Κόμικς Καμύ

ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΜΠΟΥΡΑ 

JACQUES FERNANDEZ, Ο πρώτος άνθρωπος. Βασισμένο στο ομώνυμο έργο του Αλμπέρ Καμύ, μετάφραση: Νίκη Καρακίτσου-Dougé, Μαρία Κασαμπαλόγλου-Roblin, εκδόσεις Πατάκη, σελ. 184 

Αλέκος Κυραρίνης, Ὁρατῶν
τε καί ἀοράτων, 2020,
αυγοτέμπερα σε ξύλο,
72 x 31 εκ.

Με τους φτωχούς, τους κατατρεγμένους, τους απόκληρους, τους σιωπηλούς, τους παραιτημένους ήταν πάντα ο Αλμπέρ Καμύ. Το ανά χείρας αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα παρέμεινε “έργο εν εξελίξει”, αφού ο θάνατος ζήλεψε τα 30 λαοφιλή βιβλία του και θέλησε να τον πάρει κοντά του. Κυρίαρχη η μητρική φιγούρα, η μοναδική αγάπη του πρωταγωνιστή στον “Πρώτο άνθρωπο”, που λειτουργεί ξεκάθαρα ως προσωπείο του επαναστάτη συγγραφέα, εκείνου που δεν συμβιβάστηκε ποτέ και είχε πάντα ένα λόγο να πει ενάντια σε κάθε αδικία, εκείνου που μίλησε για τις πονεμένες ψυχές και έδωσε φωνή στο ανέκφραστο παράπονο ανθρώπων γυρισμένων μέσα στον εαυτό τους, όπως υπήρξε η μητέρα του. Όμως ύμνος για τη ζωή είναι το βιβλίο αυτό, για τη Φύση, για το Φως της Μεσογείου, για τις μικροχαρές των φτωχών που δεν μπορούν να ξανακερδίσουν τον χαμένο χρόνο όπως οι πλούσιοι και για αυτό παραδίδονται πιο εύκολα στη Λήθη. Εδώ ο φιλόσοφος γίνεται επικούρειος και στωικός ταυτόχρονα, προσπαθεί να δρέψει όσο μπορεί περισσότερο ήλιο πριν τον προλάβει ο σκονισμένος θάνατος και τον κατακλύσει με τη σκοτεινιά του. 

Δεν είναι υπαρξιακό πια εδώ το γράψιμο του δαφνοστεφανωμένου ώριμου λογοτέχνη. Είναι κωμωδία της καθημερινότητας, σαν τα καταθλιπτικά δράματα του Τσέχωφ, σαν το “Φαίδρας Έρως” της Σάρας Κέιν, που το χαρακτηρίζει “η κωμωδία μου”, ενώ τίποτα κωμικό δεν ανιχνεύεται από τη Λογική. Ο ίδιος ο Καμύ εντάσσει στο “παράλογο” τα πρώιμα έργα του, που γράφτηκαν πριν το 1942, τον “Ξένο” και τον “Μύθο του Σίσυφου”. “Ο πρώτος άνθρωπος” διαπνέεται όμως από μια απαιτητική χαρμολύπη, το ίδιο παράλογη με τον Πόλεμο που αποδεκατίζει οικογένειες και σπέρνει ορφανά κι ανάπηρους παντού. Ο πόθος για την ειρήνη πανανθρώπινος, ουτοπικός και ποιητικός εξ ορισμού. Όμως σε αυτό το στερνοπούλι του ο Καμύ αυτοταπεινώνεται, αυτομαστιγώνεται, ομολογεί ενοχές, προσκυνάει το χώμα που πάτησε η αποτραβηγμένη μητέρα του, συμπάσχει και υμνεί όλους τους μη προνομιούχους που πάλεψαν με τη γη και με κάθε είδους αντιξοότητα χωρίς να χάσουν όμως εκείνη την έμφυτη αίσθηση Δικαίου, που, από την Αντιγόνη του Σοφοκλή και μετά δικαιώνει την ανθρωπιά μας. Ο Jacques Fernandez, ένας από τους σπουδαιότερους δημιουργούς κόμικς στη Γαλλία, μετά τον “Ξένο” (που κυκλοφορεί από το 2106 στις εκδόσεις Πατάκη με το ίδιο επιτυχημένο μεταφραστικό δίδυμο), έρχεται εδώ να εικονογραφήσει, να συμπληρώσει και να διασκευάσει τον “Πρώτο Άνθρωπο”, που πρωτοκυκλοφόρησε το 1994, 34 ολάκερα χρόνια μετά τον αδόκητο θάνατο του δημιουργού του. Στοιχεία αυτοαναφορικά, επαληθευόμενα από την ίδια φιλοσοφία και στάση ζωής που διαπνέει το σύνολο του έργου του, μα πάνω απ’ όλα εκείνη η διακαής τάση για εξομολόγηση, πέρα από θρησκεύματα και ιδεολογίες, τελετουργία ζωής και θανάτου, βαθιά ριζωμένη στον βίο και στην πολιτεία των λαών που βρέχονται από τη Μεσόγειο εδώ και χιλιάδες χρόνια. Λες και ο Χάροντας, εκτός από το χρυσό ή μπακιρένιο νόμισμα που ζητάει για ναύλα, απαιτεί και την ψυχική κάθαρση από κάθε σκοτεινιά, κάθε κηλίδα, στίγμα ή λεκέ που μας αδικεί και μας λερώνει. Ουδείς αναμάρτητος, όμως ακριβώς γι’ αυτό ο πνευματικός άνθρωπος οφείλει να είναι επιεικής, με τους άλλους πρώτα και με τον εαυτό του στο τέλος, όταν δεν έχει μείνει πια σχεδόν τίποτα να γίνει και να ειπωθεί. Και δεν μιλάει εδώ για την χριστιανική ή βουδιστική συγχώρεση. Όχι. Εδώ το διακύβευμα είναι πιο βαθύ, σχεδόν αρχετυπικό. Ο Μίνως, ο Ραδάμανθυς και ο Αιακός απαιτούν το βάρος των αμαρτιών και των αγαθοεργιών να μη διαφέρουν ούτε κατά ένα φτερό αλαφροΐσκιωτου πουλιού. Ο Καμύ αποδεικνύεται εδώ τίμιος με τον εαυτό του, δίκαιος με τους συνανθρώπους του. Δεν χαρίζει κάστανα και δεν χαρίζεται μήτε στη σκιά του. Κόσμημα το βιβλίο αυτό, περιμένει θαρρείς τη μεταφορά του και στην οθόνη, σε κινούμενα σχέδια αυτή τη φορά.