ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΡΟΜΠΟΝΑΣ, Η παιδεία στη Σίφνο. Ιστορικό διάγραμμα, Στατιστικά στοιχεία, έκδοση Συλλόγου γονέων των μαθητών γυμνασίου-λυκείου Σίφνου, σελ. 507
ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΚΟΜΗ
Ο Νίκος Προμπονάς, γνωστός λόγιος, ερευνητής και εκπαιδευτικός της Σίφνου, προξενεί θετικές εντυπώσεις με το τελευταίο έργο του. Στο βιβλίο αποτυπώνεται με σαφήνεια, τόσο η επιστημονική επάρκεια όσο και η βιωματική εμπειρία, ως προς το υπό διαπραγμάτευση θέμα.
Αναλυτικότερα, το έργο απαρτίζεται από δύο μέρη: το Ιστορικό διάγραμμα («Από την αρχαία έως τη σύγχρονη εποχή», σ. 31-352, και τα «Στατιστικά στοιχεία της τελευταίας πεντηκονταετίας», σ. 353-505). Στο πρώτο μέρος, μετά από σύντομη αλλά εμπεριστατωμένη αναφορά στα δεδομένα της αρχαίας και βυζαντινής εποχής (σ. 33-48), έπεται ένα τρίτο κεφάλαιο, αναφερόμενο στη σιφναϊκή παιδεία κατά την περίοδο της λατινικής και οθωμανικής κυριαρχίας (σ. 49-55).
Εδώ, ας επισημανθούν ιδιαιτέρως τα όσα αναφέρονται στα καθολικά σχολεία του νησιού, κατά τον 17ο κυρίως αιώνα, αλλά και, ως αντιστάθμισμα θα έλεγε κανείς, στα ορθόδοξα ενοριακά σχολεία, γνωστά και ως «κοινά», «κατώτερα» ή «γραμματοδιδασκαλεία». Ακολουθεί ειδικό κεφάλαιο αναφερόμενο στη Σχολή του Αγίου Τάφου, που ιδρύθηκε το 1687 και αργότερα στο πλαίσιο του ελληνικού κράτους πλέον λειτούργησε υπό διαφορετικό θεσμικό καθεστώς. Εν προκειμένω, αναλύεται ενδελεχώς τόσο το περιεχόμενο του διδακτικού έργου της Σχολής όσο και το διδακτικό προσωπικό της.
Στο επόμενο, εκτενές κεφάλαιο (σ. 93-218), ο συγγραφέας συγκεντρώνει πληροφορίες για το σύνολο των σχολείων του νησιού κατά τα νεότερα, έως και τα πρόσφατα χρόνια, αντλώντας στοιχεία από τα αρχεία των σχολείων, από προφορικές μαρτυρίες και από τα προσωπικά του βιώματα. Κοντολογίς, το περιεχόμενο αυτού του κεφαλαίου αναφέρεται στον Δημοτικό Παιδικό Σταθμό Σίφνου, στα Νηπιαγωγεία Απολλωνίας-Αρτεμώνα, στα σχολεία πρωτοβάθμιας-δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του νησιού αλλά και στο ιδιωτικό Κέντρο Ελευθέρων Σπουδών Πληροφορικής.
Ακολουθεί, υπό τύπον παραρτήματος, το έκτο κεφάλαιο του βιβλίου, απαρτιζόμενο από τον Κατάλογο Σιφνίων Διδασκάλων και τον Κατάλογο των Σιφνίων Αρχιερέων, στους οποίους προστίθενται βιογραφικά στοιχεία. Αξίζει δε να σημειώσουμε ότι τα εν λόγω τεκμήρια, ιδιαίτερα χρήσιμα, περιέχουν πρόσωπα και στοιχεία στα οποία εδράζονται πολλές πλευρές και κεφάλαια του βιβλίου. Παράλληλα, υποβοηθούν, εξυπακούεται, την εκπόνηση και άλλων μελλοντικών μελετών, στο πλαίσιο, βέβαια, της Ιστορίας της Εκπαίδευσης.
