Εξ αφορμής ή για τον "Νεκρόδειπνο"

Διάλογος για τον Τάκη Σινόπουλο

Έλενα Χασαλεύρη- Μια ιστορία για τον Gregor Samsa(λεπτομέρεια)

Τι νομιμοποιεί ένα ποιητικό κείμενο; Η γραφή του ή το συγκείμενο, ιδεολογικό ή άλλο, του συγγραφέα του; Ασφαλώς, το ερώτημα δεν είναι καινούργιο. Μέσα στη νεωτερική γραφή έχει εγκαθιδρυθεί πλέον, συμπεριλαμβάνοντας και όρους ιστορικούς, αλλά και τμήματα ή σπαράγματα βιογραφίας, οπότε η ερμηνευτική του ποιητικού κειμένου καθίσταται, πολλές φορές, πεδίο σύγκρουσης, φιλολόγων, κριτικών της ποιητικής γραφής και ερμηνευτών των προθέσεων του συγγραφέα, όταν μάλιστα παραγνωρίζεται πλήρως η προθετικότητα του ίδιου του ποιητικού κειμένου.

Ο γράφων έχει επανειλημμένα υποστηρίξει ότι η γραφή ενός ποιητικού, ή άλλου, κειμένου εποπτεύεται αποκλειστικά και μόνο από την ίδια τη γραφή, οπότε κάθε διαμεσολάβηση, ιστορική, βιογραφική, ιδεολογική, παρεισφρέει ως ξένο σώμα, αλλοιώνοντας τη γραφή κα την προθετικότητά της, η οποία δεν συμπίπτει κατ' ανάγκην με την προθετικότητα του συγγραφέα. Δεν προτίθεμαι να παραθέσω υποδείγματα τέτοιου είδους αλλοίωσης, στον χώρο του μοντερνισμού τουλάχιστον, δεδομένου ότι η παράθεση ίσως να συσκότιζε παρά να διαφώτιζε το κατ' εξοχήν πεδίο της ερμηνευτικής, που είναι η γραφή και τα ποικίλα πεπρωμένα της.

Τα ανωτέρω γράφονται εξ αφορμής μιας διαφαινόμενης αντιμαχίας σχετικά με ένα ποιητικό κείμενο, όπως το παρουσίασε ο Κώστας Βούλγαρης στις "Αναγνώσεις". Πρόκειται για τον "Νεκρόδειπνο" του Τάκη Σινόπουλου, το οποίο ο Βούλγαρης διαβάζει κατά ορισμένο τρόπο, αποδίδοντάς του μια προθετικότητα γραφής, ίσως παραγνωρισμένη, ίσως λησμονημένη, ίσως θαμμένη μέσα σε ιστορικά, βιογραφικά και/ή ιδεολογικά στοιχεία. Και η ανάγνωση, εν προκειμένω, αναδεικνύει μια διαστρωμάτωση του ποιητικού κειμένου, ασφαλώς σημαντική, και πάντως μια διαστρωμάτωση που εδράζεται στο ίδιο το κείμενο και στη γραφή του, και όχι σε εξωγενή "αφηγήματα" περί την γραφή.

Ο Βούλγαρης νομιμοποιεί την ανάγνωσή του μέσα από το ίδιο το ποιητικό κείμενο και τις σημαίνουσες κειμενικές διαδρομές του, και βέβαια το πρόβλημα δεν είναι η νομιμοποίηση του νομιμοποιητή, αλλά η νομιμοποίηση της γραφής του κειμένου από την ίδια τη γραφή.

Ανεξάρτητα από αξιολογικές κρίσεις, ανεξάρτητα από κριτήρια που επικρατούν κάθε τόσο και μάλλον ελαστικά στον χώρο της κριτικής, η ερμηνεία φαίνεται εδώ να νομιμοποιεί τόσο τον νομιμοποιητή όσο και το ίδιο το κείμενο, διανοίγοντας μάλιστα τον χώρο νέων αναγνώσεων, απαλλαγμένων από εξωγενή και κατά συνέπεια αλλοιωτικά στοιχεία.

Είναι φανερό στον γράφοντα ότι το υπό συζήτηση ποιητικό κείμενο εδραιώνει μια ποιητική και διόλου ιδεολογική, ή άλλη, εμπειρία, οπότε πρέπει να αναγνωσθεί ως ποιητική εμπειρία καθεαυτήν, αυτοδύναμη και "αυτοποιητική".

Σημασία δεν έχει το συγκείμενο του συγγραφέα. Σημασία μοναδική έχει το κείμενο και η, τρόπον τινά, αυτοαναφορικότητά του, εντός του πεδίου της γραφής του και μέσω των τρόπων και των τροπισμών της γραφής του. Η αναφορά στον ίδιο τον συγγραφέα ουδόλως βοηθά την ανάγνωση του ποιητικού κειμένου, και το ίδιο το κείμενο είναι εκείνο που οδηγεί στην ερμηνεία του. Μια ερμηνεία αξιόπιστη, κατά τη γνώμη του γράφοντος, που αναδεικνύει την ποιητική γραφή  και την εντάσσει όχι στο συγκείμενο του συγγραφέα, αλλά στο συγκείμενο της ίδιας της γραφής και της ποιητικής εμπειρίας που αναδύεται μέσα από τη γραφή.

Εξ αφορμής, λοιπόν, του ερμηνευτικού εγχειρήματος του Βούλγαρη, σκέφθηκα να ξεθάψω από το αρχείο μου ως ένα είδος μαρτυρίας μια επιστολή προς εμένα του Τάκη Σινόπουλου, με ημερομηνία 1η Φεβρουαρίου 1971 (κοντά στην κυκλοφορία εκτός εμπορίου του "Νεκρόδειπνου"), όχι για κάποιον άλλο υστερόβουλο λόγο, αλλά μόνο και μόνο προκειμένου να καταδείξω ότι η γραφή τού υπό συζήτηση ποιητικού κειμένου ούτε μονοσήμαντη είναι ούτε εξαρτάται από ιστορικούς, βιογραφικούς και ιδεολογικούς προσανατολισμούς, αλλά διατηρεί την πολυπλοκότητα και την πολυσημία της ποιητικής του γραφής:

"Αγαπητέ μου κ. Ροζάνη. Ο 'Χρόνος του Λοιμού' έφτασε στα χέρια μου μέσω του καλού και κοινού φίλου Αντρέα Μυλωνά, πολλά ευχαριστώ. Τώρα που διάβασα τα λίγα αυτά ποιήματα, μπορώ να σας γράψω δυο λόγια. Νομίζω λοιπόν πως εδώ είναι μια καλή δουλειά, η καλύτερη ίσως, η πιο σίγουρη ώς τα τώρα. Διοχετεύετε μια ασφάλεια. Τα ποιήματα διαβάζονται, χωνεύονται, καταλαβαίνω πως βγαίνουν από ένα γνώριμο σε μένα κι αγαπητό χώρο, κάποτε -παλιότερα- αγαπητό πολύ. Έχουν έναν γνώριμο και οικείο τρόπο γραφής, μια γνώριμη γλώσσα. Έλεγα λοιπόν στον Αντρέα, μιλώντας για τον τρόπο που οργανώνεται ένα ποίημα, πως τα δικά σας ποιήματα μου 'πάνε', δεν κλωτσάω, τα δέχομαι ευχάριστα, όσο κι αν καμιά φορά χάνω τη φωνή σας, έρχεται δηλαδή στο προσκήνιο μια ξένη φωνή που μ' ενοχλεί - έστω κι αν αυτό γίνεται από σας θεληματικά, προτιμώ ν' ακούω τη φωνή Ροζάνη, αυτό μ' ενδιαφέρει πιο πολύ. Η γραφή στην ποίηση είναι φυσικά ένα περίπλοκο πρόβλημα... Πολύ σας ευχαριστώ λοιπόν που μου δώσατε την όχι καθημερινή ευκαιρία να σας γράψω αυτά τα πράγματα".

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΡΟΖΑΝΗΣ