Η αλήθεια

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

Θ΄ Η πόλις των ιδεών

Στον Γιώργο Μερτίκα

Ο Κωνσταντίνος Σιμωνίδης δεν διασπέρνει ψευδείς ειδήσεις (δεν είναι πρόδρομος των fake news) αλλά κατασκευάζει πραγματικά, και πολύ ισχυρά, κείμενα. Ούτε υποβαθμίζει τη σημασία του λόγου· το αντίθετο: απελευθερώνοντας τα κείμενα από την τυραννική πατρότητά τους και την εξουσιαστική περιοδολόγησή τους (ίδιον της νεωτερικότητας), καθιστά όλους τους λόγους, όλων των κειμένων, συγχρονικούς.

Όταν, π.χ., πάνω σε αιγυπτιακούς ή αρχαιοελληνικούς παπύρους ή περγαμηνές, εγγράφει δικά του κείμενα που απηχούν, πειστικά, λόγους είτε της αρχαίας εποχής, είτε της χριστιανικής, καθιστά όλους τους λόγους ισότιμους συνομιλητές, σε ένα αδιαβάθμητο, ατέρμον, ιστορικό παρόν, επανιδρύοντας την δημοκρατία της πόλεως των ιδεών, όπου επικρατεί η αρχή “τις αγορεύειν βούλεται;” και όλες οι ιδέες, όλα τα λογοτεχνικά ή άλλα κείμενα, κρίνονται μόνο εκ της ποιότητας και της σημασίας του λόγου τους.

Προς επίρρωσιν, φιλοτεχνεί όλο το εγχείρημά του “και” αφηγηματικά. Με την “Συμαΐδα”, μας δίνει την ουτοπική σύλληψη της Απολλωνιάδος Σχολής, “του Εωσφόρου της χώρας, κατά των χαμερπών την γνωμάτευσιν”, ως έδρας της πόλεως των ιδεών, κι ενός “ναού του Απόλλωνος, αγλαού”, ως “κοσμήματος ταύτης”. Μετά από δημοκρατική διαβούλευση, αποφασίζεται η ανέγερσή τους, στην οποία μετέχουν, κατά δύναμιν, όλα τα μέλη της κοινωνίας της Σύμης, και όλα αυτά συμβαίνουν το 367, τέσσερα μόλις χρόνια μετά τον θάνατο του Ιουλιανού, του αποκληθέντος παραβάτη. Έτσι, αφηγηματικά, αλλά με ιστοριογραφική μεθοδολογία, προσδιορίζει την ίδρυση της Σχολής και του ναού ακριβώς στη συνθήκη όπου η δημοκρατική, πολυφωνική, κλασσική παράδοση νικάται οριστικά, και σχεδόν εξαφανίζεται, υπό την λαίλαπα του μονολογικού, αυτοκρατορικού, βυζαντινού χριστιανισμού.

Η “Συμαΐς” εκδίδεται το 1849, σε μια ιστορική καμπή ανάλογη της εποχής του Ιουλιανού. Επί αρκετό διάστημα έχει φθαρεί, και μόλις πριν ένα έτος έχει καταλυθεί η Α΄ Γαλλική Δημοκρατία, το σύμβολο της νεωτερικότητας, όταν συμπράττουν οι βασιλόφρονες και οι βοναπαρτιστές, και εγκαθιστούν επί της αρχής τον Λουδοβίκο Βοναπάρτη, ο οποίος, αμέσως μετά, θα προχωρήσει σε πραξικόπημα και θα ανακηρυχθεί αυτοκράτορας... Όπως προκύπτει από τη σύλληψη και τα διακυβεύματα της “Συμαΐδος”, που συνοψίζει την Αναγέννηση, τον Διαφωτισμό, την Επιστημονική επανάσταση, το αίτημα της πλήρους Δημοκρατίας, ο Σιμωνίδης έχει αίσθηση της ιστορικής στιγμής· προβάλλει, με απόλυτη συνείδηση, και τόσο πρώιμα, τις εγγενείς παθολογίες της αστικής νεωτερικότητας, αρθρώνοντας έναν κριτικό λόγο απέναντί της, σε μια ιστορική προοπτική.

Όμως η ζωή τής εν Σύμη Απολλωνιάδος Σχολής δεν υπήρξε ανέφελος, ούτε η πορεία της γραμμική, αφού καταστρέφεται υπό των Αγαρηνών. Ανεγείρεται εκ νέου, “λαμπροτέρα της πρώτης”, και λειτουργεί, τις επιστήμες και τις τέχνες προάγουσα, μέχρι να καταστραφεί οριστικώς, υπό συμπραξάντων Αγαρηνών, Σαρακηνών και Σταυροφόρων. Πότε συμβαίνει αυτό; Το 1148.

Ήτοι, τη χρονιά κατά την οποία, σύμφωνα με τις πηγές,  εκδίδεται η “Αλεξιάδα” της Άννας Κομνηνής, που συμβολικά επισημαίνει την λειτουργία μιας άλλης Απολλωνιάδος Σχολής, στην οποία χοροστατεί ο “ύπατος των φιλοσόφων”, Μιχαήλ Ψελλός, και όπου λόγοι αιγυπτιακοί, εβραϊκοί, αραμαϊκοί, χαλδαϊκοί, ελληνικοί, ελληνιστικοί, ρωμαϊκοί, χριστιανικοί, λόγοι απόκρυφοι, επιστημονικοί, αλχημικοί, λόγοι χρονογραφικοί, φιλοσοφικοί, θεολογικοί, λόγοι πολιτικοί, συνυπάρχουν και συνδιαλέγονται εις την πόλιν των ιδεών.

Έτσι ο Σιμωνίδης, με βαθιά ιστορική αίσθηση, διαβλέπει ότι η ανέγερση μιας Απολλωνιάδος Σχολής που προτείνει, δεν θα λύσει το πρόβλημα άπαξ διά παντός. Η καταστροφή της θα είναι αναπόφευκτη, με αποτέλεσμα,

“μη υφισταμένου τεμένους των Μουσών, καθ’ άπασαν την χώραν και την πόλιν, οι των ιδεών και των τεχνών ιεροφάντες φερέοικοι [να] πλανώνται, ως άδικος κατάρα.”

Κι έτσι θα αρχίσει η εκ νέου, κοπιώδης ανέγερση της Σχολής και του ναού, στην Σύμη ή αλλού: η πόλις των ιδεών χρειάζεται διαρκή επανίδρυση.

(Συνεχίζεται)