Η ευρωπαϊκή κυριαρχία

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟΥ

Έλενα Χασαλεύρη- Μια ιστορία για τον Gregor Samsa(λεπτομέρεια)

Η τρέχουσα ευρωπαϊκή κρίση χρέους προήλθε βασικά από την αλόγιστη έκθεση των ευρωπαϊκών και ιδίως των γερμανικών τραπεζών σε κινδύνους που οι ίδιες με βουλιμία και ελεύθερη βούληση ανέλαβαν, από την ύφεση που προκλήθηκε με τον αναπόφευκτο κλονισμό εμπιστοσύνης και από την αιφνίδια πρόταξη της ανάγκης για πρόσθετες και ατέλειωτες διαρθρωτικές απορρυθμίσεις, που, αντί να αντιμετωπίζουν άμεσα την επείγουσα ανάγκη σταθεροποίησης των ευρωπαϊκών οικονομιών, τη μεταθέτουν στο μέλλον, οξύνοντάς την έτσι ακόμη περισσότερο, μέχρι το έπακρο. Η προηγηθείσα υπεραφθονία εικονικού χρήματος από τους ιδιωτικούς χρηματοπιστωτικούς συντελεστές οδηγεί σήμερα στο αντίθετό της, στη χρηματοπιστωτική καταστολή, ενώ παράλληλα αυτοί που εξέθρεψαν τη χρηματοπιστωτική φούσκα αντλούν σήμερα πρόσθετα οφέλη από την κρίση που οι ίδιοι δημιούργησαν. Ο κρίσιμος και αποφασιστικός ρόλος της Γερμανίας στην τρέχουσα ευρωπαϊκή και παγκόσμια κρίση αποτελεί «κοινό μυστικό». Ωστόσο, όποιος τον επισημαίνει βάλλεται από πολλές πλευρές, είτε με άμεσο είτε με έμμεσο τρόπο. Με την άρνηση να ανακυκλώσει τα πλεονάσματά της, η χώρα αυτή εξελίσσεται σε πατρίδα κατακράτησης χρηματικών εισοδημάτων, που δεν βασίζονται στην παραγωγή, αλλά στον κύκλο του χρήματος, στον δανεισμό, αποδυναμώνοντας έτσι την ευρωπαϊκή και παγκόσμια οικονομία. Οι σημερινές επιλογές της Γερμανίας πλήττουν άμεσα τις χώρες των Ευρωπαίων εταίρων, αλλά και σε μοιραίο βαθμό ολόκληρο το σύστημα του ευρώ, έστω και αν με αυτό τον τρόπο πλήττονται επίσης αυτοί που μέχρι σήμερα αντλούν οφέλη από την πλημμελή λειτουργία του ευρωπαϊκού νομισματικού συστήματος.

Η ευρωπαϊκή οικονομική πολιτική κινείται μεταξύ μυθολογικών Δράκων και Δαιμόνων. Παραμένει εκτός εποχής, εκτός τόπου και χρόνου. Δεν ασχολείται με το πρόβλημα της βιωσιμότητος και της αποτελεσματικότητος, είτε της οικονομίας είτε του χρέους, αλλά, με καταφανή αμηχανία, επιδίδεται σε δαιμονολογίες, εφευρίσκει αποδιοπομπαίους τράγους, κρύβεται πίσω από έμμονες ιδέες του παρελθόντος. Στην Αμερική, η κρίση αποδόθηκε αμέσως στις νοσηρές φούσκες εικονικού χρήματος που είχε δημιουργήσει ο ιδιωτικός τομέας κατά την προηγηθείσα περίοδο, και έκτοτε η «εξυγίανση» επιδιώκεται με παρεμβάσεις του Δημοσίου. Στην Ευρώπη, παρόλο που η κρίση ξεκίνησε από τον ιδιωτικό τομέα, είτε στην Ιρλανδία είτε στην Ισπανία, ενοχοποιείται αντ’ αυτού ο δημόσιος, ενώ ο ιδιωτικός παραμένει στο απυρόβλητο, και μάλιστα επαγγέλλεται απεμπλοκή από την κρίση μέσω περισσότερων απορρυθμίσεων και αύξησης της ασυδοσίας του, όπως βέβαια και μέσω αυξημένων κρατικών «διασώσεων». Σε άλλο πλανήτη παραμένει η εντεύθεν πλευρά του Ατλαντικού από την εκείθεν. Ενώ ο φιλελεύθερος οικονομολόγος του Χάρβαρντ Κένεθ Ρογκόφ τεκμηριώνει ότι οι ιδιωτικοί τομείς μολύνουν τους δημόσιους, η Ευρώπη παραμένει δογματικά στην αντίθετη πεποίθηση: ότι οι δημόσιοι τομείς μολύνουν ακόμη και τους υγιείς ιδιωτικούς.

Σήμερα η Ευρωζώνη έχει φθάσει στο χείλος του γκρεμού, λόγω εσωτερικών ανισορροπιών μεταξύ των περιφερειών της, αλλά κυρίως λόγω της ανεπάρκειας να διαχειρισθεί τις εσωτερικές ανισορροπίες της με αποτελεσματικό τρόπο. Το πρόβλημα όφειλε να έχει ήδη επιλυθεί με σταθεροποιητικές μεταβιβάσεις πόρων από τις πλεονασματικές περιοχές προς τις ελλειμματικές. Όμως, αυτό, ενώ λειτούργησε μεταξύ των ετών 2001 και 2008, έκτοτε έχει διακοπεί, με την αρνητικότητα της Γερμανίας και των βορείων χωρών να αναλάβουν τις ευθύνες τους στο πλαίσιο του κοινού νομίσματος. Προκειμένου να δικαιολογήσουν την επιφυλακτικότητά τους, οι πλεονασματικοί εταίροι προσχηματικά επικαλούνται την έλλειψη ομοσπονδιακής πολιτικής δομής στην Ευρώπη. Ωστόσο, ο ίδιος ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι, στην πρόσφατη παρέμβασή του στις 6 Σεπτεμβρίου 2012, ανεγνώρισε ότι η ομοσπονδιακή πολιτική δομή δεν είναι απαραίτητος όρος για την ασφαλή λειτουργία του κοινού νομίσματος. Αρκεί να τηρούνται οι απαραίτητες προς τούτο διακρατικές συμφωνίες μεταξύ εταίρων. Όπως λειτούργησε το ευρωπαϊκό διατραπεζικό σύστημα Τάργκετ 2 μέχρι σήμερα, μπορεί επίσης να συνεχίζει να λειτουργεί, ακόμη και με ατελή ομοσπονδιακή πολιτική δομή. Οι γερμανικές μεταβιβάσεις προς τις περιφερειακές χώρες στη διάρκεια της 8ετίας 2001-2008 δεν ήσαν «δώρα», αλλά δάνεια, που οι οφειλέτριες χώρες θα αποπληρώνουν μέσω ταχύτερης ανάπτυξης του εισοδήματός τους, όπως αυτό σημειώθηκε κατά την αντίστοιχη περίοδο. Ωστόσο σήμερα, με τον χρηματοπιστωτικό στραγγαλισμό και τη διευρυνόμενη ύφεση των οφειλετριών χωρών, κάθε χρέος αποβαίνει μη εξυπηρετήσιμο. Για την υποθετική διαχειρισιμότητα του δημόσιου χρέους, καταστρέφονται σήμερα και οι ιδιωτικοί τομείς στις οφειλέτριες χώρες. Τίποτα δεν εξυγιαίνεται και οι επιπτώσεις πλήττουν ακόμη και τους πιστωτές.

Σε πρόσφατη μελέτη της, η γαλλική τράπεζα Νατιξίς σημειώνει ότι η Γερμανία σήμερα πανικοβάλλεται από τα διαιωνιζόμενα εξωτερικά ελλείμματα των υπερχρεωμένων χωρών: 6% του ΑΕΠ για Πορτογαλία και Ισπανία, 9% για Ελλάδα, 4% για Ιταλία, 3% για Γαλλία. Αντί να βλέπει σε αυτά ευκαιρίες επικερδών γερμανικών τοποθετήσεων, που θα εξασφάλιζαν μελλοντικές αποδόσεις και προσόδους για τους δανειστές, το Βερολίνο βλέπει αντίθετα αύξουσα αποστέρηση από τα πλεονάσματά του, τα οποία αποκομίζει εν τούτοις από τις οφειλέτριες χώρες. Αντί να τονώνει και να ενισχύει τις αναπτυξιακές προσδοκίες των υπερχρεωμένων εταίρων του, δεν διστάζει να τις μετατρέπει σε υφεσιακές, ώστε σήμερα να δοκιμάζεται η βιωσιμότητα ολόκληρης της νομισματικής περιοχής του ευρώ. Με τη στατική, εσφαλμένη και παραπλανητική προσέγγιση, επιβάλλει πολιτικές λιτότητος, δηλαδή περικοπές δαπανών, είτε καταναλωτικών είτε επενδυτικών. Ωστόσο, με την επιλογή της σταθεροποίησης προς τα κάτω, το έλλειμμα εμπιστοσύνης έναντι της νομισματικής ζώνης δεν μειώνεται, αλλά επιδεινώνεται ακόμη περισσότερο. Σύμφωνα με τον Γάλλο ερευνητή Πατρίκ Αρτύς, η σύγκλιση κατά κεφαλήν εισοδημάτων κατά την προηγηθείσα 8ετία ήταν «τεχνητή», και πρέπει σήμερα να «διορθωθεί», να αποκατασταθεί η ανισότητα με την περικοπή των «αδικαιολόγητων» αυξήσεων, που σήμερα αποσταθεροποιούν την Ευρωζώνη. Το ιταλικό εισόδημα, από 87% του γερμανικού πριν από την κρίση, θα πρέπει να συρρικνωθεί σε 77% αυτού. Στην Ισπανία, από 78% του γερμανικού, να κατέλθει σε 66% αυτού. Στη χώρα μας, από 68% σε 50%. Στην Πορτογαλία, ακόμη πιο κάτω και από 48% του γερμανικού. Ακόμη και για τη Γαλλία διαπιστώνεται «τεχνητή» άνοδος τού κατά κεφαλήν εισοδήματος σε «αδικαιολόγητα» επίπεδα, μέχρι και 103% του γερμανικού, και ανάγκη περιορισμού του σε 95%.

Αυτά απορρέουν από τις ασκήσεις επί χάρτου. Ωστόσο, όταν αρχίζουν οι περικοπές, ακόμη και με αγαθές προθέσεις, δεν σταματούν: πυροδοτείται ένας φαύλος κύκλος χωρίς τέλος. Όσο περικόπτονται δαπάνες, εισοδήματα, κατανάλωση, τόσο περισσότερο αδύνατη αποβαίνει η ισοσκέλιση ισοζυγίων, τόσο περισσότερο ανέφικτη η σταθεροποίηση της Ευρωζώνης. Κάθε ύφεση οδηγεί μοιραία σε βαθύτερη ύφεση. Άλλο το τι διαπιστώνεται επί χάρτου και άλλο το τι ισχύει στην πραγματικότητα. Ενόσω δεν εξασφαλίζεται η ανάκαμψη, όλα τα προβλήματα δεν θα προωθούνται, αλλά μοιραία θα επιδεινώνονται. Αντί να δυσπιστεί απέναντι στα πρόσθετα δάνεια, η Γερμανία θα όφειλε να αποδίδει προτεραιότητα στην εξασφάλιση υψηλότερων αναπτυξιακών ρυθμών στην περιφέρεια απ’ ό,τι στο ευρωπαϊκό κέντρο, αφού η αύξηση εισοδήματος παραμένει απαράβατος όρος για την ανεμπόδιστη αποπληρωμή κάθε είδους οφειλής και από κάθε είδους οφειλέτη. Ήδη ο μοιραίος για τη χώρα μας Τσαλς Νταλάρα, «σκοτεινός» εκπρόσωπος του Διεθνούς Χρηματοπιστωτικού Ινστιτούτου, αντιλαμβάνεται καλύτερα το αδιέξοδο της λιτότητος, το οποίο παραμένει «ακατανόητο» για τη Γερμανία: μπορεί ο χρόνος να είναι χρήμα, αλλά αν δεν προσφέρεις, δεν θα λάβεις χρήμα. Ο καπιταλισμός αντλεί δυναμισμό από τη δαπάνη, όχι από την εξοικονόμηση ούτε από την αποταμίευση και τον αποθησαυρισμό. Εάν ο οφειλέτης δεν παράγει εισόδημα, ο δανειστής παραμένει ακάλυπτος. Χωρίς ανάκαμψη, όλοι ζημιώνουν και ουδείς ωφελείται.

Το βιβλίο, με τον τίτλο Η ανάρμοστη σχέση. Ελλάδα-Ευρώπη, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη