Μια συναρπαστική γραφή-μαρτυρία

ΤΟΥ ΑΛΚΗ ΡΗΓΟΥ

Ντόρα Οικονόμου, The Terror, The Terror II-III, 2018, διαστάσεις μεταβλητές, 2 ελαφόπετρες από το Γιαλί της Νίσυρου, κομμένες και χρωματισμένες σε δυο μέρη

PAKO IGNATIO TAIBO II, ’68 Μεξικό, πρόλογος Elena Poniatowska, μετάφραση Κρίτων Ηλιόπουλος, εκδόσεις Άγρα, σελ. 171

Τούτο το μικρό σε σελίδες και σχήμα βιβλίο του Τάιμπο ανήκει σε εκείνες τις πηγαία βιωματικές γραφές οι οποίες δεν προσφέρονται σε μια αποστασιοποιημένη βιβλιοκριτική προσέγγιση. Άλλωστε, τελικά δεν υπάρχουν ούτε αποστασιοποιημένες ούτε «ουδέτερες» βιβλιοκριτικές. Συναρπαστικό από την πρώτη μέχρι την τελευταία του σελίδα, περισσότερο σε προκαλεί για φωναχτή ανάγνωση, που διακόπτεται μόνο για να υπογραμμίσεις πάνω στο σώμα του κειμένου φράσεις που σε συγκλονίζουν.

Γραφή-μαρτυρία από έναν μάστορα του γραπτού λόγου –κι ας κόπτεται στο προλογικό του σημείωμα «ότι αυτό το βιβλίο ποτέ δεν θα του βγει καλό»!– με μια άψογη μετάφραση η οποία κατορθώνει να σου δίνει το χρώμα και τις αποχρώσεις ενός τόπου, μιας αχανούς πόλης κι ενός τεράστιου σε πλήθος και διάρκεια φοιτητικού κινήματος 123 ημερών, που ξέσπασε κι αυτό το εμβληματικό ’68, Αύγουστο μήνα, και πνίγηκε στο αίμα των κατασταλτικών μηχανισμών του Κράτους, στις 2 Οκτωβρίου, με ακαταμέτρητους μέχρι και σήμερα εκατοντάδες νεκρούς – διακόσους πενήντα αναφέρει η Poniatowska …τετρακόσους αναφέρει ο Τάιμπο!

Ενός μοναδικού φοιτητικού κινήματος, όχι τόσο γιατί είναι το μόνο με νεκρούς, που όμως δεν ανέστειλε την πολύμορφη δράση του η οποία συνεχίστηκε για άλλους δυο μήνες, παρά την κατάληψη του Πανεπιστημίου από τον Στρατό, αλλά και γιατί είναι τόσο διάφορο, σε διάρκεια, μεγέθη διαδηλώσεων, ευφάνταστες δράσεις στις εργατικές γειτονιές, από τις ευρωπαϊκές αντίστοιχες εξεγέρσεις Βερολίνου, Παρισιού, Πράγας, μα και τόσο ίδιο, ως προς τις γενεσιουργές αιτίες, τις αμεσοδημοκρατικές μορφές συντονισμού του, τα ίδια σε μεγάλο βαθμό αριστερά ελευθεριακά αναγνώσματα/κεντρίσματα –εμπλουτισμένο και με πλήθος άγνωστων, στους πολλούς από μας, λατινοαμερικάνων συγγραφέων και ποιητών– τα ίδια τραγούδια, τα ίδια αξιακά οράματα, τις ίδιες αισθήσεις των στιγμών: φόβου, πείσματος, βολονταριστικής αισιοδοξίας, βαθιάς ηδονικής αίσθησης συντροφικότητας, βίαια εξισωτικής συμμετοχής γυναικών και αντρών, που παραμένουν ανεξίτηλα καταγεγραμμένες στη μνήμη όσων τα έζησαν, «σημείο αναφοράς, χρήσιμο για την περηφάνια, την ενοχή και τη σύγκριση. Τουλάχιστον για όσους πασχίζουν «να μείνουμε πιστοί στο ρόλο που εμείς οι ίδιοι επινοήσαμε για τον εαυτό μας … [τον οποίο] μιμούμαστε άλλοτε πετυχημένα και άλλοτε όχι τόσο».

