσχολοι και ματαιόδοξοι γραφιάδες

γύρω από τις μυστηριώδικες και περίεργες συνθήκες

της πτώσεως (με ενίους, παρομοίως φτερώδεις και φευγάτους, να ομιλούν: περί  πτήσεως) του κακορρίζικου του Λάγιου

από τον εξώστη  της οικίας του

μα επί τέλους! πια ο καθείς γνωρίζει

πως

από καιρό τώρα

-και προ παντός στα χρόνια τα δικά μας τα σακάτικα-

είθισται

να αυτοκτονούν

τους ποιητάς

Για την «πειραγμένη» αντιγραφή:

Βασίλης Αλεξίου

Φιλοσοφία, Φύση, Επιστήμη, Ιστορία

Προδημοσίευση από το βιβλίο του Leo Strauss, Η πόλη και ο άνθρωπος (Αριστοτέλης, Πλάτωνας, Θουκυδίδης), μτφρ.: Γιώργος Μερτίκας, εκδόσεις κουκκίδα, που θα κυκλοφορήσει σε λίγες μέρες

Αλέξης Ακριθάκης, Χωρίς τίτλο, περ. 1972, λάδι σε χαρτί, 110 x 175 εκ. 

TOY LEO STRAUSS

Η μοντέρνα πολιτική φιλοσοφία προϋποθέτει τη Φύση όπως κατανοείται από τη μοντέρνα φυσική επιστήμη, και την Ιστορία όπως κατανοείται από τη μοντέρνα ιστορική συνείδηση. Τελικά, όμως, αυτές οι προϋποθέσεις αποδείχτηκε ότι ήσαν ασύμβατες με τη μοντέρνα πολιτική φιλοσοφία. Έτσι φαίνεται ότι πρέπει κανείς να επιλέξει είτε την πλήρη εγκατάλειψη της πολιτικής φιλοσοφίας είτε την επιστροφή στην κλασική πολιτική φιλοσοφία. Ωστόσο μια τέτοια επιστροφή φαίνεται πως είναι αδύνατη. Ό,τι προκάλεσε την κατάρρευση της μοντέρνας πολιτικής φιλοσοφίας φαίνεται να έχει ενταφιάσει και την κλασική πολιτική φιλοσοφία, που ούτε καν ονειρευόταν όσες δυσκολίες προκλήθηκαν απ’ ό,τι πιστεύουμε πως γνωρίζουμε για τη φύση και την ιστορία. Το βέβαιο είναι ότι μια απλή συνέχεια στην παράδοση της κλασικής πολιτικής φιλοσοφίας –μια παράδοση που ίσαμε τώρα ποτέ δεν διακόπηκε εντελώς– δεν είναι πλέον δυνατή. Όσον αφορά τη μοντέρνα πολιτική φιλοσοφία, αντικαταστάθηκε από την ιδεολογία: ό,τι αρχικά ήταν μια πολιτική φιλοσοφία έχει μετατραπεί σε μια ιδεολογία.

Αυτή η κρίση διαγνώστηκε τον καιρό του πρώτου παγκοσμίου πολέμου από τον Σπένγκλερ ως η κατάπτωση (ή παρακμή) της Δύσης. Ο Σπένγκλερ θεωρούσε πως η Δύση ήταν μια κουλτούρα ανάμεσα σ’ έναν μικρό αριθμό ανώτερων πολιτισμών. Ωστόσο, η Δύση ήταν για τον ίδιο κάτι περισσότερο από μία ανώτερη κουλτούρα μεταξύ άλλων. Ήταν η ολοκληρωμένη κουλτούρα. Είναι η μόνη κουλτούρα που κατέκτησε τη γη. Πρωτίστως, είναι η μόνη κουλτούρα που είναι ανοιχτή σε όλες τις κουλτούρες και δεν απορρίπτει τις άλλες κουλτούρες ως μορφές βαρβαρισμού ή τις ανέχεται συγκαταβατικά ως «υπανάπτυκτες». Είναι η μόνη κουλτούρα η οποία απέκτησε πλήρη συνείδηση της κουλτούρας ως τέτοιας.

Περί του "σκοτεινού" Ντελέζ

ΤΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΡΟΖΑΝΗ

ANDREW CULP, Σκοτεινός Ντελέζ, μτφρ. Χλόη Κολύρη - Παναγιώτης Τριτσιμπίδας, εκδόσεις Επέκεινα, Τρίκαλα, σελ. 180

Ο Theodor Adorno αποκαλούσε τον Hegel "σκοτεινό". Ο Adorno υπήρξε αναμφισβήτητα ο "σκοτεινός" στοχαστής της Σχολής της Φραγκφούρτης. Στα Minima Moralia έγραφε: "Τελικά δεν επιτρέπεται στον συγγραφέα να κατοικεί ούτε στο γράψιμο"1. Άρα, μιλώντας ο Adorno για τον "σκοτεινό" Hegel, ομολογούσε, κατά κάποιον τρόπο, τον εαυτό του, και συγχρόνως την ανημπόρια του συγγραφέα να βρει τη διαμονή του μέσα στο γραμμένο κείμενο. Εξ ου και η "σκοτεινιά" του κειμένου. Ο Jacques Derrida αποφαίνεται ότι σε όλες τις γλώσσες υποφώσκει μια μεσσιανική a priori δομή, η οποία προσδίδει την υποσχετική διάσταση της ομιλίας: από τη στιγμή που κάποια λέξη προφέρεται, εκφέρεται συγχρόνως και η μεσσιανική υπόσχεση της αλήθειας2. Προκύπτει, κατά συνέπεια, ότι στο θεμέλιο της γλώσσας ενυπάρχει μια οντολογική ουτοπία, μια Εστία δηλαδή, η οποία, όπως θα έλεγε ο Miguel Abensour, είναι η "Εστία του Είναι" ως υπόσχεση της αλήθειας. Αυτή η μεσσιανική-ουτοπική υπόσχεση είναι η "σκοτεινιά" που ενεδρεύει μέσα σε κάθε κείμενο, μια "σκοτεινιά" που το κείμενο θέλει να την μιλήσει. Το αχανές της "σκοτεινιάς" είναι το άλεκτο, ή ανονόμαστη σημασία, η αιχμηρή κόψη της σιωπής, όπως θα έλεγε ο George Steiner, και τελικά η εξάρτηση της γλώσσας μέσα στη γλώσσα. Ο Hugo Van Hofmannstkal αυτή τη "σκοτεινιά" υπονοούσε λέγοντας ότι η γλώσσα, επιχειρώντας να διατυπώσει οποιαδήποτε κρίση, διαλύεται στο στόμα "σαν σαπισμένα μανιτάρια"3.

