Υβ Μπονφουά

Του Κωνσταντίνου Μπούρα*
 
YVES BONNEFOY, Σε αναζήτηση τόπου (ποίηση), επιλογή, εισαγωγή, μετάφραση, επίμετρο: Θανάσης Χατζόπουλος, εκδόσεις ΣΤΕΡΕΩΜΑ Α.Ε. / ΣΙΟΛΑ – ΑΛΕΞΙΟΥ, σελ. 232
 

Από τους μακροβιότερους Γάλλους ποιητές τού εικοστού αιώνα συνδυάζει το παραδοσιακό με την κλασική λιτότητα και την λακωνική αφαιρετικότητα με το ανατολίτικο στυλιζάρισμα. Βαθιά εικαστική η ποιητική του, δημιουργεί ανεξίτηλες εικόνες στο μυαλό τού υποψιασμένου αναγνώστη. Η μύηση στην ποιητική γλώσσα είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την αφομοίωσή της. Αυτό που λέμε «πρόσληψη» (reception) των σημαντικών έργων Λόγου και Τέχνης προαπαιτεί τη γνώση ενός άκρως εξειδικευμένου κώδικα. Ικανή κι αναγκαία συνθήκη για την αναγνωσιμότητα ενός «ανοικτού» ή «κλειστού», ενός αφηγηματικού-παραστατικού ή «αφηρημένου» κειμένου είναι να σκέφτεσαι, να ζεις και να βλέπεις με ποιητικό τρόπο. Τα γραμμένα ποιήματα είναι απλώς η κορυφή τού παγόβουνου. Ποίηση ενυπάρχει στη μεγάλη πεζογραφία, στη φιλοσοφία, στις εικαστικές τέχνες, στη φωτογραφία, στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση ακόμα. Το θέμα είναι πώς μπορείς να την εντοπίσεις, να την απομονώσεις, να την αξιοποιήσεις.

Ο Υβ Μπονφουά (σκέφτομαι συχνά πως το όνομα είναι το στίγμα και η μοίρα μας εν μέρει) κρατάει σοφές αποστάσεις από τον μοντερνισμό και τα λοιπά αισθητικά κινήματα που ανέτρεψαν τα πάντα στο λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό πεδίο τής ταραγμένης μεταβατικής εμπόλεμης εποχής μας. Έζησε από το 1923 έως το 2016 (πέρυσι ήταν εκατό χρόνια από τη γέννησή του). Δεν παρασύρθηκε από συμπαντικά ρεύματα. Έμεινε πιστός στην θεματική και στην ποιητική του ενόραση. Λόγος επικοινωνιακός, εξωστρεφής, «πολιτικός» με την γενικότερη έννοια, έμμεσα διδακτικός, παράδειγμα προς μίμησιν. Η λεκτική καθαρότητα, η εσωτερική αλήθεια και το Φως μοιάζουν συνώνυμα στο ιδιότυπο μυθοπλαστικό του σύμπαν. Μαθηματικός νους δεν μπορεί να εκπέσει στην αποδόμηση. Αμιγώς γεωμετρημένα τα πονήματά του με ενδιάθετη μουσικότητα. Η όποια δυσαρμονία απορροφάται σε ένα αντιστικτικό σύνολο. Δεν αποφεύγει μήτε τις αντιθέσεις μήτε τις συγκρούσεις. Δραματικός ο έντεχνος λόγος του, απευθύνεται, «συνομιλεί» με τον επαρκή αναγνώστη. Δεν χωλαίνει, δεν υπεραναπληρώνει, δεν συμπληρώνει, δεν αποκρύπτει, αν και υπονοεί. Πλούσιο το «υπό-κείμενο», ανεξίτηλο το μετείκασμα στο μυαλό κάθε προσεκτικού μελετητή-ερευνητή των πολιτιστικών φαινομένων.

Η γεφύρωση των αντιθέτων γέρνει τη ζυγαριά προς το συν άπειρον. Στάση αισιόδοξη απέναντι στη ζωή. Το συμβολικό Φως πρωταγωνιστεί και οδηγεί στη λύτρωση. Νεορομαντισμός και μετά-ψυχαναλυτική αυτοπραγμάτωση. Αντιμετωπίζει το σύμπαν ως πεδίο άσκησης ελευθερίας. Πρόκειται για έναν κόσμο ασύλληπτων δυνατοτήτων. Ίσως γι’ αυτό η ποίησή του εύληπτη, ευπρόσδεκτη, φιλική προς τον αποδέκτη της (εάν υποθέσουμε ότι ο τελεσφόρος πνευματικός δημιουργός είναι μόνον «πομπός» κι όχι μέρος μιας διαδραστικής αμφίδρομης επικοινωνίας, όπου η ανατροφοδότηση παίζει καθοριστικό ρόλο).

Αποδραματοποίηση. Απαγκίστρωση της ποίησης από την εννοιολογία. Η πέτρα ως leit motiv είναι κυρίως επιτύμβια, όπως σημειώνει ο μεταφραστής. «Άλλωστε κι ο ίδιος θα κινηθεί ανάμεσα στη φαινομενολογία και στην υπαρξιακή φιλοσοφία κλίνοντας εντέλει προς το μέρος της δεύτερης» (σελ. 212). «Το θέμα της “εικόνας” τον απασχολεί συνεχώς» (σελ. 213). Ζωγραφική εικονιστική ποίηση, καμία σχέση με αφηρημένους πειραματισμούς κι αυτόματες γραφές. Πεθαίνει 93 ετών έχοντας ολοκληρώσει έναν πλήρη εξελικτικό κύκλο κι έχοντας προφανώς κερδίσει το στοίχημα της ζωής του, να είναι ένας από τους πλέον διαχρονικούς, διακεκριμένους σύγχρονους ποιητές. Σοφόν το σαφές και το ευανάγνωστο είναι πάντα ευδιάκριτο, ευειδές.

* Ο Κωνσταντίνος Μπούρας είναι ποιητής, θεατρολόγος, μεταφρασεολόγος και κριτικός

Θεόδωρος Ζαφειρόπουλος, Υγρασία, 2024, άποψη της έκθεσης, άψητος πηλός,
νάιλον, αφυγραντήρας, φυκια απο τη Νορβηγια σε χαρτι Α4