Οι Θηλυκές φαλλοκράτισσες και η ελληνική μετάφρασή τους

ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ ΣΤΑΥΡΙΔΗ

Η πρώτη ανάγνωση του βιβλίου Θηλυκές Φαλλοκράτισσες (Female Chauvinist Pigs) ήταν από άποψη γλώσσας σαν ένα περπάτημα μέσα σε σκοτεινό χώρο με κλειστά περάσματα. Η μετάφραση του βιβλίου στα ελληνικά τότε ακόμη μου φαινόταν αδύνατη, για ορισμένα κεφάλαια τουλάχιστον, που όμως ήταν και τα περισσότερα. Ήταν τα κεφάλαια όπου η γλώσσα που χρησιμοποιούνταν ήταν η αργκό της σημερινής αμερικανικής νεολαίας, η αργκό διάφορων ερωτικών/ σεξουαλικών προσεγγίσεων και πρακτικών, η φρασεολογία της αγοράς του σεξ και του πορνό. Ανέλαβα τη μετάφραση κυριολεκτικά σαν μια πρόκληση, από την καταρχήν πίστη ότι η μετάφραση είναι κάτι δυνατό να γίνει, από την ώθηση και την εμπιστοσύνη του εκδότη, και από το ενδιαφέρον που προκαλούσε το ίδιο το βιβλίο. Θυμήθηκα στην πορεία αρκετές φορές τον Κώστα Ταχτσή, ο οποίος στο ερώτημα ενός γάλλου μεταφραστή του, πώς να μεταφράσει ορισμένες λέξεις της ερωτικής αργκό του πεζοδρομίου, του είχε απαντήσει να κατέβει στα πεζοδρόμια του Παρισιού για να μάθει.

Στη δική μου περίπτωση, με τη μετάφραση αυτού του βιβλίου, ο μοναχικός πάγκος της δουλειάς, με τα κλασικά εργαλεία, τα λεξικά, αλλά και τις μεταφράσεις του ίδιου βιβλίου σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες, μπορεί να μην απλώθηκε μέχρι το «πεζοδρόμιο», άνοιξε όμως προς ένα έμψυχο δυναμικό, προς άλλους ανθρώπους. Η μετάφραση πολλών ειδικών λέξεων και εκφράσεων του βιβλίου στηρίχτηκε σε συζητήσεις με ανθρώπους διαφορετικών ηλικιών και εμπειριών, οι οποίοι κατείχαν τα αγγλικά των Ηνωμένων Πολιτειών αλλά και τις αντίστοιχες λέξεις στα ελληνικά. Ενδεικτική είναι εξάλλου η πληροφορία που είχαμε από την ίδια την συγγραφέα, Άριελ Λίβι, ότι η έκδοση του βιβλίου στο Ηνωμένο Βασίλειο πέρασε από επιμέλεια, κατά την οποία αλλάχτηκαν πολλές εκφράσεις της αργκό του πρωτότυπου κειμένου, με το σκεπτικό ότι δεν θα γίνονταν κατανοητές στο αναγνωστικό κοινό της Αγγλίας. Οι Θηλυκές Φαλλοκράτισσες περιγράφουν κυρίως, και λιγότερο κρίνουν ή αναλύουν, ένα φαινόμενο που είναι εδώ και μερικά χρόνια εν τω γίγνεσθαι, σ’ ένα τμήμα των δυτικών κοινωνιών: Το εύκολο ξεγύμνωμα των κοριτσιών και των γυναικών, το σεξ όχι για την ικανοποίησή τους αλλά ως εργαλείο μιας κάποιας αμφίβολης ισχύος και αυτοεπιβεβαίωσης. Μιλώντας γι’ αυτά τα θέματα και ψάχνοντας στα ελληνικά τις λέξεις που υπήρχαν –δεν είναι ότι δεν υπήρχαν- έστω κι αν ήταν λέξεις μιας μόνο μερίδας ανθρώπων, μιας φαλλοκεντρικής και φαλλοκρατικής αντίληψης ανδρισμού και γυναικότητας, αναδύθηκε ξανά μέσα από το βιβλίο και τη μετάφρασή του το ερώτημα, αν οι γυναίκες στη Δύση έχουν κάνει πραγματικά πολύ δρόμο, όχι ατομικά αλλά ως κοινωνία, από τις σουφραζέτες του 1890 και τις φεμινίστριες του 1970, και εν μέσω της άνθισης των ακαδημαϊκών γυναικείων σπουδών και σπουδών φύλου, στην αυτοδιάθεση του σώματος και στην κατάκτηση του λόγου τους. 

Η Νίκη Σταυρίδη είναι μεταφράστρια