Ινδικοπλεύστης

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ

Μάρω Φασουλή, Χωρίς τίτλο, 2017, μικτή τεχνική σε χαρτί κολλημένο σε ξύλο, 40 x 25 εκ. 

Γιώργος Βέης, Ινδικοπλεύστης. Μαρτυρίες –παρεκβάσεις, εκδ. Κέδρος, 2017

Σαν τον βυζαντινό εκείνο Ινδικοπλεύστη, του  6ου αι. μ.Χ.,  έμπορο από την Αλεξάνδρεια, ο Γιώργος Βέης, ταξιδιώτης, διπλωμάτης, ποιητής και δοκιμιογράφος, διαπλέει τα Άπω νερά και συλλέγει εμπειρίες. Ο Ινδικοπλεύστης είναι  το όγδοο ταξιδιωτικό βιβλίο του.

Εκείνο που, σε όλα τα βιβλία του Βέη βλέπει ο αναγνώστης, είναι η συνεχής ανταπόκριση του εδώ με το εκεί.  Μπορεί, λόγου χάριν, να μιλάει για το Μπάλι και στη μυθολογία του να ανακαλύπτει μια ιστορία, όπου ένα μικρό παιδί με  υπερφυσικές δυνάμεις, ο Κεσούα, για παράδειγμα, να θυσιάζεται για κάποιον ιερό σκοπό, ο δημιουργικός νους του παράλληλα ανατρέχει  στην Ιφιγένεια ή στον Ισαάκ.

 Ο τόμος μοιάζει να αποπνέει έναν αέρα που έρχεται από μακριά. Ανατολίτικον. Νέες αισθήσεις ερεθίζουν το οξυμένο  πνεύμα του συγγραφέα. Από τη ρίζα της μυθολογίας, αντιληπτό αν και αόρατο, το μεταφυσικό καλύπτει τα κενά.  Ευρηματική φαίνεται και η αντίληψη ότι τα χρώματα έχουν και ιδιότητες που δεν φαίνονται. Φωτίζουν και αδιόρατες πλευρές,  όπως οι πολύχρωμες ομπρέλες με τα «δοξαστικά χρώματα των τελετών» στα μουσουλμανικά νεκροταφεία. Η εσωτερικότητα του κάθε αντικειμένου  αντανακλά στην εσωτερικότητα του παρατηρητή, ο οποίος  καλείται να ερευνήσει  το «Θάμπος ενός απρόσιτου άλλου».

Χαρακτηριστικό του τόπου ακόμη και η συνέπεια των φυσικών φαινομένων. Η βροχή έχει τη συνηθισμένη ώρα της και είναι πάντα πιστή στα ραντεβού της. Για όλα υπάρχει η φράση «Σιν κιεν κιεν», που σημαίνει πως όλα είναι εντάξει. Εντάξει είναι και τα ηφαίστεια, οι ταραχοποιοί δαίμονες, με τα οποία οι κάτοικοι είναι εξοικειωμένοι.

Με ιδιαίτερη έμφαση προβάλλει ο λαξευμένος στους βράχους Βούδας με τη γνωστή στάση του διαλογισμού. Πάντοτε  επιβλητικός, σε στάση οκλαδόν, με όλες τις γλυπτικές λεπτομέρειες, κάτι σαν  από Πραξιτέλη και Σκόπα. Στην απορία μας, πώς αυτό είναι δυνατόν, με ενδιάμεσο τον Βέη, μας απαντά ο Μονταίνιος , ότι «ο κόσμος δεν είναι παρά μια αεικίνητη τραμπάλα … Η ίδια η σταθερότητα δεν είναι άλλο από μια άτονη ταλάντευση».  Στο Νέο Δελχί, το Ιερό παίρνει άλλη μορφή. Είναι ο Χάνουμαν των Ινδουιστών. 

Γενικώς, ο ταξιδιώτης σ’ αυτά τα μέρη πρέπει να  παραβλέψει ό,τι τον ενοχλεί και ό,τι δεν του ταιριάζει. Πρέπει να δεχτεί κάτι από το «αλλοπρόσαλλο», από  το « παράλογο», από το «αδιανόητο». Όλα λειτουργούν μέσα σ’ ένα πλαίσιο συμπεριφοράς, ζωής, ιδεολογίας. Ο Γάγγης είναι «σεβάσμιος» και ως τέτοιον πρέπει  να τον αποδεχτείς. Πρόκειται για την αποδοχή του διαφορετικού. Δεν είναι διαφορά (différence)  ό,τι συνιστά διαφορά (différance).  Οπότε ταιριαστά φτάνουμε στο μότο που ο Βέης αποσπά από τον Χένρι Μύλερ: «Ο προορισμός μας δεν είναι ποτέ ένας τόπος, αλλά μάλλον ένας νέος τρόπος να βλέπουμε τα πράγματα». Είναι η διαφορετική οπτική: είναι τα μάτια του περιηγητή, του συγγραφέα, του  αφηγητή.

Είναι πολλά τα διαφορετικά, που  ως νόμος της φύσης και της ζωής μας υποχρεώνει σε ανακατατάξεις και αναθεωρήσεις ιδεών και προκαταλήψεων.  Δεν είναι τυχαίο άλλωστε  στους τόπους αυτούς έφτασαν πολλοί γνωστοί περιηγητές, συγγραφείς και καλλιτέχνες. Ανάμεσά τους και ο άτακτος Αρθούρος Ρεμπώ, ποιητής, μισθοφόρος, λιποτάκτης, θεωρίης ένεκεν αλλά και άλλων αποδομιστικών αιτίων.

Ο Βέης για κάθε κεφάλαιο έχει ένα μότο αντλημένο από τον θησαυρό των πολυποίκιλων διαβασμάτων. Η διασταύρωση αυτού που συνεχώς αναπτύσσεται και εξελίσσεται μπροστά του μας δείχνει τη  συνεχώς τεθλασμένη σκέψη του, η οποία με το ένα σκέλος της βρίσκεται στην Ευρώπη και με το άλλο τριγυρίζει τον  υπόλοιπο κόσμο. Και  από αυτό το όγδοο βιβλίο του εκπηγάζει ο στοχαστικός λόγος, οι διακειμενικές πληροφορίες με τρόπο απλό, κουβεντιαστό, επιμελημένο. Τελικά είναι ένα βιβλίο πρόκληση. Η οπτική του προκαλεί ερεθίσματα στον αναγνώστη για να δει τον κόσμο διαφορετικά.  Ειδικότερα  σήμερα που οι λαοί, σαν ένα διαρκώς μετακινούμενο παλιρροιακό ρεύμα, αγκιστρώνονται άλλοτε στη μια και άλλοτε στην άλλη όχθη της Μεσογείου. Είναι ο Άλλος που χτυπάει την πόρτα μας.