«Υποπροϊόντα» στην Τεχνόπολη του δήμου Αθηναίων

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΑΡΒΑΝΙΤΗ

Απόστολος Ντελάκος , On and On and On and-on

Η έκθεση «Υποπροϊόντα» ξανακοιτάει τις διαφορετικές αναπτυξιακές απόπειρες στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες στρέφοντας την προσοχή μας στα ίχνη που άφησαν οι παράπλευροι μηχανισμοί που προέκυψαν. Οι δευτερεύουσες αυτές διαδικασίες που μπορεί να ήταν αφανείς και παραγκωνισμένες, έρχονται ξανά στο προσκήνιο στα πλαίσια μιας αναζήτησης για εναλλακτικές και συμπληρωματικές ερμηνείες ενός αρνητικού απολογισμού. «Υποπροϊον ορίζεται η ουσία ή το αντικείμενο που προκύπτει από μια διαδικασία παραγωγής, πρωταρχικός σκοπός της οποίας δεν είναι η παραγωγή αυτού του στοιχείου» σημειώνει ο Αλέξανδρος Ψυχούλης, επιμελητής της έκθεσης. Μέσα στις εγκαταστάσεις του παλιού εργοστάσιου παραγωγής Φωταερίου και με πολλαπλές αναφορές στη βιομηχανία, η ίδια η καλλιτεχνική παραγωγή αναζητά τον επαναπροσδιορισμό της σε σχέση με τα προϊόντα της, με όσα σχολίασε στο παρελθόν αλλά και όσα θα μπορούσε να ξαναπεί.

Δύο παλαιότερα έργα εστιάζουν στην αντίληψη για την εξουσία και στο πως αυτή αρθρώνεται και ασκείται μέσα από διαφορετικές εκδοχές, κλείνοντας σχεδόν ένα κύκλο δύο δεκαετιών: Τα στιβαρά και άκαμπτα υλικά του Δημήτρη Ντοκατζή στο γλυπτό «ο Ναός της Απαγορευμένης γνώσης» (1994) δημιουργούν μια μνημειακή δομή από σίδερο που αναφέρεται στην εξουσία όπως αυτή ασκείται εντός των δημόσιων κτιρίων, σε ένα μοντέλο που μοιάζει εγκλωβιστικό.  Σε αντιδιαστολή το «Ύψιλον – Ύψιλον» (2004) του Γιώργου Γυπαράκη παρουσιάζεται σε μια μία νέα εκδοχή όπου ένα φανταστικό ζεύγος δίδυμων ΥΥ χρωμοσωμάτων δημιουργεί ένα υπερ-αρσενικό ον το οποίο θεμελιώνεται σε ένα χαρτόκουτο, σε μια κατασκευή που μπορεί να ναι δοκιμαστική σαν μια μακέτα, σε μια εύθραυστη δομή που καλείται να σηκώσει συμβολισμούς ισχύος και δύναμης.

Ο Κώστας Ιωαννίδης παρουσιάζει για πρώτη φορά  το  animation «Five to Zero» (2007), μια ιστορία για το τέλος του κόσμου που σήμερα επανέρχεται στον απόηχο καταστροφολογικών προφητειών που δεν επαληθεύτηκαν. Υπάρχουν ωστόσο μέσα ένα γενικό κλίμα κατάρρευσης και απογοήτευσης που βρίσκει ανταπόκριση. Η Λήδα Παπακωνσταντίνου παραδίδει αρχειακό υλικό από την performance το «Το κουτί» (1981) και επισυνάπτει ένα ιδιότυπο εμβληματικό συμφωνητικό εμπιστοσύνης με τον επιμελητή της έκθεσης για την επεξεργασία του. Ένα νέο έργο προκύπτει σαν σχόλιο για την αναδιαχείριση σηματοδοτώντας μια συνεργατική εξέλιξη του εικαστικού προϊόντος.

Οι επισκέπτες καλούνται να παίξουν με έναν τηλεκατευθυνόμενο εκσκαφέα φτιάχνοντας βουνά από πριονίδι που μαζεύονται από εργασίες τεμαχισμού κορμών δέντρων. Η εικόνα προβάλλεται ταυτόχρονα στον χώρο αλλάζοντας την κλίμακα της χειρονομίας και της γεωγραφίας που προκύπτει. Στο «Make a mountain» του Θοδωρή Ζαφειρόπουλου η πολιτική του παιχνιδιού και του ελεύθερου χρόνου μέσα στην παραγωγική διαδικασία θυμίζει την πολιτική ενίσχυσης της παραγωγικότητας των εργαζόμενων από τις μεγάλες εταιρίες.

