Ο καθεστωτισμός ως «επιτήδευμα»

Ο κ. Στάθης Καλύβας, οι ισολογισμοί των Ανώνυμων Εταιριών, η Αυγή και ο κ. Θανάσης Βαλτινός

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

Στην Καθημερινή της προηγούμενης Κυριακής, ο κ. Στάθης Καλύβας καταπιάστηκε με τη λύση ενός εκ των ζητημάτων που θέτει το Μνημόνιο. Ζήτημα απ’ το οποίο, καθώς φαίνεται, εξαρτάται η έξοδος της ελληνικής οικονομίας από την κρίση: πρόκειται για την κατάργηση της υποχρέωσης δημοσίευσης των ισολογισμών των Ανώνυμων Εταιριών σε δύο εφημερίδες, μία πολιτική και μία οικονομική, με κόστος που φθάνει το δυσθεώρητο ύψος των 300 έως 1200 ευρώ ετησίως (ανάλογα με την έκταση της προβολής τού ισολογισμού της που επιλέγει η κάθε εταιρία)...

Θα μπορούσαν οι ισολογισμοί να δημοσιεύονται μόνο στο ίντερνετ; Βεβαίως, όμως δεν έχουν πρόσβαση όλοι οι πολίτες. Η έννοια της δημοσιότητας εξυπηρετείται μεν, αλλά δεν ταυτίζεται με την ανάρτηση στο διαδίκτυο. Η υλικότητα της πληροφορίας και της γνώσης δεν έχει καταργηθεί στην κοινωνική ζωή. Και δεν πρέπει, θα πρόσθετα.

Μήπως όμως έχουμε να κάνουμε με μια ακόμα παθολογία; Σύμφωνα με τον κ. Καλύβα, η δημοσίευση των ισολογισμών στις εφημερίδες έφτιαξε μια ολόκληρη κοινωνική πραγματικότητα, η οποία συντηρεί εφημερίδες «ραντιέρηδες». Τι θα πει αυτό; Δεν είμαι οικονομολόγος, οπότε αναζήτησα την ερμηνεία του χαρακτηρισμού στο Βικιλεξικό:

Βασίλης Γεροδήμος- Χωρίς τίτλο

«Ραντιέρης: εισοδηματίας, κυρίως από ακίνητη περιουσία. Η λέξη έχει αποκτήσει κακή έννοια και σημαίνει στη σύγχρονη ελληνική γλώσσα τον τοκογλύφο, καθώς και άλλους εισοδηματίες που χρηματίζουν εις βάρος τρίτων, πιθανόν επειδή χρησιμοποιήθηκε από τον Ανδρέα Παπανδρέου ως ‘ραντιέρηδες της οικονομίας’ για να καταδείξει όσους χρηματίζουν εις βάρος του Ελληνικού λαού»...

Παρασιτικοί εισοδηματίες και τοκογλύφοι λοιπόν οι μικρότερες εφημερίδες που δημοσιεύουν ισολογισμούς, με τιμή ανά σελίδα που κατά 70% αντιστοιχεί στο χαρτί, στα έξοδα εκτύπωσης, διακίνησης και πώλησης (ποσό που επιμερίζεται σε μια σειρά επαγγελμάτων, μέχρι τον περιπτερά), και «υγιείς επιχειρήσεις» οι μεγάλες εφημερίδες, που επί συναπτές δεκαετίες νέμονται τη θηριώδη κρατική διαφήμιση.

Μάλιστα ο κ. Καλύβας απένειμε το «βραβείο αμετροέπειας» στην Αυγή, η οποία επεσήμανε πως, με τη σημερινή κατάσταση στον Τύπο, η απώλεια των ελάχιστων που αποφέρει στις μικρότερες εφημερίδες η δημοσίευση των ισολογισμών θα οδηγήσει στο κλείσιμό τους. Αντί όμως ο κ. Καλύβας, ως πολιτικός επιστήμονας, να τοποθετηθεί σε αυτό το μείζον πολιτικό πρόβλημα, που αφορά την πολυφωνία της ενημέρωσης και εν τέλει τη δημοκρατία, κατέφυγε πάλι στην οικονομία, για να υπεκφύγει διά του μαξιμαλισμού: «Επιδιώκεται, με άλλα λόγια, η διαιώνιση ενός αδιέξοδου οικονομικού μοντέλου εις βάρος της κοινωνίας. Η απόλυτη συνταγή της οικονομικής παρακμής».

