Από τότε που εκείνη, εκείνοι, εμείς

Το Neues Stück I- Seit Sie του Δημήτρη Παπαϊωάννου

ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΕΚΤΟΝΙΔΟΥ

Στοιβαγμένα μαύρα στρώματα είναι τοποθετημένα σε μία σκουρόχρωμη σκηνή. Μπροστά τους, πριν ακόμη σβήσουν τα φώτα, οι δεκαεφτά χορευτές και χορεύτριες του χοροθεάτρου του Βούπερταλ, κατασκευάζουν και διασχίζουν μία γέφυρα από καρέκλες. Όπως όλες οι παραστάσεις του Δημήτρη Παπαϊωάννου έτσι και το Neues Stück I- Seit Sie ξετυλίγεται καθώς τα ζωντανά σώματα των χορευτών συνυφαίνουν μία χορογραφία μαζί με τα άψυχα υλικά. Καρέκλες, υφάσματα, χαρτί, τραπέζια, κατσαρόλες, φρούτα, ποτήρια, κουδούνια, φυτά, κύλινδροι, μάσκες, είναι μερικές από τις πρώτες ύλες της παράστασης.

Ο εικαστικός Παπαϊωάννου, δίνει ορατότητα στην πλαστικότητα των υλικών, μοιάζει μάλιστα να ξεκινά από αυτά. Ταυτόχρονα, ο χορευτής Παπαϊωάννου, ομολογεί και εμφανίζει την εμπλοκή τους με το ανθρώπινο σώμα.

Τα υλικά στις παραστάσεις του Παπαϊωάννου είναι πάντα εμφατικά τρισδιάστατα. Παρόλο που βρίσκονται πάνω στη σκηνή, μακριά από τον θεατή, μοιάζουν απτά, δίνοντας την αίσθηση ότι μπορεί κανείς να νοιώσει ακόμη και την υφή τους, την ανάσα τους, καθώς τα υλικά «χορεύουν».

Το modus operandi αυτού του χορού παρουσιάζεται συνεχώς στο κοινό: ένας χορευτής ρυθμίζει τον προβολέα επί σκηνής, πέντε άλλοι, προκαλώντας αέρα, κάνουν τον πλούσιο ποδόγυρο ενός χάρτινου φορέματος να κυματίζει, μια γυναίκα αιωρείται πάνω σε μια αναποδογυρισμένη καρέκλα, εφτά γεμάτα ποτήρια ακολουθούν τη μαλακή κίνηση που κάνουν τα χυμένα μακριά μαλλιά μιας χορεύτριας, καθώς μετακινούνται απαλά στο πάτωμα, καρέκλες γλιστρούν επειδή χορεύτριες τις σπρώχνουν με ορμή, ενώ δύο αναποδογυρισμένα τραπέζια γίνονται καράβια που επιπλέουν πάνω σε σκορπισμένους κυλίνδρους, εξαιτίας της συγχρονισμένης ώθησης των σωμάτων.

Με εξαιρετικά ευρηματικό τρόπο, ο Παπαϊωάννου επιτυγχάνει αυτή η ορατότητα να μην απομαγεύει αλλά να είναι οργανικό κομμάτι των μικρών "εφευρέσεων του τίποτα" που κατασκευάζει. Η κίνηση των υλικών μεταφέρεται έτσι άμεσα από το προσκήνιο στα καθισμένα σώματα στην πλατεία.

Το Seit Sie, ωστόσο, δεν μοιάζει σαν μία πρόσκληση να βυθιστούμε απλώς σε φαντασμαγορικά –και μερικές φορές σκοτεινά– όνειρα. Δεν προσπαθεί να θέσει σε ενέργεια μια ψυχολογική ή συναισθηματική ενδοσκόπηση, προτρέποντάς μας να συνδεθούμε με αυτό που ήδη νοιώθουμε, να παραδεχτούμε εκείνο που ήδη ξέρουμε, παρά μας επιτρέπει να δούμε μέσα σε αυτή την πληθωρικότητα ό,τι προλάβουν τα μάτια μας να αιχμαλωτίσουν.

