Ο Χρόνος για παιδιά

ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΤΣΟΥΠΡΟΥ

ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΠΑΘΕΟΔΟΥΛΟΥ, Τικ - Τακ. Ρολόγια, ώρα για μάθημα!, Εικονογράφηση: Μυρτώ Δεληβοριά, εκδόσεις Ίκαρος, 2016

Το να αποφασίσει κάποιος να γράψει ένα βιβλίο για μικρά παιδιά στο οποίο να ασχολείται με την έννοια του Χρόνου είναι πολύ πιο τολμηρό απ’ όσο ίσως να φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Ενδεικτικό για το πόσο μεγάλη δυσκολία παρουσιάζει, ούτως ή άλλως, η έννοια του Χρόνου καθεαυτήν ως προς την κατανόηση και τον προσδιορισμό της είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει ένας καθολικά παραδεκτός ορισμός, ενώ κανένας επιστημονικός χώρος δεν μπορεί να διεκδικήσει τον εν λόγω ορισμό ως αποκλειστικά δική του αρμοδιότητα. Ούτε για τις επιμέρους “ιδιότητες” του Χρόνου υπήρξε ποτέ, εξάλλου, ομοφωνία: «σοφότατον» τον θεωρούσε ο Θαλής ο Μιλήσιος και «θεό καλοσυνάτο» ο Σοφοκλής, αλλά «φθονερό» ο Οράτιος και «έκτρωμα της ασχημοσύνης» ο Σαίξπηρ· «ιδεατή ύπαρξη» ο Λάιμπνιτς, «ζηλιάρη και δύστροπο» ο Λαμαρτίνος· και, βέβαια, «απόλυτο» ο Νεύτωνας, ενώ ο Αϊνστάιν «σχετικό».

Το σίγουρο είναι ότι ο Χρόνος είναι ένα φύσει πανάκριβο και, παράλληλα, απολύτως δημοκρατικά μοιρασμένο αγαθό, το οποίο, ωστόσο, η ανθρώπινη κοινωνικοοικονομική οργάνωση το έχει αναγάγει, εξαιτίας δικών της λαθών ή/ και σκοπιμοτήτων σε δυνάστη, στον οποίο, πάντως, υποδουλώνονται πλούσιοι και φτωχοί αδιακρίτως, αν και για διαφορετικούς λόγους. Οι Σκανδιναβικές χώρες, πάντως, πρωτοπορώντας (και) σε αυτόν τον τομέα, έχουν εισαγάγει στις βαθμίδες τής εκπαίδευσης την «παιδαγωγική του Χρόνου», δηλαδή, την εκμάθηση της σωστής χρήσης αυτού του αγαθού στο πλαίσιο μιας ποιοτικής καθημερινότητας, προκειμένου η εποχή τού εμφράγματος, την οποία βιώνει η σύγχρονη κοινωνία τής πληροφορίας, να λάβει κάποια στιγμή ένα αίσιο και όχι ένα απαίσιο τέλος. Ευσεβείς πόθοι;

Όπως και να έχει, είναι ωραία και σημαίνουσα (έστω και αν πηγάζει από διαφορετική, γλωσσολογική, στόχευση) η σύμπτωση της επιλογής τού μότο, για την εξαιρετική ανά χείρας έκδοση, από το βιβλίο Πίπη Φακιδομύτη της σπουδαίας Σουηδής συγγραφέως Άστριντ Λίντγκρεν.

Ο Αντώνης Παπαθεοδούλου στο κείμενο και η Μυρτώ Δεληβοριά στην εικονογράφηση έχουν κάνει μια πραγματικά θαυμαστή δουλειά, αν λάβει κανείς υπ’ όψιν του, πέραν των ευφυέστατων λογοπαιγνίων, τις επιμέρους έννοιες και τα αντίστοιχα βιώματα που χρειάστηκε να αποδοθούν. Το ότι «όταν είσαι μικρός, δεν καταλαβαίνεις πώς περνά η ώρα», επί παραδείγματι, το ότι «κάθε τόπος έχει τη δική του ώρα», το ότι ο χρόνος παλιά μετριόταν από τους ανθρώπους διαφορετικά, ή το ότι τρέχει όταν περνάμε όμορφα ενώ αργοπορεί όταν πλήττουμε, το ότι «δεν μπορούμε να γυρίσουμε τον χρόνο πίσω», ακόμη και το ότι κάθε ρολόι μπορεί να έχει τον δικό του διακριτό ήχο, στον οποίο, κάποτε, συνηθίζουμε, γιατί όχι, να βάζουμε την δική μας μουσική.

Από τα παραπάνω, άλλα αποτελούν γεγονότα πραγματικά – ιστορικά και άλλα αποτελούν γεγονότα ψυχικά, όμως εξίσου πραγματικά. Για κάποια από αυτά, ο Γιάννης Μπαδογιαννάκις, συγγραφέας σημαντικότατων βιβλίων για τον Χρόνο, που έχουν πλουτίσει την ελληνική βιβλιογραφία για ένα ευρύτατο αναγνωστικό κοινό (από τα βιβλία του, άλλωστε, αντλήθηκαν τα εδώ παρατιθέμενα στοιχεία), μας παραπέμπει είτε σε ποιήματα και πεζά ελλήνων και ξένων δημιουργών, είτε σε ρήσεις (αρχαίων) φιλοσόφων και επιστημόνων. Επί παραδείγματι, στους στίχους τής Βρετανίδας ποιήτριας του 18^ου αιώνα Ντόλι Πέντριθ: «Όταν ήμουν μωρό, έκλαιγα και κοιμόμουν. / Τότε ο χρόνος σερνόταν./ Όταν έγινα αγόρι, γελούσα και φλυαρούσα./ Τότε ο χρόνος βάδιζε./ Μετά, όταν με τα χρόνια έγινα άντρας, ο χρόνος έτρεχε. / Γέρος πια, ο χρόνος κάλπαζε»· ή, στην ημερολογιακή καταγραφή τού Ιονέσκο: «Θυμάμαι στο διάλειμμα των δεκαπέντε λεπτών στο δημοτικό σχολείο όπου πήγαινα. Ένα τέταρτο της ώρας! Ήταν ένα χρονικό διάστημα μεγάλο και γεμάτο […] Μεσολαβούσε η αιωνιότητα ώσπου να έρθει το επόμενο, άρα ήταν σαν να μην ερχόταν καθόλου»· ή, στην ευφυή απάντηση του Αϊνστάιν σχετικά με την οντότητα του Χρόνου: «Όταν είσαι καθισμένος πάνω σε μια καυτή θερμάστρα, το ένα λεπτό μοιάζει σαν μία ώρα· όταν, όμως, είσαι καθισμένος στο παγκάκι τού πάρκου με μια όμορφη κοπέλα, η μία ώρα περνάει σαν ένα λεπτό».

Ο Αντώνης Παπαθεοδούλου και η Μυρτώ Δεληβοριά, λοιπόν, κατάφεραν να ενσωματώσουν στο Τικ – Τακ, μεταξύ άλλων, αρκετές από τις παραπάνω έννοιες (προσθέτοντας, βεβαίως, και τα απαραίτητα παιδαγωγικά στοιχεία), με έναν απολαυστικότατο τρόπο, που βρίσκει απήχηση σε πολλές ηλικίες αναγνωστών. Μήπως «ήρθε η ώρα» να το αποκτήσετε;