Η ζωή ως βιβλίο

ΤΗΣ ΒΙΒΗΣ ΖΩΓΡΑΦΟΥ

ZYΡΑΝΝΑ ΖΑΤΕΛΗ, Ηδονή στον κρόταφο, εκδόσεις Καστανιώτη, σελ. 154

Εννέα αφηγήματα αυτοβιογραφικού περιεχομένου φωτίζουν τη ζωή της αγαπημένης πολλών αναγνωστών συγγραφέως Ζυράννας Ζατέλη, από τα παιδικά της χρόνια, στην εφηβεία, στις πρώτες νεανικές περιπέτειές της, την έκδοση των πρώτων της μυθιστορημάτων, ενώ περιλαμβάνονται και στιγμιότυπα από τις τωρινές της συνήθειες, εμμονές, επιθυμίες.

Πρόκειται για αφηγήματα απολαυστικά, γλαφυρά, με λογοτεχνική αξία, καθώς ενσωματώνουν όλες εκείνες τις χάρες που συναντούμε στα μυθιστορήματά της, το παράδοξο, την παιδικότητα, την περιπέτεια, το φαντασιακό, τις συμπτώσεις, τον ερωτισμό, το πάθος, τον θάνατο.

 Αυτά τα αφηγήματα, απαλλαγμένα από τις απαιτήσεις του περίτεχνα δομημένου πάνω σε λεπτομέρειες, αφηγηματικές ακροβασίες και σχοινοτενείς προτάσεις λογοτεχνικού της έργου, διατηρούν την ομορφιά που το χαρακτηρίζει, ενώ ταυτόχρονα είναι πιο ευανάγνωστα. Φωτίζουν ουσιαστικά το λογοτεχνικό της έργο και είναι, σαν εκδοτική κίνηση, επιτυχημένα, αφού  κατορθώνουν να ξυπνήσουν στον αποδέκτη την επιθυμία για ανάγνωση ή επανάληψή της των μεγαλύτερών της μυθιστορημάτων.

Πράγματι, η αναρχική, οργιώδης φαντασία των μυθιστορημάτων της «Και με το φως του λύκου επανέρχονται», «Με το παράξενο όνομα Ραμάνθις Ερέβους ο θάνατος ήρθε τελευταίος και το πάθος χιλιάδες φορές», ριζώνει ως φυσικό επακόλουθο στην μοναχική  αλλά και τόσο πλούσια εσωτερική ζωή της, στην αφηρημάδα της, στην  ασυμβατότητά της με την πρακτική πλευρά της ζωής, εντέλει στην «ονειροβασία» της. Το έργο της μοιάζει να βρίσκεται πολύ κοντά στη ζωή της.

Από βιογραφική  πλευρά, η Ζατέλη  πραγμάτωσε τον λόγο της ύπαρξής της, έγινε αυτό που ήταν, κατά τη ρήση του Νίτσε. Και μόνο η εικόνα της καλλιέργειας των καπνών, που κουβαλάει από τα παιδικά της χρόνια, θα αρκούσε ως προϋπόθεση για να γίνει συγγραφέας. Οι χωρικοί, μισοκοιμισμένοι πάνω στα άλογά τους, πήγαιναν στο χωράφι το χάραμα, ανάμεσά τους και μια χήρα που είχε χάσει τον άντρα της από κεραυνό και κρατούσε ανοιχτό ένα παρασόλι μέσα στο λυκαυγές, σε μια ονειρική υπνοβατική πορεία μέσα στην φύση: Αυτό το σκηνικό μεγάλης αισθητικής αξίας είναι ικανό να ξυπνήσει το μεράκι της γραφής. Από εκεί και μετά, την παρακολουθούμε να στροβιλίζεται μέσα στο κλίμα της αναζήτησης των χρόνων του 1970, κλωτσώντας τις σπουδές της στη Φιλοσοφική, κάνοντας περιστασιακές εργασίες για να συντηρήσει τον εαυτό της, ταξιδεύοντας στο εξωτερικό, παραδιδόμενη στους μεγάλους έρωτες. Η σταδιακή πορεία της απαλλαγής της από την οικογενειακή προστασία και τον έλεγχο περιγράφεται, γεωγραφικά μάλιστα, από το Σοχό στη Θεσσαλονίκη κι από εκεί στην Γερμανία, στο αφήγημά της «ο δικός της αέρας». Έπειτα, το ατυχές ταξίδι στη Γερμανία, η επιστροφή στην Αθήνα, το καταφύγιο στον Αντώνη Σαμαράκη, οι άλλες της περιπλανήσεις.

Η Ζατέλη φαίνεται να διασκεδάζει με τον εαυτό της, αντιμετωπίζοντάς τον ως μια παραδοξότητα. Αστειεύεται με τις μικρές και μεγαλύτερες διαψεύσεις της ζωής, τις μοναχικές καλοκαιρινές της συνήθειες, την εμμονή της με τις συμπτώσεις, τις παραδρομές της γλώσσας, και αναφέρεται στα χαρακτηριστικά του έργου της και την ατμόσφαιρα μέσα στην οποία γράφει. Ο τίτλος κάτω από τον οποίο στεγάζει τα αφηγήματά της αποτελεί μια αγαπημένη της φράση, φόρο τιμής στις εμμονές της. 

Τα αφηγήματα αυτά, αν και αυτοβιογραφικά, ξεπερνούν τα όρια της βιογραφίας γιατί τελικά δεν είναι οι πληροφορίες για τη Ζυράνα Ζατέλη στις οποίες στοχεύουν, αλλά η ίδια η μυθοπλαστική διαμόρφωση ενός ενδιαφέροντος  βιωμένου  υλικού που διαβάζεται σαν μυθιστόρημα.