Ο Απόστολος Ντελάκος  τοποθετεί παλιά πορσελάνινα σκεύη πάνω σε κεκλιμένα κομμάτια από παλιά έπιπλα σε μια σύνθεση που παγώνει μια στιγμή εύθραυστης ισορροπίας. Τα σκεύη έχουν επικολλημένα transfers χρυσού με παραστάσεις από video games του 80’. H εγκατάσταση «On and On and On” μοιάζει σαν μια τρισδιάστατη πίστα όπου, ενήλικες και «παραγωγικοί» πια, παρατηρούμε τους παιδικούς ήρωες των ηλεκτρονικών μας παιχνιδιών.

Η Λίνα Μαντίκου παρουσιάζει σαρκαστικά επίκαιρο αρχειακό υλικό: την σπάνια ημέρα όπου ένας εργαζόμενος στο εργοστάσιο Φωταερίου κατορθώνει να φτάσει σε ηλικία συνταξιοδότησης, οι συνάδελφοί του οργανώνουν μια πομπή και τον περιφέρουν ξαπλωμένο στα χέρια τους μέσα στο εργοστάσιο ενώ σκεπάζουν το πρόσωπό του με το φυλλάδιο της συνταξιοδότησης.  Η Μαρία Τσαγκάρη στο «Meeting Point» σκηνοθετεί και φωτογραφίζει την συνάντηση δυο εργατών στο εργοστάσιο Φωταερίου, μετά από χρόνια, πάνω σε ένα χαλί από στάχτη μέσα στον χώρο της έκθεσης, εκεί που παλιά εργάζονταν.  Τα αποτυπώματα της συνάντησης μένουν για λίγο πάνω στη στάχτη και χάνονται σιγά σιγά όπως μια ολόκληρη εποχή σκληρής δουλειάς και μόχθου.

Η πολιτική πίσω από την ανοικοδόμηση και οι κοινωνικο-οικονομικές προβολές της σχολιάζονται στο «Φράγμα» των Γιάννη Ισιδώρου και Γιάννη Γρηγοριάδη: Η φωτογραφία ενός φράγματος της ΔΕΗ, έμβλημα ανάπτυξης, κρύβεται πίσω από μια λαμαρίνα σαν αυτές που συναντάμε  στις αυθαίρετες οικοδομές η οποία θεμελιώνεται στο αποτύπωμα ενός πέτρινου τοίχου από ένα νεοκλασικό κτίριο.  Η έννοια της κατοίκησης ενός κελύφους σχετίζεται με την ίδια την κατοίκηση του ανθρώπινου σώματος στο «Τριάρι» του Ζήση Κοτιώνη. Τα δομικά στοιχεία αντικαθίστανται από ντενεκέδες λαδιού και φιάλες υγραερίου σε μια εγκατάσταση όπου υποδομές ενέργειας και μεταβολισμού μπλέκονται σε μια κατασκευή που μπορεί να φιλοξενήσει τρία σώματα.

Μια ντισκομπάλα βαμμένη μαύρη ρίχνει την σκιά της από το φως ενός προβολέα σε μια ξύλινη επιφάνεια σαν από διαφημιστική πινακίδα αναπαριστώντας μια «Έκλειψη». Ένα τηλεσκόπιο φέρνει στην προσοχή μας μια μικροσκοπική σημείωση που βρίσκεται πάνω στον ξύλινο πίνακα. Ο Νίκος Αρβανίτης με τη μεταφορά αυτή εστιάζει σε κάτι που δεν φωτίζεται, το φέρνει στο προσκήνιο, εκεί όπου κάποτε βρισκόταν η λάμψη των καθρεπτών της ντισκομπάλας του και όσα αυτή φώτιζε.

Οι διαφορετικές εκδοχές των «Υποπροϊόντων» αναλογίζονται κριτικά το τι αφήνει πίσω μια ολόκληρη εποχή άστοχων προγραμμάτων και επιλογών, σε ένα κομβικό οικονομικοπολιτικά σημείο αναθεώρησης στόχων θέτοντας το αίτημα ανάκτησης και θεμελίωσης παραγωγικών δυναμικών σε όλα τα επίπεδα.

Η έκθεση λειτουργεί έως τις 24 Φεβρουαρίου με αφορμή την έναρξη λειτουργίας του Βιομηχανικού Μουσείου Φωταερίου και το αφιέρωμα «Οι τέχνες συναντούν την Βιομηχανία»

Ο Γιάννης Αρβανίτης είναι αρχιτέκτονας και επιμελητής εκθέσεων