Χίλιες σταγόνες

1000 τεύχη "Αναγνώσεις"

Του Πέτρου-Ιωσήφ Στανγκανέλλη

Τὸ γὰρ γράμμα ἀποκτείνει, τὸ δὲ πνεῦμα ζωοποιεῖ: Τί δουλειά έχει ο Απόστολος Παύλος με ένα ένθετο «κριτικής βιβλίου, τεχνών κι επιστημών»; Και, μάλιστα, σε ένα πεδίο όπου, στο μεν πανεπιστήμιο επικρατεί, στην καλύτερη των περιπτώσεων, η λογοτεχνοκρατία, και σε εκείνο των ενθέτων «πολιτισμού», ο λόγος των δελτίων Τύπου;

Κουβαλάμε όλοι τα ίχνη και τις εμμονές μας. Από αυτή τη μικρή γωνιά του κόσμου, που περικλείεται από τα περιθώρια των σελίδων της Αυγής, και μπαίνοντας στο δέκατο έκτο έτος, πια, της συνύπαρξής μου στην κοινότητα των Αναγνώσεων, δεν θα ήθελα να μιλήσω για τη «χρησιμότητα», τη «χρηστικότητα» ή την ποιότητα αυτού του κοινού διαβήματος, της σταγόνας στον ωκεανό που, εδώ και χρόνια, φέρουν εις πέρας άνθρωποι που τσακώνονται ακόμα (κι ευτυχώς…), στα παρασκήνια, για την ποίηση, τα εικαστικά και την πολιτική. Σε έναν κόσμο όπου, η διατύπωση ενός ευθυμογράφου του Μεγάλου Πολέμου ακούγεται κάθε μέρα και πιο συγκαιρινή: «η άποψη που επικρατούσε στα χαρακώματα ήταν πως οτιδήποτε μπορούσε να είναι αληθές, εκτός από εκείνα που εγκρίνονταν για να τυπωθούν».

Αυτές οι χίλιες σταγόνες στον ωκεανό (τον αρμυρισμένο ωκεανό από ανθρώπινα δάκρυα, όπως έλεγε ένας ύμνος, ολότελα ξεχασμένος), από ανθρώπους που ήρθαν και πέρασαν, ήρθαν κι έμειναν, κι άλλους που δεν ζουν πια, αποτελούν προϊόν εθελοντικής απόσταξης. Δωρεά, προσφορά ή και κόλλυβα, για μια κοινή υπόθεση, μια κοινή ιστορία, ένα κοινό μέλλον.

Περπατώντας στη νοητή διάβαση που ενώνει τα κακοτράχαλα μονοπάτια του Βουνού με τα λιθόστρωτα των Παρισίων ή της Αγίας Πετρούπολης (φτιαγμένα από τους ίδιους πελεκάνους και τα ίδια βήματα), ο προορισμός, χίλιες Κυριακές μετά, είναι ακόμα άδηλος.

Σε αυτούς τους δρόμους δεν θα συναντήσει κανείς «ιδρυτές συλλόγων υπέρ της μετριοπάθειας», ούτε και ραψωδούς του λαϊκού αισθήματος. Σε μια πάροδο, τότε που γλυκοχάραζε, θα μπορούσε κάποιος να δει έναν νησιώτη να διαβάζει ταυτόχρονα το «Μπουκέτο» και τον παράνομο «Ριζοσπάστη», την Pola Lipszyc να τραγουδά στα πιο φτωχά παιδιά, εκείνα της οδού Krochmalna «θα κάνουμε τα πάντα μέχρι ο κόσμος να γίνει ελεύθερος», κι έπειτα να πεθαίνει, στα δεκάξι της, στο Umschlagplatz, (σημείο διαλογής) του γκέτο της Βαρσοβίας, επειδή ήθελε να ακολουθήσει τη μητέρα της. Την Άσια Λάτσις, να ανεβάζει παραστάσεις με κάποια άλλα παιδιά, στη Μόσχα ή στη Σιβηρία. Ή κι έναν φύλακα τάφων.

Στο τέλος, το γράμμα σκοτώνει αυτόν που το αγνοεί. Αλλά στις ακτές των ένδοξων ναυαγίων, ακόμα αφηγούνται ιστορίες. Για μια Ελευθερία που δεν ήρθε, για έναν πόλεμο που δεν τέλειωσε, για το μούχρωμα του κόσμου. Κι από αυτά εδώ τα περίκλειστα και ορθάνοιχτα περιθώρια των σελίδων της Αυγής, η κριτική βιβλίου, τεχνών κι επιστημών, παρόλα αυτά, ή και χάριν όλων αυτών, συνεχίζει τον δρόμο της.