Εσαεί αριστερός

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΚΟΥΛΙΔΗΣ, Ψηφίδες, εκδόσεις Εξάντας  

Η ενεργή παρουσία του σε όλες τις φάσεις της μετακατοχικής πορείας του τόπου και της αριστεράς, η ήρεμη αλλά πάντοτε δίκαια και αυστηρή αποτίμηση ανθρώπων και γεγονότων και, κυρίως, η διεισδυτική του ματιά για τα τεκταινόμενα στους κόλπους της αριστεράς, έκανε τον Δημήτρη Σκουλίδη στη συνείδηση πολλών από εμάς, που έχουν την τύχη να τον γνωρίζουν, να είναι μία από τις εμβληματικές μορφές μιας απίστευτης γενιάς. Ξαναδιαβάζωντας μετά τις εκλογές αλλά και πρόσφατα το βιβλίο του Δημήτρη Σκουλίδη, ανάμεσα σε άλλα πολλά, μου έκανε εντύπωση πόσο έντονη είναι και η αγωνία του να μην γίνει η αριστερά αυτό που στα λόγια, και συχνά στην πράξη, καταπολεμάει.

Οι Ψηφίδες περιέχουν επτά ενότητες. Σε όλες είναι διάχυτη η προσπάθεια του Σκουλίδη να διατυπώσει με έμφαση όχι μόνον τα ανθρωπιστικά ιδεώδη της αριστεράς, αλλά και τον κίνδυνο που είναι πάντοτε παρών να γίνει η αριστερά αντιδημοκρατική και εξουσιαστική “Και η 'δημοκρατική εξουσία' εμπεριέχει και ρέπει προς τη βία....” Αλλά ο Σκουλίδης δεν είναι αφελής και αιθεροβάμων, να επικαλείται μία απροσδιόριστη και ανέξοδη ουτοπία. “Απόλυτη ελευθερία δεν υπάρχει παρά μόνο στην ονειροϊδεαλιστική εκδοχή τής έκλειψης της 'ανάγκης'...”

Το εγχείρημα του Σκουλίδη έχει να μας πει πάρα πολλά, ιδιαίτερα τώρα που η προοπτική της κυβερνητικής εξουσίας της αριστεράς φαίνεται να είναι κάτι το εφικτό. Έρχεται να μας (ξανα)θυμίσει όχι την ιστορία της αριστεράς και τις γενναίες πράξεις των αριστερών γενικά και αόριστα. Δεν σταματάει να τονίζει τις αξίες της αριστεράς και την ιστορικότητα τους, το εύθραυστο καθεστώς τους και πως τίποτα δεν είναι δεδομένο επειδή κάποιοι κάποτε κατάφεραν όσα κατάφεραν. Αναφερόμενος σε ένα κείμενο του Άγγελου Ελεφάντη τον αντιγράφει “Άπαξ αριστερός, εσαεί αριστερός;” Από τα κείμενα του Σκουλίδη έχει κανείς τη σιγουριά ότι η απάντησή του είναι ένα κατηγορηματικό όχι και το σύνολο σχεδόν των κειμένων του προσπαθούν να πείσουν ότι το ερώτημα αυτό είναι συνεχώς στον πυρήνα του προβληματισμού του.

Ο Σκουλίδης γνωρίζει καλά, πολύ καλά την αριστερά, γιατί ο ίδιος την έζησε αλλά και στοχάστηκε πολύ γύρω από την, τελικά τραγική, κληρονομιά της: μαζί οι ηρωικές πρακτικές και οι σκοτεινές περίοδοι, μαζί η απέραντη ανθρωπιά και η καταπίεση των αριστερών από όσους είχαν εξουσία στην αριστερά, μαζί τα οράματα και τα αδιέξοδα. «Ξέρεις τώρα/ πόσο μάταιη η κριτική/ πόσο ανώφελες οι εξομολογήσεις/ πόσες λοιδορίες σ’ αναμένουν». Δεν προτείνει συνταγές για το πώς θα αποφύγουμε να γίνουν ξανά τα ίδια (προφανώς κάτω από άλλες συνθήκες, με άλλους ανθρώπους, με άλλα διακυβεύματα, αλλά τα ίδια), αλλά μας παροτρύνει να μην ξεχνάμε ότι όλα παίζονται, όλα είναι εύθραυστα και τίποτα δεν είναι δεδομένο, αν δεν υπάρχει η συνείδηση του ερωτηματικού που έθεσε ο Ελεφάντης.

Χρόνια πολλά φίλος του Μανώλη Αναγνωστάκη, ο Σκουλίδης του αφιερώνει το βιβλίο και συμπεριλαμβάνει ένα απόσπασμα από ένα κείμενο της συντρόφισσας του Μανώλη, της Νόρας: “Οι λέξεις έχουν φτάσει από τη συχνή και φθηνή χρήση στην κατάχρησή τους και αγγίζουν το τελευταίο στάδιο της φθοράς. Έχουν γελοιοποιηθεί σε σημείο που πρέπει να ντρέπεσαι πια ή να φοβάσαι να τις χρησιμοποιήσεις.” Για αυτό και είναι τόσο προσεκτικός ο Σκουλίδης στις εκφράσεις του σε αυτό το πόνημά του.

ΚΩΣΤΑΣ ΓΑΒΡΟΓΛΟΥ