 Οι "μικρές οπτικές απάτες" που κατασκευάζει ο Παπαϊωάννου, καθώς συμβαίνουν ταυτόχρονα, εμπλέκουν και απομακρύνουν τον θεατή την ίδια στιγμή. Παρόλο που υπάρχει η αίσθηση μιας κεντρικής δράσης, εκτυλίσσονται παράλληλα εξίσου γοητευτικές χορογραφικά στιγμές. Το να αποφασίζεις διαρκώς πού θα εστιάσεις, η αποσπασματικότητα των κάδρων, της μουσικής και του ρυθμού της χορογραφίας, καθώς και οι συχνές αναφορές στην ιστορία της τέχνης και στον κόσμο της Πίνα Μπάους, δίνουν την αίσθηση μιας συνεχόμενης ώθησης και έλξης. Ίσως κάπως έτσι να λειτουργούν και κάποιες από τις στιγμές ελληνικότητας στην παράσταση, όπως η σκηνή με τα πιάτα και το εμφατικά ψεύτικο αρνί, σαν χειρονομίες ταυτόχρονα ειρωνικές και νοσταλγικές μιας Ελλάδας εξίσου κάπου ενδιάμεσα.

Μόνο κλείνοντας την παράσταση, επιλέγει ο Παπαϊωάννου να χαμηλώσει την ένταση αυτής της πολυφωνίας. Επιτρέπει τη ρωγμή της νοσταλγίας μιας "ομαδικής φωτογραφίας" και μιας πράξης να χαράσσεις ορατά ίχνη, όπως αυτά που αφήνουν οι χορευτές του Βούπερταλ, μέσα από αυτούς ο χορογράφος και, τελικά, η Πίνα Μπάους.

O τίτλος άλλωστε της παράστασης Seit Sie, αποτελεί ένα λογοπαίγνιο που παίζει με την αμφισημία των πολλών υποκειμένων, καθώς το Sie μεταφράζεται ταυτόχρονα ως εκείνη, ως εκείνοι και ως εσείς (πληθυντικός ευγενείας).

Το 2009 όταν εκείνη, η Πίνα Μπάους, έφυγε από τη ζωή ο Παπαϊωάννου της αφιέρωσε την κεντρική σκηνή στο έργο του Nowhere. Τώρα γύρω από εκείνη δημιουργεί το Neues Stück I, χρησιμοποιώντας ξανά τα δικά του χορογραφικά, αισθητικά και καλλιτεχνικά εργαλεία. Αναφέρεται στα υλικά της, την ειρωνεία, την αέναη μάχη των δύο φύλων χωρίς την εξιδανίκευση της αρρενωπότητας ή της θηλυκότητας, τη διακειμενικότητα, το χιούμορ, την έμφαση στο τεχνητό (artificial), τη θεατρικότητα, την πληθωρικότητα, τη λυρικότητα, την αναγνώριση του αισθησιασμού, του ερωτισμού, του παιχνιδιού, την ικανότητα της οφθαλμαπάτης και τη δύναμη που έχει η έκθεση της κατασκευής της. Δεν δημιουργεί, ωστόσο, ένα έργο που μιμείται την Πίνα Μπάους. Αποτίει φόρο τιμής σε εκείνη, με μια συστολή στην αρχή, την οποία στη συνέχεια μετέστρεψε, έχοντας οικειοποιηθεί και μεταβολίσει τα υλικά της.

Όπως ο ίδιος δήλωσε, μαζί με εκείνους, τους χορευτές του χοροθεάτρου του Βούπερταλ, συν-δημιούργησε με την ισχυρή τους παρουσία και σωματικότητα όλο το έργο. Και όσο εμείς, που μας απευθύνεται με τη λεπτότητα ενός πληθυντικού ευγενείας, αποφασίζουμε να συνδεθούμε, να δούμε, να ονειρευτούμε, να βιώσουμε και –γιατί όχι;– να μαγευτούμε από την παράσταση, το Neues Stück Ι, κατασκευάζει διασχίζοντας ένα βήμα, ακριβώς όπως οι καρέκλες στην πρώτη σκηνή της παράστασης, στην ιστορία του χοροθεάτρου του Βούπερταλ και της ευρωπαϊκής χορευτικής σκηνής.

Η Παρασκευή Τεκτονίδου είναι εκπαιδευτικός, υπ. δρ Μουσικών σπουδών