Περί ερμηνείας

Μέρος Β΄

Όταν ο ρομαντικός Lessing απαιτούσε την εξατομίκευση των λογοτεχνικών μορφών και ηρώων, και συγχρόνως την συμπερίληψη, μέσα από την εξατομίκευση, των ψυχικών παρεκκλίσεών τους, αξίωνε ακριβώς την αντίρροπη δύναμη του ερμηνευτικού πάθους των μορφών και των σημείων της γραφής, κατά τρόπον ώστε η αυτοβιογραφία των λέξεων να αντιστέκεται και να "παίρνει εκδίκηση" για την προσαγωγή τους στην ξένη προς αυτές ομοιογένεια και ομοιομορφία της κατανόησης. Συνεπώς συνάγεται ότι η κατανόηση τίθεται πάντα εντός των ορίων μιας υποτιθέμενης καθολικά ισχύουσας συνειδητής και ιστορικής εξήγησης, έστω και αν τελικά η εξήγηση αδυνατεί να εξηγήσει τον εαυτό της με όρους ανεξάρτητους από την περιοριστική ιστορικότητά της. Αντίθετα, το ερμηνευτικό πάθος διόλου δεν αξιώνει κάποια καθολικά ισχύουσα ιστορική ορθότητα, επειδή ακριβώς επιχειρεί την εδραίωσή του υποκειμενικά στον ανιστορικό χώρο των απωθημένων μεταφορών και των ασυνείδητων αναπαραστάσεων, τον οποίο αποκαλύπτει με μια διαδικασία εκδίπλωσης και ανάπλασης μέσα στη σφαίρα της ψυχικότητας της γραφής. Εξισώνοντας μάλιστα τη γραφή με την ψυχή, καθιστά τη γραφή πάσχουσα, οπότε η ίδια η γραφή αποκτά την εσωτερική προσωπική μυθολογία της, η οποία συμπίπτει με την εσωτερική προσωπική μυθολογία του συγγραφέα.

Τα ψυχικά συμβάντα μάς δίδονται μόνο μέσα από αυτή τη σύμπτωση των προσωπικών μυθολογιών. Έτσι, αναδύονται ως γλώσσα, διαπερνώντας τη γλώσσα με κρυμμένες ετυμολογίες και λησμονημένες μεταφορές. Αλλά θα πρέπει να τονισθεί ότι ανάμεσα στις προσωπικές μυθολογίες της γραφής και του συγγραφέα υπάρχει μια διαλεκτική σχέση, και αυτή η διαλεκτική σχέση γίνεται ιδιαίτερα εμφανής στην ιστορική σφαίρα εντός της οποίας κατ' ανάγκην συναντώνται η γραφή και το ερμηνευτικό πάθος που διεισδύει μέσα στη γραφή. Δηλαδή, εκεί που κατ' ανάγκην συναντώνται ο ερμηνευτής, το έργο και ο συγγραφέας.

***

Η γραφή είναι ένας από τους τόπους αναγνώρισης των ασυνείδητων αναπαραστάσεων οι οποίες έρχονται στην επιφάνεια δηλαδή ενσωματώνονται στη γλώσσα της γραφής, με τον τρόπο που τα ονειρικά σύμβολα ενσωματώνονται στο λεξιλόγιο του ονείρου. Πρόκειται για την κατ' εξοχήν μορφοποιητική δύναμη της γραφής, την ψυχική δύναμη η οποία εμπνέει και υποκινεί τη γραφή, αλλά επίσης επιβάλλει την ερμηνεία της ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες περιστάσεις μέσα στις οποίες η γραφή συγκροτήθηκε ως διεργασία εμπειριών ζωής, συνειδητών συμβολοποιήσεων του πλέγματος συναισθημάτων, ιδεών, επιλογών, φαντασιώσεων και/ή καθαρά γλωσσικών συμβολισμών. Στη γραφή, οι συνειδητές αναπαραστάσεις, οι οποίες φανερώνονται ως εικονοποιήσεις συναισθημάτων και ψυχολογικών τάσεων, αναμιγνύονται επικίνδυνα με ασυνείδητες αναπαραστάσεις, οι οποίες, ωστόσο, είναι εκείνες που εξωθούν προς τη γραφή και τη μορφοποιούν μέσω της ανάκλησής τους στη γλώσσα. Η επικινδυνότητα αυτής της ανάμιξης από τη μία μεριά επιβάλλει την ερμηνεία ως την παραπληρωματικότητα της γραφής, και από την άλλη καθορίζει τις δυνατότητες αλλά και τα όρια της ερμηνείας.

(Συνεχίζεται)

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΡΟΖΑΝΗΣ

Γιώργος Κόντης, Χωρίς τίτλο, 2017, 46 x 36 εκ., λάδι και κερί σε συνθετικό ύφασμα