Ο Andrew Culp αποκαλεί τον Ντελέζ "σκοτεινό" ακριβώς εξαιτίας του εγχειρήματός του να εμπλακεί μέσα στη "ζοφερή έγκληση της κρύπτης", η οποία ασφαλώς ενοικεί στη γλώσσα, όταν η γλώσσα εντυλίσσεται στη "διαχεόμενη αρνητικότητα των εννοιών και των συναισθημάτων". Το σκότος, διατείνεται ο Culp, "αναδύεται από διανοητές που νοιάζομαι για τη σημερινή πολιτική κατάσταση, και γι' αυτό γεννάει έναν επαναστατικό Ντελέζ που προτάσσει την επαναστατική άρνηση [...] Αυτός ο αλλιώτικος Ντελέζ συγκροτεί έναν 'αντικανόνα' [...]. Στο επίπεδο των εννοιών, αναγνωρίζει κανείς ότι η αρνητικότητα διαποτίζει όλα τα γλωσσικά προθέματα (από-, α-, αν-, μη) που χρησιμοποιεί ο Ντελέζ όταν αναφέρεται στη διαφορά, το γίγνεσθαι, την κίνηση και τη μεταμόρφωση. Όσον αφορά το συναίσθημα, επενδύει στον λόγο του Ντελέζ για το απροσδιόριστο, το εν αποκρύψει, την ντροπή του να είναι κανείς άνθρωπος, και τέλος την τερατώδη δύναμη της κραυγής [...]. Ο Σκοτεινός Ντελέζ παράγει έννοιες μόνο και μόνο για να γράφει σενάρια επιστημονικής φαντασίας αποκαλυπτικού τύπου".

Ναζουάν Νταρουίς

Ένας παλαιστίνιος ποιητής

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ

Άποψη της έκθεσης Works on Paper 1972- 2020 στη γκαλερί Bernier/ Eliades

ΤΗΣ ΠΕΡΣΑΣ ΚΟΥΜΟΥΤΣΗ

Η ποίηση του Ναζουάν Νταρουίς επιβεβαιώνει την πεποίθησή μου ότι η σύγχρονη αραβική ποίηση, όπως έχει διαμορφωθεί και εξελιχτεί τις τελευταίες δεκαετίες, κυρίως λόγω των συγκλονιστικών πολιτικών και κοινωνικών μεταμορφώσεων στον γεωγραφικό ορίζοντα της Μέσης Ανατολής, δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από εκείνη των σύγχρονων Δυτικών. Απεναντίας, συχνά μπορεί να προπορεύεται, να πρωτοπορεί. Ενώ δεν θα ήταν υπερβολή αν χαρακτήριζα τον ίδιο τον ποιητή από τους σημαντικότερους επιγόνους του εμβληματικού Παλαιστίνιου Μαχμούντ Νταρουίς, και συνεχιστή των μεγάλων σύγχρονων ποιητών του αραβικού κόσμου που έθεσαν το θεμέλιο λίθο στη μοντερνιστική ποίηση, περιορίζοντας, όχι μόνο το μέγεθος και τον λυρισμό της πάλε ποτέ ρομαντικής ποίησης των προηγούμενων γενεών, αλλά εισάγοντας όλα εκείνα τα στοιχεία που επαναπροσδιόρισαν την αραβική ποίηση τα τελευταία χρόνια, ανασυστήνοντάς την στο δυτικό αναγνωστικό κοινό – και όχι μόνο. Αβίαστα μάλιστα τον κατατάσσω ανάμεσα στους σπουδαιότερους και πιο αντιπροσωπευτικούς ποιητές της γενιάς του. Κι αυτό, διότι ο ποίηση του Ναζουάν διαθέτει όλα εκείνα τα στοιχεία που την ανάγουν σε ποίηση υψηλών προδιαγραφών και αξιώσεων. Δεν θα αναλύσω εδώ τα στοιχεία αυτά, διότι είναι πάρα πολλά, ενώ θα την αδικούσα, αν αναφερόμουν σε κάποια από αυτά επιγραμματικά, εξάλλου αφήνω το καθήκον της αποτίμησης στη διακριτική ευχέρεια των κριτικών ποίησης, που ήδη τον επευφημούν όπου έχουν εκδοθεί έργα του και τον συγκαταλέγουν ανάμεσα στους διακεκριμένους ποιητές της εποχής του. Αν και πολύ νέος ακόμη, ποίηματά του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και συνεχίζουν να προσελκύουν το ενδιαφέρον των αναγνωστών σε πολλά μέρη του κόσμου.