Κραυγή σιωπής

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΜΟΙΡΑ

ΕΛΕΝΗ ΠΟΡΤΑΛΙΟΥ, Η μνήμη επιστρέφει στα χαλάσματα της ιστορίας, εκδόσεις Μικρή Άρκτος, σελ. 60

    

Η νέα ποιητική συλλογή της Ελένης Πορτάλιου αναδύεται μέσα από την καταχνιά των αντινομιών και των αντιφάσεων της ανθρώπινης ύπαρξης. Αφουγκράζεται την ηχώ της ιστορίας καθώς ακροβατεί ανάμεσα στη μνήμη και τη λήθη, το παρόν και το παρελθόν την αντίσταση και την υποταγή, τη νηνεμία και τη θύελλα, τη ζωή και τον θάνατο. Γεννημένη στο Ρέθυμνο, ποιήτρια και συγγραφέας, αρχιτέκτων και καθηγήτρια στη σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, δημοτική σύμβουλος στον δήμο της Αθήνας με την «Ανοιχτή Πόλη», και προπαντός πολυπράγμων και ανυπότακτη φύση. Μια γυναίκα που ασχολήθηκε με θέρμη και αφοσίωση από νωρίς με τα κοινά. Ως εξεγερμένο υποκείμενο βίωσε με ένταση και πάθος την προσπάθεια της χειραφέτησης, αναμετρώντας τα ανυποχώρητα «θέλω» της νεότητας και τα δύσκολα «μπορώ» της ωριμότητας. Στην ποιητική της συλλογή συνθέτει τα όνειρα που έγιναν πραγματικότητα με αγώνες και θυσίες, και τα οράματα που φώτισαν σαν άστρα τα χρόνια της νεότητας, αλλά έδυσαν νωρίς, αφήνοντας την ανθρωπότητα στο έρεβος της φτώχειας, της εξαθλίωσης, των πολέμων και των αναγκαστικών μεταναστεύσεων.

Τα ποιήματά της Ελένης Πορτάλιου έχουν ένα ισχυρό αόρατο κέντρο και ξετυλίγονται σαν σπείρα γύρω από αυτό. Οι στίχοι αναβλύζουν πηγαία, ενώ οι λέξεις παρασύρονται ανάλαφρα από τον άνεμο, ταξιδεύοντας με το χάρτινο καραβάκι της αθωότητας. Λυρική και μαζί επική, τρυφερή και αδυσώπητη, εύθραυστη και στιβαρή, αφοσιωμένη ολόψυχα στους κοινωνικούς αγώνες και τις κινηματικές διαδικασίες, ιεραρχεί ανεπίγνωστα τις θεματικές της αναφορές: Η επανάσταση, η μνήμη, οι ιδέες, οι σύντροφοι που έφυγαν νωρίς, οι ανάπηρες ελπίδες, τα όνειρα που έγιναν εφιάλτες, τα νεκρά σύμβολα, οι θρυμματισμένες ζωές, οι νομάδες αυτού του σκληρού κόσμου και τα μουσκεμένα παιδιά με τα φοβισμένα μάτια που τα βρίσκει ο θάνατος στη μέση του πελάγους, χωρίς ένα ζεστό ρουχαλάκι. «Αν όλα τα παιδιά έλεγαν το όνομά τους / θα είχαμε ένα περιδέραιο λέξεων/ με εύθραυστους ήχους/ γραμμένο από σπασμένα παιχνίδια/ σε ανελέητους βομβαρδισμούς».

Στο μικρό καλαίσθητο βιβλίο, που κοσμείται από τους πίνακες του Κυριάκου Κατζουράκη, η πρώτη ενότητα κοιτάζει με απόγνωση και οργή τους εκριζωμένους παρίες αυτού του αιώνα να χάνονται στο Αιγαίο. Η δεύτερη, είναι ένας νοσταλγικός απολογισμός για λέξεις που λάμπουν ακόμα παράξενα και συγκινούν, για παλιές σημαίες που δειλά ανεμίζουν, ματαιωμένα όνειρα και αποχαιρετισμούς συντρόφων και η τρίτη, μιλά για ιδέες και ρίζες, τις προγονικές καταβολές και τις οδυνηρές μνήμες της νεότητας.

Η ποιητική συλλογή της Ελένης Πορτάλιου αρχίζει και τελειώνει με ένα νεύμα προς τον αναγνώστη. Για την παρήγορη τυραννία των λέξεων και τον αδυσώπητο χρόνο που τελειώνει: «Κάποτε το ανθολόγιο των λέξεων αδειάζει./ Όλα τα χρώματα βυθίζονται στο μαύρο/ της νοητής σκιάς των Κρητικών Ορέων./ Στην αντιπέρα όχθη περιμένει η μάνα μου μ’ αχτένιστα μαλλιά/ άγρυπνη από τότε που χωρίσαμε».

Σπύρος Παπαλουκάς, 1923- 1924, μολύβι σε χαρτί, 18,3 x 20,5 εκ.