Δεν χρησιμοποιώ τη λέξη «παρακμή» για φαινόμενα της δημόσιας ζωής, γιατί είναι ιδεολογικά φορτισμένη με ακροδεξιό πρόσημο. Προτιμώ τον όρο «έκπτωση», για να περιγράψω την παθολογία του καθεστωτικού λόγου της εποχής μας. Ο καθείς, ενδυόμενος τον σωτηριολογικό μανδύα, αποφαίνεται εφ’ όλης της ύλης. Ο κ. Καλύβας δεν μιλά για την ελληνική κρίση απλά ως πολιτικός επιστήμονας, αλλά μάλλον ως Διευθυντής του Προγράμματος του Γέηλ «Τάξη, Σύρραξη και Βία» (Director of the Program on Order, Conflict, and Violence). Μιλά ως ιδεολόγος. Μετέχει σε αυτό που φτιάχνεται ως συνολική, καθεστωτική αφήγηση της ελληνικής κρίσης, ως επιμέρους διήγηση των «επώδυνων αλλά αναγκαίων μέτρων», και επιπλέον ως αφήγηση της νεοελληνικής και ευρωπαϊκής «επόμενης μέρας». Αυτό το «ποίημα» επαναλαμβάνει με κάθε αφορμή, εν χορώ με τόσους άλλους.

Αλλά αφού ο κ. Καλύβας επιμένει να προτάσσει αποκλειστικά την οικονομική όψη των ζητημάτων του δημόσιου χώρου, ας μεταφέρουμε τη συζήτηση στο ίδιο το πεδίο του. Μέχρι προσφάτως, δηλαδή μέχρι να ξεσπάσει η κρίση, η παρουσία του κ. Καλύβα στο δημόσιο χώρο ήταν ταυτόσημη με ένα τιτάνειο έργο που έχει αναλάβει: να αναθεωρήσει την «αριστερή άποψη» για τον εμφύλιο. Δηλαδή το ιστορικό σχήμα που φτιάχτηκε, ψηφίδα την ψηφίδα, με χιλιάδες αφηγήσεις και βιβλία, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων εκδόθηκε από τους συγγραφείς τους «ιδίοις αναλώμασι» και τα υπόλοιπα από ιδιωτικούς εκδοτικούς οίκους. Είναι μια αφήγηση που έφτιαξε η ίδια η κοινωνία, «από τα κάτω», και μόνο ένα μικρό, ελάχιστο μέρος αυτής της αφήγησης είναι έργο των «αριστερών ιστορικών». Αντίθετα, ο κ. Καλύβας, έστω κι αν δεν έχει ολοκληρώσει ούτε ένα βιβλίο για τον εμφύλιο αλλά η συμβολή του περιορίζεται σε σκόρπια άρθρα, μαζί με τον κ. Μαραντζίδη έχει δημιουργήσει μια ολόκληρη φάμπρικα, παραγωγής ανακοινώσεων, διοργάνωσης συνεδρίων, μεταπτυχιακών, διατριβών κλπ κλπ, φυσικά με τη χρηματοδότηση των δημόσιων πανεπιστημίων, εν τέλει με τα χρήματα των φορολογούμενων. Τίποτα το μεμπτό. Ας εκφραστεί και μια αφήγηση από τη θέση των Ταγμάτων Ασφαλείας και των δωσιλόγων. Αν υπάρχει κάτι ενδιαφέρον, πέρα από τη μυθολογία της υποτιθέμενης μανιώδους αριστερής βίας, ας κατατεθεί. Ενδεχομένως να πλουτίσει τη συζήτηση για τον εμφύλιο. Αυτός άλλωστε είναι ο ρόλος του πανεπιστημίου, αυτή είναι η λειτουργία του δημόσιου χώρου, γι’ αυτό διατίθενται τα αντίστοιχα κονδύλια...

Η διαφορά μας με τον κ. Καλύβα είναι άλλης τάξης, εν τέλει είναι πολιτισμική. Π.χ., για τον πιο πρόσφατο συλλογικό τόμο αυτής της ιστορικής κατεύθυνσης, όπου υπάρχει και κείμενο του, η Αυγή και οι σελίδες μας ανταποκρίθηκαν δημοσιεύοντας παρουσίαση του βιβλίου, με ειδική αναφορά στο κείμενο του κ. Καλύβα. Επί λέξει: «ο Στάθης Καλύβας επιχειρεί μια απόπειρα ποσοτικοποίησης και γεωγραφικής κατανομής της βίας (‘μαύρης’ και ‘κόκκινης’) στη Μεσσηνία την περίοδο 1941-44, που τον οδηγεί σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα για τη σύνδεση του γεωγραφικού ανάγλυφου με το ‘χρώμα’ της βίας που ασκείται (ή δεν ασκείται) σε κάθε περιοχή». Είπαμε, είναι θέμα πολιτισμικής διαφοράς και δημοκρατικής παιδείας, αλλά και τεκμήριο του ρόλου των εφημερίδων. Ναι, αλλά αν η Αυγή δεν αποσιωπά αλλά παρουσιάζει την προσπάθεια του κ. Καλύβα, με τι τεκμήρια θα πιστοποιηθεί το τιτάνειο του έργου της αναθεώρησης της υποτιθέμενης ως κυρίαρχης και δυναστικής αριστερής άποψης για την ιστορία του εμφυλίου; Έτσι καταστρέφεται η απαραίτητη αίγλη που χρειάζεται να περιβληθεί κάθε «ανατρεπτικό» εγχείρημα, η ίδια η μυθολόγησή του ως «ανατρεπτικού». Μήπως γι’ αυτό θα προτιμούσε να κλείσει η Αυγή; (λέμε τώρα...).

Υπάρχει όμως ένα σημείο, όπου η ιδιότητα του πολιτικού επιστήμονα και του αναθεωρητή του εμφυλίου θα έπρεπε να ταυτίζονται: είναι η υπεράσπιση της αστικής δημοκρατίας, των θεσμών της και όλων των συμπαρομαρτούντων, όπως είναι η πολυφωνία του Τύπου. Ναι, αλλά ποιος είπε ότι ο κ. Καλύβας ενδιαφέρεται για την υπεράσπιση της αστικής δημοκρατίας; Το καθεστώς υπερασπίζεται, ανεξαρτήτως μορφής. Άλλωστε, ποιος είπε ότι η αστική δημοκρατία ενδιέφερε τους ταγματασφαλίτες, την «αλήθεια» των οποίων ο κ. Καλύβας θέλει να εγγράψει ως μοναδική αλήθεια στο δημόσιο λόγο; Με τον φασισμό ταυτίστηκαν οι άνθρωποι, με τα σύμβολά του «στολή-στηκαν». «Επιτηδευματίες» ήσαν κι αυτοί, και επάγγελμά τους ο καθεστωτισμός.

Υ.Γ. Αντιγράφω, επίσης από την Καθημερινή της προηγούμενης Κυριακής, ένα απόσπασμα της συνέντευξης του ακαδημαϊκού και μόλις διορισθέντος προέδρου του ΕΚΕΒΙ, Θανάση Βαλτινού: «Το στρατόπεδο συγκεντρώσεως του ΕΛΑΣ στην Ορθοκωστά υπήρξε. Στην Έλωνα, στην Κορινθία επίσης. Κατασκότωσαν κόσμο ακόμα και μέσα στην Κατοχή. [...] Η ειρωνεία είναι ότι το [ομώνυμο] βιβλίο έγινε σεμινάριο στα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ). Προσκλήθηκα και πήγα. Τους είπα ότι είναι ένα ‘αριστερό’ βιβλίο: περιγράφει τα πράγματα όπως έγιναν, όπως ήταν, χωρίς δεύτερες σκέψεις, λέει ότι εκείνοι που ασκούσαν την ‘κόκκινη τρομοκρατία’, όπως ορθά την αποδίδει ο Καλύβας, κάτι μικροτσαγκάρηδες ήταν. Πώς το είπε ο Ιωαννίδης του ΚΚΕ; ‘Τι περιμένατε; Ένας τσαγκάρης από τον Βόλο ήμουν’. Τέτοιους ανθρώπους είχαν που θα άλλαζαν τον κόσμο, χωρίς κανένα πολιτικό μυαλό. Έγινε όργιο. Όργιο έγινε και από την άλλη πλευρά, από τους Μάυδες, τους Χίτες κ.λπ. Δεν μπορείς όμως να χαρακτηρίζεις τους πάντες, φασίστες και συνεργάτες των Γερμανών. Στα ΑΣΚΙ, δεν δέχθηκα καμία επίθεση. Έγινε κανονική συζήτηση μέσα σε ένα αριστερό, κατά βάση, ίδρυμα».

Είπαμε, είναι θέμα πολιτισμικής διαφοράς και δημοκρατικής παιδείας, των «μικροτσαγκάρηδων» («ξεβράκωτους» τους έλεγαν όταν έκαναν τη Γαλλική Επανάσταση, εγκαθιδρύοντας την αστική Δημοκρατία). Έστω κι αν οι επίγονοί τους έφθασαν στο άλλο άκρο...