Ακριβώς όπως συμβαίνει με όσους βιώσαν και το δικό μας φοιτητικό κίνημα του ’71-’73, με αποκορύφωμα το Πολυτεχνείο. Άλλωστε, με τη λειτουργία αυτής της ανεξίτηλης συλλογικής μνήμης είκοσι χρόνια μετά τα γεγονότα –που έζησε ως φοιτητής τότε Πολιτικών Επιστημών– και με βάση τις σημειώσεις που κράταγε τότε, αρχινά την γραφή του o Τάιμπο , αλλά «επίσης [και την] πιο μικρή και θλιβερή ατομική μνήμη…», μια που έχει την «…την υποψία πως δύσκολα επιβιώνει η μία δίχως την άλλη, ότι δεν μπορούν να πλαστούν θρύλοι χωρίς προσωπικές αφηγήσεις…».

Αυτή η μίξη ατομικής και συλλογικής μνήμης αναβιώνει τον χτες χρόνο με ένα γλυκόπικρο χιούμορ, διεισδυτικές ιστορικές αναφορές που είναι δύσκολο να αναπαραχθούν ως αποσπασματικά σπαράγματα στον περιορισμένο χώρο των «Αναγνώσεων». Γι’ αυτό και η προτροπή «διαβάστε το», όχι μόνο οι νέοι του τότε που βίωσαν εκείνο το παγκόσμιο εξεγερσιακό κίνημα, αλλά και οι νέοι του σήμερα, που επιμένουν να αναζητούν τους δικούς τους δρόμους, κόντρα στην περιρρέουσα αλλοτριωτική πραγματικότητα.

Υ.Γ. 1. Αρχικά, με βάση τις σημειώσεις του τότε, ο Τάιμπο ήθελε να γράψει ένα μυθιστόρημα, αλλά «γρήγορα ανακάλυψε ότι αυτό που ήθελε να αφηγηθεί, είχε τόση δύναμη μαρτυρίας που δεν χρειαζόταν τη λογοτεχνία…» και γι’ αυτό του έδωσε τον λακωνικό τίτλο ’68 Μεξικό.

 Υ.Γ. 2. Το κείμενο πλαισιώνεται από έναν κατατοπιστικό πρόλογο της Poniatowska – συγγραφέα του χρονικού της καταστολής από τον στρατό στο Τλατελόκο στις 2 Οκτωβρίου που προαναφέραμε– που γνώρισε τότε τον Πάκο ως ηγέτη που ξεχώριζε στις πορείες, γιατί πηδούσε πολύ ψηλά, ήταν ευλύγιστος, σήκωνε την γροθιά του ενάντια στην Κυβέρνηση και είχε το μεγαλύτερο κύρος ως δεινός ρήτορας στις γειτονιές και τα εργοστάσια, όπως γράφει. Γεγονός που την ώθησε σ’ αυτόν τον πρόλογο για την πολυτάραχη ζωή αυτού του ισπανό-μεξικανού πολυτάλαντου ακτιβιστή, πολιτικοποιημένου από τα δεκαπέντε του, ιστορικού συγγραφέα, πανεπιστημιακού σήμερα, θεμελιωτή μιας πολιτικό-κοινωνικής λατινοαμερικάνικης αστυνομικής λογοτεχνίας. Ανάμεσα στα βιβλία του, το Ανήσυχοι Νεκροί, το οποίο μετά από πρόταση του Subcomandante Μάρκος των Ζαμπατίστας το έγραψαν με τα τέσσερα χέρια τους.