Το επόμενο κεφάλαιο, ανάλογης χρηστικής αξίας, περιέχει 31 «παρεκβάσεις», κείμενα ανομοιογενή μεταξύ τους, αν και εν πολλοίς σχετικά με επιμέρους σημεία ή κεφάλαια του βιβλίου (σ.249-294). Πρόκειται για πηγές εποχής (ενίοτε με σχολιασμό) ή επιμέρους αναλύσεις και μελετήματα, των οποίων η χρησιμότητα είναι προφανής, τόσο για την όλη διαμόρφωση του βιβλίου όσο και πέραν αυτού. Το όγδοο κεφάλαιο αποτελεί κατά κάποιο τρόπο κατακλείδα του πρώτου μέρους και αναφέρεται σε σύγχρονες «εξωσχολικές και άτυπες εκπαιδευτικές δραστηριότητες», όπως ο αθλητισμός και άλλα (σ. 295-332). Εκτός αυτού, τον ίδιο ρόλο φαίνεται ότι έχει το «Μικρό χρονολόγιο» (σ. 333-342), όπως επίσης το «Επίμετρο» και ο «Επίλογος» (στο 10ο κεφάλαιο, σ. 345-349 και 351-352 αντιστοίχως), τα οποία έπονται, κατά σειρά αναφοράς, και κλείνουν το πρώτο μέρος. Ας προσθέσουμε ακόμη ότι περιλαμβάνονται, στο εν λόγω τμήμα, 285 φωτογραφίες, αρκετές από τις οποίες, οι παλαιότερες τουλάχιστον, είναι δυσεύρετες και αποτελούν χρήσιμη πηγή για την ιστορία της Σίφνου.
Το δεύτερο μέρος του βιβλίου, το στατιστικό, αποτελεί στην ουσία παράρτημα του πρώτου, τουλάχιστον όσον αφορά στα μεταπολεμικά εκπαιδευτικά δεδομένα του νησιού (1958-2008). Ταυτόχρονα, όμως, τα συμπερασματικά σχόλια που συνοδεύουν τους στατιστικούς πίνακες παρέχουν τη δυνατότητα της αυτόνομης αξιοποίησής τους στο πλαίσιο της Ιστορίας της Εκπαίδευσης και της σύγκρισης του παραδείγματος της Σίφνου με αντίστοιχα άλλων περιοχών του ελλαδικού χώρου.
Ας σημειωθεί δε, ότι εκτός των προαναφερθέντων πενήντα πινάκων (συγκεντρωτικών και αναλυτικών), στο εν λόγω δεύτερο μέρος, περιέχονται επίσης 37 γραφήματα και ακόμη 15 ονομαστικοί πίνακες εκπαιδευτικών που υπηρέτησαν στα σχολεία του νησιού. Προσφέρονται στοιχεία για την κίνηση των μαθητών σε όλα τα σιφναϊκά σχολεία (παιδικός σταθμός, νηπιαγωγεία, σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης). Ιδιαίτερο μάλιστα ενδιαφέρον παρουσιάζει η εξέταση της μετακίνησης των μαθητών, από το γυμνάσιο στο λύκειο και εν συνεχεία στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, καθώς και η διαχρονική εξέλιξη της συγκεκριμένης παραμέτρου.
Τα δεδομένα αυτά, διόλου ανεξάρτητα από τον παράγοντα της τουριστικής ανάπτυξης του νησιού αλλά και τις σχετικά πρόσφατες μεταβολές στην εθνική σύνθεση του μαθητικού (όπως και του γενικού) πληθυσμού, περιγράφουν εν πολλοίς και την προοπτική για το μέλλον. Και αυτό υπερβαίνει, βεβαίως, το παράδειγμα της Σίφνου, το οποίο επιζητά και την σύγκρισή του με άλλα ανάλογα του ελλαδικού χώρου.
Κοντολογίς, και εν τέλει, το συγκεκριμένο έργο είναι πράγματι ιδιαίτερα ενδιαφέρον. Κατατοπιστικό και χρήσιμο για την παραγωγή συλλογισμών και προβληματισμών, ως προς την ιστορική εξέλιξη αλλά και τη μελλοντική προοπτική της εκπαίδευσης, τόσο στη Σίφνο όσο και πέραν αυτής.
Ο Κώστας Κόμης διδάσκει Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου