ΤΗΣ ΛΗΔΑΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ
Ο δημόσιος χώρος είναι ο καθρέφτης της
κοινωνίας που τον συγκροτεί. Η άναρχη δόμηση των ελληνικών πόλεων από το τέλος
του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και ένθεν αναπαριστά κατ’ αρχήν ρεαλιστικά την άναρχη
δόμηση ενός κράτους που διαμορφώθηκε μέσα σε ιδιότυπες, πελατειακές σχέσεις
καπιταλιστικής και νεοφιλελεύθερης εξουσίας.
Η Αθήνα είναι το προεξάρχον δείγμα της
προσπάθειας διάπλασης του δημόσιου χώρου, σύμφωνα με το δοκούν των μικρών και
των μεγάλων συμφερόντων των ιδιωτών που τον καπηλεύονται.
Στο όνομα μιας αμφιλεγόμενης αξιοποίησης, τα
σημεία της σύγχρονης ιστορίας της είτε εξαλείφθηκαν είτε αντικαταστάθηκαν από
τους εκάστοτε διαχειριστές της, ανάλογα με τα βραχυπρόθεσμα πάντα και τα
ιδιοτελή, ιδεολογικά ή μη, σχέδιά τους. Αυτά που παρέσυραν πάντα, μέσα στη χυδαία
ευκολία και την ανευθυνότητα τους, κι έναν μεγάλο αριθμό πολιτών, που τα έδωσαν εις τη μαζικά
προωθούμενη αντιπαροχή.
Εδώ δεν μιλώ μόνο για τα μνημεία που δήλωναν
την παρουσία των Οθωμανών στην Ελλάδα, τα νεοκλασικά και τα περίτεχνα ή λιτά δείγματα
της Αρ Νουβώ και της βιομηχανικής αρχιτεκτονικής του μοντέρνου αντίστοιχα, λιγοστά
από τα οποία συναντάμε σήμερα ακόμα στην Κυψέλη.
Δεν αναφέρομαι μόνο στα προσφυγικά ή στα
κτίρια της Γκεστάπο, όπως αυτό στο Κολωνάκι,
όπου μια επιτύμβια στήλη θυμίζει, σε
όποιον την προσέξει, τη φρικαλεότητα της ναζιστικής κατοχής, στα διάτρητα από
τις σφαίρες του Δεκέμβρη οικοδομήματα που χάθηκαν σταδιακά.
Μιλώ και για τα διαπνεόμενα από τον επίπλαστο,
επηρμένο από μια αρχαιόπληκτη, σοσιαλιστικού ρεαλισμού ιδεοληψία, σύγχρονα γλυπτά
που «κοσμούν» την πόλη, από την πλατεία Κλαυθμώνος μέχρι τη Διονυσίου
Αρεοπαγίτου.
Μιλώ και για τις «αναπλάσεις», που
συνεχίζονται μέχρι και σήμερα, των τετραγωνισμένων, αφιλόξενων πλατειών, με την
υπογραφή γνωστών αρχιτεκτόνων και για τις ήδη διαπραχθείσες αλλά και προγραμματιζόμενες
αναπλάσεις ολόκληρων συνοικιών και οικοδομικών τετραγώνων στην Αθήνα της
Μεταπολίτευσης, στου Ψυρρή, στο Γκάζι στο Μεταξουργείο, στον Βοτανικό... Εάν υπάρχει
μια συνέχεια στην «ανάπτυξη» των νεοελληνικών πόλεων και δη της Αθήνας, είναι
αυτή της καταστροφής.
Ο δημόσιος χώρος ισοπεδώνεται μεθοδικά, από επιτήδειους, που μεταλλάσουν τα αστικά
τοπία σε συμβατικά, παγκοσμιοποιημένα στερεότυπα, κι έτσι εύκολα αναλώσιμα γι’ αυτούς πεδία δράσης. Θεωρούμε συνήθως την
αλλοτρίωση της πόλης μας μέσα στο πλαίσιο μιας γενικότερης πολιτικής
αποδόμησης. Λες και μια νεόπλουτη Αριάδνη ξετυλίγει έναν μίτο που καταλήγει σε
φυτίλι. Εστιαζόμαστε στη διατήρηση θυλάκων πολιτισμού και πρασίνου στις
γειτονιές μας, και παραγνωρίζουμε συχνά τις
τόσο σημαίνουσες ταξικές, εθνοτικές αλλά και έμφυλες οντότητες που πλάθονται στις
συνοικίες και στα προάστια των Αθηνών, αλλά και στις πλατείες του Βερολίνου ή
της Αιγύπτου.
Το βιβλίο που παρουσιάζουν στη συνέχεια η
αρχιτέκτονας Ελένη Πορτάλιου και η κοινωνική ανθρωπολόγος Αθηνά Αθανασίου τις
επισημαίνει. Θα μπορούσε να είναι ένας οδηγός σε μια ανάγνωση του αστικού χώρου, με βάση
τις αληθινές αλλά και τις φαντασιακές πολιτικές και κοινωνικές του διαστάσεις.
Μας εισάγει με τη βοήθεια θεωρητικών, από τον
Μάρξ και τον Έγκελς μέχρι τον Πουλαντζά και τον Lefebvre, σε έναν αριστερό αναστοχασμό τού τόπου που
βιώνουμε καθημερινά. Μας δείχνει ότι οι πόλεις, οι μικρές και οι μεγάλες, έχουν
τη δική τους ιστορία που γράφεται όχι
μόνο από τους κρατούντες αλλά και από
τους εξεγερμένους κρατούμενους.
Η Λήδα Καζαντζάκη είναι ιστορικός τέχνης και
δημοτική σύμβουλος του Δήμου Αθηναίων με την Ανοιχτή Πόλη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου