Ιστορία

Jimmie Durham, Red Blew, 2020 και Night Vision, 2020

Της Μαρίας Μοίρα*

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ, Λίγη Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδόσεις Κέδρος, σελ. 283

Χειμώνας του 1989, Καβάλα. Στη φωτογραφία του εξωφύλλου καταμετρώ απόντες, τον Γιώργο Χειμωνά, τον Αλέξανδρο Κοτζιά, τον Μένη Κουμανταρέα και φευ την απολεσθείσα νεότητα του συγγραφέα και των άλλων παρισταμένων που χαμογελούν ευπροσήγορα στο φακό. Από τον πρόλογο καθορίζεται με σαφήνεια το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κινηθεί αυτή η απόπειρα, η οποία εκδόθηκε για πρώτη φορά το 2005 και περιλαμβάνει 39 κείμενα με την μορφή συνεντεύξεων, κριτικών σημειωμάτων, επιφυλλίδων, μαρτυριών και σύντομων ή εκτενών σχολίων και αναφορών σε 82 Έλληνες συγγραφείς.

Ευθύς εξαρχής οριοθετείται η εμβέλεια του εγχειρήματος. Όχι δεν είναι μια συνεκτική ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας από φιλολογική, κριτική, ιστορική ή άλλη σκοπιά, αλλά μια αρθρωτή αποσπασματική αφήγηση, η οποία συλλέγει στιγμιότυπα από παρελθούσες εποχές πολύ πριν ξεσπάσει η οικονομική και πανδημική κρίση. Μια ιστόρηση η οποία περιπλανάται στις ατραπούς της εγχώριας λογοτεχνικής σκηνής, επιλέγει, συναντά και παρουσιάζει αγαπημένους συγγραφείς με καθαρά προσωπικά κριτήρια και αναθυμάται γεγονότα και καταστάσεις αναπαράγοντας το πνεύμα και το ύφος της εποχής. Την γοητεία των προσώπων, την αίγλη των κεντρικών βιβλιοπωλείων, την αύρα των νέων τίτλων οι οποίοι εμφανίζονταν, όχι με την σημερινή συχνότητα στις προθήκες, και την δίψα του ενημερωμένου αναγνωστικού κοινού που έσπευδε να τα αγοράσει και να τα διαβάσει πάραυτα.

Κι όλα αυτά συμβαίνουν, όπως δηλώνεται ρητά, από ιδιοτέλεια. Με έναυσμα και οδηγό τα ερωτήματα, τις αμφιβολίες, τις αγωνίες και τις ανησυχίες του συγγραφέα για την λογοτεχνία και τη δημιουργία, την ποίηση και τη συγγραφή, την θεματολογία και τα περιεχόμενα των βιβλίων. Σκέψεις, ιδέες και απόψεις που μοιράστηκε με τους συνομιλητές του για το βάθος και την πρωτοτυπία, την σχέση της αναγνωρισιμότητας με την εμπορική και αναγνωστική επιτυχία, την αναγκαιότητα τέλος των καινοτομιών στον τομέα της αισθητικής, της γλώσσας, της μορφής, της θεματολογίας. Και ενώ το ένα κείμενο διαδέχεται το άλλο σ’ αυτήν την πολύπλοκη και πολυεπίπεδη διαδρομή, ο αναγνώστης αποκτά μια όχι ευκαταφρόνητη εποπτεία του παράξενου και μυθικού ψηφιδωτού της νεότερης ελληνικής πεζογραφίας.

Χωρισμένο σε δεκαετίες, το βιβλίο έχει τρία μέρη, αρχής γενομένης από την δεκαετία του ογδόντα. Εκτενείς συνεντεύξεις με τον Βαλτινό, τον Νόλλα, τον Φραγκιά, τον Πανσέληνο. Οι συγγραφείς καταθέτουν αυτοβιογραφικά στοιχεία και μας ξεναγούν στο εργαστήρι του λόγου τους εξομολογούμενοι πάθη, διαθέσεις, τρόπους και εμμονές. Συγγραφείς νέοι και παλαιότεροι, κάποιοι γνωστοί και με μακρά θητεία στα ελληνικά γράμματα και κάποιοι άγνωστοι πρωτοεμφανιζόμενοι. Διάττοντες αστέρες με αλματώδη επιτυχία και ξαφνική αναγνώριση ή σταθερές αξίες διεθνούς κύρους με αξιόλογο καταξιωμένο έργο, γητευτές-παραμυθάδες και συστηματικοί μάστορες, πραγματιστές και ιδεαλιστές. Άλλοι με στιβαρή, συνεπή ή ριζοσπαστική γραφή και άλλοι με δημοσιογραφική καπατσοσύνη και εύπεπτη ερωτική θεματολογία.

Παράλληλα ο συγγραφέας μοιράζεται αποκαλυπτικές μαρτυρίες και συγκινητικά σπαράγματα από τον βίο των ομοτέχνων και φίλων του. Μέσα από συγκριτικές αποτιμήσεις κειμένων ανασύρονται άτυπες συγγένειες, αναλογίες, αντιθέσεις και συμμετρίες ανάμεσα σε εκπροσώπους ρευμάτων, τάσεων και σχολών. Σκέψεις για τον Βασιλικό, τον Ταχτσή, τον Ελύτη, τον Κουμανταρέα, τον Παπαγιώργη, τον Δοξιάδη ή για νεώτερους ομοτέχνους όπως η Ζουμπουλάκη, η Νικολαϊδου, ο Μιχαηλίδης, ο Χατζηγιαννίδης και άλλοι.

Μια μακρά σειρά ζώντων και τεθνεώτων πλέον συγγραφέων. Αποσπάσματα, ψηφίδες, θραύσματα από το έργο και την ζωή τους, που καθώς τα μοντάρει νοερά ο αναγνώστης αναδύεται το πορτραίτο της ελληνικής λογοτεχνικής πραγματικότητας των δύο τελευταίων δεκαετιών του προηγούμενου αιώνα και της πρώτης αυτού που διανύουμε. Το πορτραίτο μιας ολόκληρης εποχής ψευδαισθήσεων και ευφορίας, κρίσιμων πολιτικοκοινωνικών αλλαγών και ανατροπών που άφησαν το αποτύπωμά τους και στην ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

*Η Μαρία Μοίρα είναι αρχιτέκτονας και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής