Θεατρική βιβλιογραφία

Του Σπύρου Κακουριώτη

ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟΥ-ΒΑΣΙΛΑΚΟΥ, Ελληνική βιβλιογραφία θεατρικών έργων, διαλόγων και μονολόγων, 1900-1940, τόμ. Α+Β, Ίδρυμα Κ. και Ε. Ουράνη, Αθήνα 2020, σελ. 878+865

Εμμανουήλ Μπιτσάκης, Sissi, 2019, λάδι σε καμβά, 22,5 x 9,5 εκ.

Οι βιβλιογραφίες συνιστούν την πλέον άχαρη φιλολογική εργασία: ενώ αποτελούν βασικό εργαλείο για τους ερευνητές, σπανίως ανταμείβουν τον δημιουργό τους ανάλογα με τη χρησιμότητά τους ή, πολύ περισσότερο, με τη δουλειά μυρμηγκιού που απαιτεί η σύνθεσή τους.

Η ολοκλήρωση της ανά χείρας Βιβλιογραφίας θεατρικών έργων απαίτησε, ούτε λίγο ούτε πολύ, μία εικοσαετία, η οποία ταυτίζεται με ένα μεγάλο μέρος της ύπαρξης του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ, του οποίου ομότιμη καθηγήτρια είναι σήμερα η δημιουργός της. Τμήμα ενός ερευνητικού προγράμματος του πανεπιστημίου, στο οποίο συμμετείχαν, αρχικά, οι βιβλιοθηκονόμοι Μιχάλης Βγόντζας, Αγγελική Γαλανοπούλου και Μαρία Λουμπάκη, κατέληξε να αποτελεί ένα προσωπικό στοίχημα το οποίο διεκπεραιώθηκε ιδίοις αναλώμασι, χάρη και στη βοήθεια των θεατρολόγων Πέτρου Βραχιώτη και Κατερίνας Διακουμοπούλου.

Στοίχημα το οποίο κερδήθηκε, καθώς, έπειτα από συστηματική έρευνα σε βιβλιοθήκες, αρχεία και ιδιωτικές συλλογές, στη βιβλιογραφία –που αφορά τις τέσσερις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα– αποδελτιώθηκαν 5.344 τίτλοι ελληνικών και ξένων έργων, εκ των οποίων 1.437 αποτελούν αυτοτελείς εκδόσεις (32,18%), 1.943 δημοσιεύσεις σε περιοδικά (43,51%), 235 σε ημερολόγια (5,26%) και 153 σε εφημερίδες (3,42%), ενώ τα υπόλοιπα 826 αποτελούν χειρόγραφα έργα, που καταγράφονται ενδεικτικά. Από το αποδελτιωμένο υλικό, το 61,09% αφορά κείμενα της ελληνικής και το 38,91% της ξένης δραματουργίας.

Τα λήμματα παρατίθενται χρονολογικά, κατά έτος έκδοσης, με βάση την αλφαβητική σειρά των συγγραφέων, χωρισμένα εσωτερικά σε ελληνικό και ξένο θέατρο. Σε κάθε λήμμα παρατίθενται, εκτός αυτών, βασικές πληροφορίες για τη δομή του έργου, ο εκδότης ή το έντυπο και ο τόπος έκδοσής του, στοιχεία για την πρώτη παράστασή του στην Ελλάδα ή το εξωτερικό, ενδεχόμενη καταγραφή του σε προηγούμενες βιβλιογραφίες, καθώς και ο τόπος ανεύρεσης του τεκμηρίου (βιβλιοθήκη, αρχείο κ.λπ.).

Δεδομένων των κενών, χρονολογικών κ.ά., που χαρακτηρίζουν τις γενικές βιβλιογραφίες τις οποίες διαθέτουμε για την υπόψη περίοδο –ιδιαίτερα την Εθνική βιβλιογραφία της Εθνικής Βιβλιοθήκης και την Ελληνική βιβλιογραφία του Νικολάου Πολίτη– το ανά χείρας έργο αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για τη φιλολογική και θεατρολογική έρευνα, εξαντλητικό ως προς το είδος του υλικού που περιλαμβάνει και συστηματικό ως προς το περιεχόμενο των λημμάτων του.

Το γεγονός ότι αποτελείται από δύο ογκώδεις τόμους, συνολικού αριθμού 1.743 σελίδων, υποβάλλει τη σκέψη ότι η χρηστικότητά του θα πολλαπλασιαζόταν αν το έργο «μεταφραζόταν» σε μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων, απείρως πιο παραγωγική στη χρήση, καθώς θα επέτρεπε την άμεση αναζήτηση με πολλαπλά κριτήρια. Δεδομένου ότι το υλικό είναι συγκεντρωμένο, το μόνο που απαιτείται είναι ο κατάλληλος ερευνητικός φορέας για να αναλάβει τη «μετάφραση».

Οι ερευνητές και οι ερευνήτριες της προπολεμικής περιόδου έχουν κάθε λόγο να είναι ικανοποιημένοι έχοντας στα χέρια τους ένα εργαλείο σαν την Βιβλιογραφία της Χρ. Βασιλάκου. Ελπίζω πως δεν θα χρειαστεί το κουράγιο και η επιμονή κάποιου άλλου μεμονωμένου ερευνητή και άλλη μία εικοσαετία προκειμένου να έχουν στη διάθεσή τους και μια συνολική παραστασιογραφία της περιόδου, προκειμένου να είναι σε θέση να μελετήσουν σφαιρικά το θεατρικό γεγονός, όχι μονάχα ως φιλολογικό είδος αλλά σαν καλλιτεχνική πράξη...